Jaroslava Brychtová
Jaroslava Brychtová (ur. 18 lipca 1924 w Železným Brodzie[1][2], zm. 8 kwietnia 2020 w Jabloncu nad Nysą[3]) – czeska przedstawicielka sztuk wizualnych, rzeźbiarka, artystka w szkle. Od 1954 do 2002 tworzyła w duecie artystycznym ze swoim mężem Stanislavem Libenským[4].
| |
| Data i miejsce urodzenia |
18 lipca 1924 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
8 kwietnia 2020 |
| Narodowość | |
| Dziedzina sztuki |
sztuki wizualne, rzeźbiarstwo, szkło artystyczne |
| Epoka | |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys edytuj
Córka Anny i Jaroslava Brychty, artysty w szkle i pedagoga[4][5]. Po zdaniu matury dostała się na studia do Wyższej Szkoły Przemysłu Artystycznego w Pradze, których nie rozpoczęła wskutek zamknięcia placówki przez okupantów[5]. Podjęła zatem pracę w jednej z niemieckich fabryk[5]. Po wojnie ukończyła studia na WSPA w pracowni prof. Karela Stipla[6][5]. Studiowała też na Akademii Sztuk Pięknych w Pradze, ale w 1950 zarzuciła naukę i rozpoczęła pracę w zakładzie Železnobrodské sklo w Železným Brodzie[7]. W tym samym roku założyła umocowany w strukturze macierzystego zakładu ośrodek szkła architektonicznego w Pelechovie[7], w którym realizowano również wielkoformatowe szkło artystyczne[7]. Artystka pracowała tam jako starsza projektantka do 1984[7].
Brychtová współpracowała z ojcem w jego eksperymentach z lat 40., kiedy zajmował się odlewaniem szkła w formach w oparciu o technikę pate du verre[8]. W tej technice tworzyła swoje pierwsze szklane broszki i reliefy, a w 1947 wykonała niewielkie szklane rzeźby[8].
Znajomość, współpraca i małżeństwo ze Stanislavem Libenským edytuj
.jpg)
W 1954 Brychtová poznała swojego przyszłego małżonka Stanislava Libenskiego, z którym rozpoczęła współpracę artystyczną[5][9]. W centrum zainteresowania pary znajdowały się szklane rzeźby oraz szkło architektoniczne[10]. Stosowali technikę zatapiania szkła w formach[10]. W 1958 na Wystawie Światowej EXPO w Brukseli artyści zaprezentowali odlewane, osadzone w ścianie tzw. kamienie zoomorficzne, inspirowane malowidłami naskalnymi z Lascaux i Altamiry[11], które przyniosły im nagrodę Grand Prix[12]. Pięć lat później, w kwietniu 1963 pobrali się[5]. W drugiej połowie lat 60. XX w. wpisali się w rodzący się w Czechosłowacji trend na szklane rzeźby ze szkła szlifowanego, wykorzystujące efekty optyczne[13]. Okres ten w twórczości pary nosi nazwę okresu kryształowego[13]. Jego sztandarowym przykładem jest Kula w sześcianie (1970), przedstawiająca powtarzający się motyw w zgeometryzowanych rzeźbach pary – zatopioną w pryzmacie kulę[14]. Apogeum okresu kryształowego przypadło na początek lat 80[15]. Rzeźby okresu kryształowego wykonane są w szkle bezbarwnym, kolor pojawia się jako czynnik w twórczości pary w pierwszej połowie lat 80[14]. Swoje prace prezentowali m.in. na wystawach światowych EXPO 1967 w Montrealu (odlewane, również wieloelementowe szklane rzeźby znaczących rozmiarów)[16] oraz EXPO 1970 w Osace (22-metrowa Rzeka życia, nawiązująca do okupacji Czechosłowacji)[17]. Artyści wykorzystywali również odlewanie szkła w formach, co pozwalało uzyskiwać dzieła dużych rozmiarów, a zarazem o wysokiej przejrzystości, współgrające z architekturą budynków[18]. W latach 80. byli wiodącymi postaciami w zakresie stosowania tej techniki[19].
W zakresie szkła architektonicznego Brychtová i Libenský są autorami m.in. witraży do kaplicy św. Wacława w praskiej katedrze św. Wita (1964–1968)[20]. Z 1987 pochodzi projekt okien w gotyckiej kaplicy w Horšovskim Týnie, zaś z 1990 – szklana ściana osadzona w ratuszu staromiejskim w Pradze[21]. Dla architektury współczesnej para wykonała m.in. reliefy do hallu wejściowego muzeum szkła w Corning i osadzone na konstrukcji nośnej budynku nadajnika i hotelu na Ještědzie odlane w formie szklane kule, kojarzące się z rojem meteorów (1973–1975)[22][23].
Nagrody i odznaczenia edytuj
W 1967 roku Brychtová została laureatką nagrody państwowej Klementa Gottwalda[24], natomiast w 2005 otrzymała od Prezydenta Republiki Czeskiej Václava Klausa Medal Za Zasługi II stopnia[25].
Przypisy edytuj
- ↑ Jaroslava Brychtová [online], rkd.nl [dostęp 2024-04-01] (ang. • niderl.).
- ↑ Úplné zobrazení záznamu – Brychtová, Jaroslava, 1924- [online], aleph.nkp.cz [dostęp 2020-01-11].
- ↑ Czech glass artist Jaroslava Brychtova dies at 95
- ↑ a b Stanislav Libenský, Jaroslava Brychtová [online], vetrelciavolavky.cz [dostęp 2020-01-10].
- ↑ a b c d e f Crystal Valley – Szklana rzeźba [online], crystalvalley.cz [dostęp 2020-01-10] (cz.).
- ↑ Petrová 2018 ↓, s. 374.
- ↑ a b c d Petrová 2018 ↓, s. 266.
- ↑ a b Petrová 2018 ↓, s. 265.
- ↑ Petrová 2018 ↓, s. 44.
- ↑ a b Palata 2011 ↓, s. 37.
- ↑ Petrová 2018 ↓, s. 63.
- ↑ Petrová 2018 ↓, s. 69.
- ↑ a b Petrová 2018 ↓, s. 151.
- ↑ a b Petrová 2018 ↓, s. 156, 158.
- ↑ Petrová 2018 ↓, s. 158.
- ↑ Petrová 2018 ↓, s. 104.
- ↑ Petrová 2018 ↓, s. 107.
- ↑ Petrová 2018 ↓, s. 256.
- ↑ Petrová 2018 ↓, s. 268.
- ↑ Petrová 2018 ↓, s. 122.
- ↑ Petrová 2018 ↓, s. 125.
- ↑ Ondrejová ↓, s. 19.
- ↑ Palata 2009 ↓, s. 9.
- ↑ Přehled výtvarných umělců: nositelé čestného titulu nár. a zasloužilý umělec, řádů, státních vyznamenání a cen. Praha: Dílo, 1988, s. 3.
- ↑ FG Forrest, z, 2015, Seznam vyznamenaných [online], Pražský hrad [dostęp 2020-01-10] (cz.).
Bibliografia edytuj
- Oldřich Palata: Stanislav Libenský. W: Cena Stanislava Libenského. Praha: Pražská galerie českého skla, 2009.
- Oldřich Palata: Stanislav Libenský – wciąż żywa spuścizna artysty szkła i pedagoga. W: Sztuka designu. Biżuteria, szkło. Studenci i Mistrzowie Katedry Designu Uniwersytetu Technicznego w Libercu.. Galeria Sztuki BWA, 2011. ISBN 978-83-87871-72-7.
- Sylva Petrová: Czech Glass. Wyd. English edition; the 2nd revised, completed and extended edition. Prague: Academy of Arts, Architecture and Design in Prague, 2018. ISBN 978-80-87989-63-0.
- Andrea Ondrejová: Design. W: Sztuka designu. Biżuteria, szkło. Studenci i Mistrzowie Katedry Designu Uniwersytetu Technicznego w Libercu.. Galeria Sztuki BWA, 2011. ISBN 978-83-87871-72-7.