Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie
Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie (MWP) – muzeum znajdujące się w Cytadeli Warszawskiej w Warszawie, gromadzące zbiory poświęcone historii wojskowości oraz historii Polski.
.jpg) Gmach muzeum (z lewej) na terenie Cytadeli (2024) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Gwardii 4 |
| Data założenia |
22 kwietnia 1920 |
| Zakres zbiorów | |
| Wielkość zbiorów |
ponad 250 tys. eksponatów |
| Dyrektor | |
| Oddziały | |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°15′51″N 21°00′01″E/52,264167 21,000278
| |
| Strona internetowa | |
Historia
edytuj
.jpg)
.jpg)
Utworzone 22 kwietnia 1920[1] jako Muzeum Wojska dekretem Naczelnego Wodza, Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego. Jego dyrektorem został Bronisław Gembarzewski – historyk wojskowości, muzeolog, a także wieloletni dyrektor warszawskiego Muzeum Narodowego (od 1916 do 1936). Otwarcia Muzeum Wojska w pierwotnym budynku przy ul. Podwale 15 dokonał gen. Józef Haller w kwietniu 1922[2].
Od 1933 muzeum mieściło się się we wschodniej części gmachu Muzeum Narodowego w Alejach Jerozolimskich (w tamtym czasie al. 3 Maja)[3]. Placówka uzyskała tę lokalizację na podstawie porozumienia Zarządu Miasta (właściciela Muzeum Narodowego) z Ministerstwem Spraw Wojskowych (pożyczka dla miasta w wysokości 1 mln złotych na wykończenie zachodniej części gmachu za prawo użytkowania jego wschodniej części przez 50 lat)[4].
Część zbiorów prezentowanych w muzeum pochodziła z gromadzonych od 1 poł. XIX wieku polskich pamiątek militarnych Wincentego Krasińskiego[5]. W 1939 prezentowanych w nim było ponad 60 tys. eksponatów. Podczas okupacji niemieckiej zostały one wywiezione do Niemiec. Większość sal muzealnych i pomieszczenia zaplecza zamieniono na magazyny Waffen SS[6].
W 1944 placówka zmieniła nazwę na Muzeum Wojska Polskiego, które zostało udostępnione zwiedzającym w styczniu 1946[7]. Działania rewindykacyjne przyczyniły się do odzyskania ok. 40 tys. eksponatów.
Prezentowana jest w nim stała ekspozycja przedstawiająca historię oręża polskiego, m.in. zbiór broni od czasów średniowiecza do XVIII wieku (np. złocony szyszak dowódcy pochodzący z okresu pierwszych chrześcijańskich władców Polski, zbroje turniejowe, kolekcja zbroi husarskich zdobionych orlimi skrzydłami i lamparcimi skórami z XVII wieku), dzieła sztuki, książki, dokumenty i fotografie. W znajdującym się obok muzeum parku prezentowany jest ciężki sprzęt z okresu I i II wojny światowej, m.in.: działa, armaty, samoloty i pojazdy opancerzone.
W 1977 rozstrzygnięto konkurs architektoniczny na przekształcenie Cytadeli Warszawskiej w kompleks muzealny, do którego zostałoby przeniesione Muzeum Wojska Polskiego[8]. Laureatami konkursu zostali Marek Budzyński i Andrzej Kiciński[8]. Projekt nie został jednak zrealizowany.
Przy ul. Powsińskiej 13 w forcie „Czerniaków” znajduje się oddział Muzeum, eksponujący polską technikę wojskową. Można tam obejrzeć m.in. czołgi, działa i samoloty.
W 2015 na terenie Cytadeli Warszawskiej otwarto Muzeum Katyńskie (mieszczące się wcześniej w forcie „Czerniaków”). Powrócono także do pomysłu wybudowania na terenie Cytadeli nowej siedziby muzeum (w dużym kompleksie muzealnym wraz z Muzeum Historii Polski)[9]. W 2022 do nowej siedziby placówki w Cytadeli przewieziono pierwsze eksponaty[10]. W styczniu 2023 muzeum poinformowało, że ostatnim dniem prezentowania wystawy w siedzibie głównej przy Al. Jerozolimskich będzie 31 stycznia tego roku[10].
13 sierpnia 2023 została otwarta nowa siedziba muzeum przy ul. Gwardii 4 na terenie Cytadeli Warszawskiej[11].
Ekspozycja
edytujW zbiorach Muzeum Wojska Polskiego w 2023 znajdowało się ponad 300 tys. eksponatów[10], w tym m.in.:
- relikwiarz gotycki zdobyty w bitwie pod Grunwaldem w 1410 i złożony w katedrze w Gnieźnie przez króla Jagiełłę
- zbroje i hełmy: szyszak z X-XI wieku z blachy złoconej należący do woja Mieszka I lub Bolesława Chrobrego; zbroja rajtarska z przyłbicą hetmana litewskiego Krzysztofa Radziwiłła z końca XVI wieku; kompletna zbroja husarska z I połowy XVII wieku Stanisława Skórkowskiego, sekretarza króla Władysława IV; zbroja turniejowa z hełmem „żabi pysk” z ok. 1530 r. wykonana w Norymberdze; karacena z przełomu XVII dla wyższych dowódców wojsk narodowego autoramentu; hełm paradny z XVI wieku hetmana Jana Tarnowskiego, kolczuga paradna z XVII wieku króla Jana Kazimierza
- szable: króla Stefana Batorego, króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, hetmana Jana Zamoyskiego, ks. Józefa Poniatowskiego, gen. Jana Henryka Dąbrowskiego, brygadiera Józefa Piłsudskiego, płk. Władysława Sikorskiego, gen. Mariana Langiewicza
- buzdygan zdobiony w typie tureckim z II połowy XVII wieku hetmana Stanisława Jabłonowskiego
- mundury: czapka i kurtka Józefa Piłsudskiego z lat 1920-1935, mundur gen. broni Józefa Hallera z lat 1918-1920, mundur gen. Władysława Sikorskiego używany w latach 1940-1943, płk. Jana Kozietulskiego, gen. dyw. Zygmunta Berlinga z 1944, gen. Jana Henryka Dąbrowskiego, gen. Stanisława Sosabowskiego, gen. Kazimierza Sosnkowskiego, płk. Stanisława Rostworowskiego, płk. Wacława Sieroszewskiego
- siodła: hetmana Stefana Czarnieckiego, siodło koronacyjne króla Stanisława Leszczyńskiego, siodło Napoleona Bonaparte z okresu wyprawy do Egiptu w 1799, siodło gen. Jana Henryka Dąbrowskiego
- samoloty: TS-8 Bies, TS-11 Iskra, PZL-130 Orlik, PZL I-22 Iryda, An-26, MiG-15 (ul. Powsińska), MiG-17 (ul. Powsińska), MiG-21 (ul. Powsińska), MiG-23 (ul. Powsińska), Su-20 (ul. Powsińska), Ił-28 (ul. Powsińska), samolot Ił-2
- śmigłowce: Mi-2 (ul. Powsińska), Mi-24 – prawdopodobnie jedyny egzemplarz na wystawie muzealnej w Polsce gdzie wnętrze śmigłowca jest udostępniane dla zwiedzających
- czołgi: polski czołg rozpoznawczy Tankietka TKS, używany w 1939; czołg T-34 z armatą 76 mm z 1942; czołg IS-2; czołg IS-3; czołg Sherman wersja „Grizzly”; samochód pancerny Kubuś z powstania warszawskiego; pojazd gąsienicowy Sd.Kfz. 303a „Goliath” zdobyty przez powstańców w sierpniu 1944 przy ul. Sierakowskiej
- artyleria: pięć spiżowych luf działowych z przełomu XVI/XVII wieku (odlane w Nieświeżu dla Mikołaja Radziwiłła i wyłowione koło zamku Zabierz); armata ppanc. wz. 36 kal. 37 mm „Bofors”
- broń palna:
- Sztucer kozienicki – jednostrzałowy, skałkowy sztucer piechoty produkowany w latach 1790–1794 w Fabryce Broni w Kozienicach. Uznawany przez historyków wojskowości za pierwszy seryjnie produkowany karabin polskiej konstrukcji, przeznaczony dla Wojska Polskiego,
- pistolet maszynowy Mors wz. 39 skonstruowany przez Piotra Wilniewczyca i Jana Skrzypińskiego (jeden z trzech egzemplarzy na świecie),
- pistolet maszynowy „Błyskawica” produkowany w konspiracji przez Armię Krajową w latach 1943-1944,
- ciężki karabin maszynowy wz. 30 z wyrytym napisem świadczącym o tym, że zakupiono go ze zbiórki pieniędzy ludności Ziemi Wieluńskiej ofiarowanych na Fundusz Obrony Narodowej w 1937,
- pistolet „VIS” z numerem fabrycznym 0003, seria prototypowa, produkowana w latach 1933-1934[12],
- karabin UR – polski karabin przeciwpancerny używany we wrześniu 1939 przez wojsko polskie do zwalczania pojazdów opancerzonych i czołgów.
Inne informacje
edytuj- W muzeum można obejrzeć jedyny zachowany fragment rozebranego w 1917 pomnika Iwana Paskiewicza – metalową płytę z jego cokołu przedstawiającą szturm wojsk rosyjskich na Warszawę we wrześniu 1831.
- Na framudze drzwi wejściowych znajduje się zachowany wypalony napis Waffen SS – pamiątka z okresu okupacji, gdy w gmachu mieściły się magazyny SS.
Dyrektorzy MWP
edytuj- 1920−1936 – Bronisław Gembarzewski
- 1945−1950 – Zbigniew Szacherski
- 1951−1972 – Kazimierz Konieczny
- 1972−1984 – Lucjan Jaworski
- 1984–1989 – Witold Wincenty Lisowski
- 1989−1991 – Andrzej Szerauc
- 1991−1998 – Zbigniew Święcicki
- 1998−2000 – Henryk Wielecki
- 2000−2006 – Jacek Macyszyn
- 2006–2012 – Janusz Cisek
- 2012–2016 – Zbigniew Wawer
- 2016–2019 – Adam Buława
- 28 września 2019–16 stycznia 2020 – Paweł Żurkowski (p.o.)
- od 16 stycznia 2020 – 20 lutego 2024 – Paweł Żurkowski[13]
- od 20 lutego 2024 – Bogusław Pacek[14]
Oddziały muzeum
edytuj- Muzeum Katyńskie, ul. Jana Jeziorańskiego 4, Warszawa (Cytadela Warszawska)
- Muzeum Polskiej Techniki Wojskowej, ul. Powsińska 13, Warszawa (Fort IX Czerniaków)
- Muzeum Broni Pancernej w Poznaniu, ul. 3 Pułku Lotniczego 4, Poznań
- Muzeum Bitwy Warszawskiej 1920 roku w Ossowie, ul. Matarewicza, Ossów
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Według Wielkiej Encyklopedii PWN, Warszawa 2003, t. 18, s. 236, ISBN 83-01-13357-0 t. 1-30, ISBN 83-01-13443-7 t. 5, muzeum powstało w 1919 jako Muzeum Wojsk, a swoją siedzibę miało w Zamku Królewskim w Warszawie. W jego zbiorach znajdowały się obiekty z okresu I wojny światowej. W 1920 w skład utworzonego Muzeum Wojska weszło 3 tys. eksponatów z Muzeum Narodowego oraz militaria z Muzeum Wojsk. Placówka została udostępniona zwiedzającym w 1922. W 1924 rozpoczęto przenoszenie eksponatów do obecnej siedziby.
- ↑ Otwarcie Muzeum Wojska w Warszawie. „Nowości Illustrowane”. Nr 20, s. 2-3, 20 maja 1922.
- ↑ Dzieje Muzeum Wojska Polskiego. muzeumwp.pl. [dostęp 2022-12-28].
- ↑ Grzegorz Mika. Drugie narodziny muzeum. „Skarpa Warszawska”, s. 21, styczeń 2025.
- ↑ Wyborcza.pl [online], warszawa.wyborcza.pl [dostęp 2017-11-19].
- ↑ Piotr Majewski: Wojna i kultura. Instytucje kultury polskiej w okupacyjnych realiach Generalnego Gubernatorstwa 1939–1945. Warszawa: Wydawnictwo TRIO, 2005, s. 206. ISBN 83-7436-003-8.
- ↑ Władysław Bartoszewski, Bogdan Brzeziński, Leszek Moczulski: Kronika wydarzeń w Warszawie 1939–1949. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 140.
- ↑ a b Tadeusz Przemysław Szafer: Nowa architektura polska. Diariusz lat 1976–1980. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1981, s. 143. ISBN 83-213-3065-7.
- ↑ Michał Wojtczuk. Żoliborska twierdza muzeów. „Gazeta Stołeczna”, s. 3, 11 października 2017.
- ↑ a b c Tomasz Urzykowski. Ostatnie dni na zwiedzanie. „Gazeta Stołeczna”, s. 5, 12 stycznia 2023.
- ↑ Otwarcie Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. warszawa.tvp.pl, 2023-08-13. [dostęp 2024-07-02]. (pol.).
- ↑ Zbiory Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie [dostęp 2009-11-13].
- ↑ Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie [online], www.muzeumwp.pl [dostęp 2020-02-10].
- ↑ Nowy Dyrektor Muzeum Wojska Polskiego [online], muzeumwp.pl [dostęp 2024-02-21].
Bibliografia
edytuj- Małgorzata Omilanowska, Jerzy Stanisław Majewski, Warszawa Przewodnik, Warszawa: Wiedza i Życie, 2000, ISBN 83-7184-861-7, OCLC 751291928.
- Wielka Encyklopedia PWN, Warszawa 2003, t. 18, s. 236, ISBN 83-01-13357-0 t. 1-30, ISBN 83-01-13443-7 t. 5
Linki zewnętrzne
edytuj- Strona Muzeum Wojska Polskiego
- Statut Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, nadany zarządzeniem Ministra Obrony Narodowej Nr 4/MON z dnia 26 stycznia 2007. biuletyn.mon.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-10)].
- Otwarcie Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie w kronice PKF w bazie Repozytorium Cyfrowe Filmoteki Narodowej