Janusz Grzelak
Janusz Łukasz Grzelak (ur. 12 lipca 1941 w Warszawie) − polski psycholog, profesor nauk humanistycznych, były wiceminister edukacji. Wieloletni pracownik Wydziału Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego[1] i profesor tej uczelni.
| Data i miejsce urodzenia |
12 lipca 1941 |
|---|---|
| Profesor nauk humanistycznych | |
| Specjalność: psychologia społeczna | |
| Alma Mater | |
| Doktorat |
1970 |
| Habilitacja |
1977 |
| Profesura |
6 kwietnia 2001 |
| Nauczyciel akademicki | |
| Uczelnia |
Uniwersytet Warszawski |
| Odznaczenia | |
  
| |
Życiorys edytuj
Wykształcenie i praca naukowa edytuj
W 1963 ukończył studia w Instytucie Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego. Początkowo zatrudniony w Pracowni Psychologii Społecznej Polskiej Akademii Nauk, w 1966 został pracownikiem naukowym Wydziału Psychologii UW. W 1970 uzyskał stopień doktora nauk humanistycznych w zakresie psychologii ze specjalnością psychologia społeczna. Promotorem pracy doktorskiej był Tadeusz Tomaszewski. W 1977 uzyskał stopień doktora habilitowanego na podstawie rozprawy pt. Konflikt interesów. (Analiza psychologiczna). W 2001 otrzymał tytuł naukowy profesora nauk humanistycznych[2].
Był stypendystą Programu Fulbrighta (1969)[1]. W latach 1996–1999 był prorektorem ds. współpracy z zagranicą Uniwersytetu Warszawskiego, a w latach 1981–1982 i 2005–2008 dziekanem Wydziału Psychologii UW[3]. Był współtwórcą Instytutu Studiów Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego, a w latach 2000–2002 pełnił funkcję jego dyrektora. Działał na rzecz umiędzynarodowienia polskiej psychologii. Wielokrotnie wyjeżdżał zwłaszcza do USA i Holandii, nawiązywał indywidualną i instytucjonalną współpracę badawczą[4]. Był inicjatorem i współtwórcą studiów w języku angielskim przy Wydziale Psychologii UW. W latach 1984–1990 członek Komitetu Wykonawczego European Association of Experimental Social Psychology[4]. Był kierownikiem Katedry Psychologii Społecznej na Uniwersytecie Warszawskim[4], a następnie na Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Jego zainteresowania naukowe obejmują współzależność społeczną, konflikt między interesem indywidualnym a społecznym – uwarunkowania motywacyjne (orientacje społeczne) i poznawcze, dylematy społeczne i ich rozwiązywanie, kwestię władzy i kontroli, konsekwencje deprywacji kontroli (bezradność społeczna), postawy Polaków wobec dóbr publicznych w okresie zmian ustrojowych, negocjacje i mediacje, metodologię ewaluacji skuteczności oddziaływań społecznych[1].
Działalność publiczna edytuj
Podczas wydarzeń sierpniowych w 1980 przyłączył się do skierowanego do władz komunistycznych apelu 64 naukowców, literatów i publicystów o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami[5]. W tym samym roku wstąpił do „Solidarności”, w 1981 wszedł w skład zarządu Regionu Mazowsze związku. Reprezentował lokalne struktury NSZZ „Solidarność” z I Krajowym Zjeździe Delegatów w Gdańsku. Został członkiem KSR Wolność-Sprawiedliwość-Niepodległość. Po wprowadzeniu stanu wojennego represjonowany przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa, zmuszony do ustąpienia ze stanowiska dziekana Wydziału Psychologii UW. Współpracował z podziemną „Solidarnością”, był łącznikiem merytorycznym między podziemnymi władzami Regionu Mazowsze związku a Tymczasową Komisją Koordynacyjną. Był też członkiem Komitetu Helsińskiego oraz współzałożycielem i członkiem podziemnego Społecznego Komitetu Nauki[6], współorganizował akademicki ruch oporu. W latach 1980–1991 pracował nad prawem dla szkół wyższych i nauki (początkowo w ramach komisji kierowanej przez Zbigniewa Resicha oraz Społecznego Komitetu Nauki). W 1989 uczestniczył w obradach Okrągłego Stołu jako wiceprzewodniczący zespołu do spraw oświaty i nauki z ramienia strony opozycyjnej[6].
Po utworzeniu rządu Tadeusza Mazowieckiego został wiceministrem edukacji narodowej, funkcję tę pełnił do zmiany rządu w 1991. Wchodził również w skład zarządu Towarzystwa Popierania i Krzewienia Nauk, w latach 1999–2002 przewodniczył radzie programowej tej organizacji[6].
Wybrane publikacje edytuj
- Grzelak, J. (1978). Konflikt interesów. Warszawa: PWN.
- Grzelak, J. (1993). Bezradność społeczna. Szkic teoretyczny. W: M. Kofta (red.). Psychologia aktywności. Poznań: Nakom.
- Grzelak, J., Wieczorkowska-Nejtardt, G. (1996). Attitudes toward public affairs in society in transition. W: D. Messick & W. Liebrand (red.). Social Dilemmas. New York: Plenum.
- Grzelak, J. (2000). Współzależność społeczna. W: J. Strelau (red.). Psychologia, Tom 3. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Naukowe, s. 125–143.
- Grzelak, J, Nowak, A. (2000). Wpływ społeczny. W: J. Strelau (red.). Psychologia, Tom 3. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Naukowe, s. 187–203.
- Grzelak, J. (2001). O intencjach, kontroli i zaufaniu. W: D. Doliński, B. Weigl (red.). Od myśli i uczuć do decyzji i działań. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN, s. 91–110.
- Grzelak, J. (2002). Kontrola, preferencje kontroli, postawy wobec problemów społecznych. W: M. Lewicka, J. Grzelak (red.). Jednostka i społeczeństwo. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne; s. 131–148.
- Grzelak, J. (2002). O orientacjach kontroli. W: J. Brzeziński i H. Sęk (red.). Psychologia w obliczu nadchodzących przemian społeczno-kulturowych. Seria Kolokwia Psychologiczne, Tom 10. Warszawa: Instytut Psychologii PAN.
- Grzelak, J. (2004). Dylematy społeczne. W: T. Tyszka (red.). Psychologia ekonomiczna. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Naukowe, s. 243–271.
- Zinserling, I., Grzelak, J. (2008). Orientacje społeczne i orientacje kontroli a wrażliwość Polaków na dobro wspólne (Social and control orientations of Poles and sensitivity to common goods). W: A. Szuster, D. Rutkowska (red.). O różnych obliczach altruizmu. Warszawa: Scholar.
- Grzelak, J., Kuhlman, D., Yeagley E., Joireman, J. (2009). Attraction to Prospective Dyadic Relationships. W: M. Kramer, M. Bazerman (red.). Social decision making. Nowy Jork: Psychology Press, s. 186–205.
- Friszke, A., Grzelak, J., Kofta, M., Osiatyński, W., Reykowski, J. (2019). W: A. Leszczyński, M. Kofta (red.). Psychologia Okrągłego Stołu. Sopot: Smak Słowa.
Odznaczenia i nagrody edytuj
- nagrody rektora UW i ministra szkolnictwa wyższego[4]
- 1993 – Medal Komisji Edukacji Narodowej[4]
- 1994 – Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski[4]
- 2008 – Morton Deutsch Award for Contribution to Negotiation Theory and Practice[4]
- 2011 – Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski[7]
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Maria Lewicka, Tytus Sosnowski, Maciej Trojan: Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Wydziału Psychologii UW, 1998, s. 78-79. ISBN 83-86108-41-X.
- ↑ Prof. dr hab. Janusz Łukasz Grzelak, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [dostęp 2012-01-30].[martwy link]
- ↑ Kalendarium wydarzeń na Wydziale. psychologia.pl. [dostęp 2012-01-27].
- ↑ a b c d e f g Prof. dr hab. Janusz Grzelak. uw.edu.pl. [dostęp 2012-01-30].
- ↑ Apel (64 intelektualistów wraz z załączonym suplementem zawierającym nazwiska sygnatariuszy apelu). karta.org.pl. [dostęp 2020-09-26].
- ↑ a b c Nota biograficzna w Encyklopedii Solidarności. [dostęp 2012-01-30].
- ↑ Odznaczenia dla działaczy opozycji z lat 80.. prezydent.pl, 13 grudnia 2011. [dostęp 2011-12-13].