Jaskinia Staniszowska

Jaskinia Staniszowska (słow. Stanišovská jaskyňa) – jaskinia krasowa w Niżnych Tatrach w północnej Słowacji. Jedna z najdawniej znanych jaskiń w tej części Karpat.

Jaskinia Staniszowska

Stanišovská jaskyňa

Państwo	Słowacja
Kraj	żyliński
Położenie	Dolina Jańska (Niżne Tatry)
Długość	1680 m
Wysokość otworów	761 m n.p.m.
Wysokość otworów nad dnem doliny	20 m
Data odkrycia	znana od dawna
Ochrona i dostępność	nieudostępniona do zwiedzania
Położenie na mapie kraju żylińskiego Jaskinia Staniszowska
Położenie na mapie Słowacji Jaskinia Staniszowska
49°00′32″N 19°40′34″E

Położenie

Jaskinia znajduje się na terenie Doliny Jańskiej, po północnej stronie głównego grzbietu Niżnych Tatr. Wejście do jaskini znajduje się na wysokości 761 m n.p.m. w niewielkiej bocznej Dolinie Staniszowskiej, jedynie 20 m ponad jej dnem. W pobliżu znajduje się otwór Małej Jaskini Staniszowskiej. Leży w granicach katastralnych wsi Liptowski Jan w powiecie Liptowski Mikułasz.

Historia poznania

Jaskinia Staniszowska należy do najdawniej znanych jaskiń nie tylko Liptowa, ale i całej dzisiejszej Słowacji. Wejście do niej było znane miejscowej ludności od niepamiętnych czasów. Była zamieszkana w średniowieczu. Po raz pierwszy została zbadana (w znanych wówczas fragmentach) i pomierzona w 1720 r. przez Georga Buchholtza mł., a opisana została w 1723 r. w dziele Mateja Bela pt. Hungariae antiquae et novae prodromus. Dalsze komory i korytarze, zwłaszcza górnego pietra, odkryli w latach 1922-1950 speleolodzy z Liptowskiego Mikułasza i okolic.

Charakterystyka

Podobnie jak i sąsiednie jaskinie, Mała Staniszowska i Nowa Staniszowska, Jaskinia Staniszowska jest pochodzenia fluwiokrasowego. Wyerodowały ją w szaroniebieskich wapieniach tzw. gutensteinskich środkowego triasu, należących do płaszczowiny choczańskiej, wody podziemnej rzeczki Štiavnicy. Ciągnie się w głąb masywu Smrekovicy w kierunku północnym. Składa się na nią 1680 m przestronnych korytarzy i sal, rozwiniętych w dwóch poziomach. Dolne partie, leżące ok. 25 m ponad lustrem potoku Štiavnica, mają znacznie zniszczoną szatę naciekową – zachowały się jedynie najgrubsze stalagmity, wokół których wytworzyły się jeziorka w misach martwicowych. W tylnej części jaskini występują kaskadowe jeziorka, a na ścianach śnieżnobiałe draperie naciekowe. Korytarze i komory górnego piętra, odkrytego w 1922 r., charakteryzują się bogatą i nienaruszoną szatą naciekową. Wśród nich wyróżnia się Klenotnica – fragment z gęstym lasem stalagmitów.

Temperatura w jaskini utrzymuje się w granicach od 6,4 °C do 7,0 °C. Wilgotność osiąga 95%.

Przyroda ożywiona

Jaskinia Staniszowska wraz z sąsiednią Małą Jaskinią Staniszowską są największym zimowiskiem nietoperzy w Jańskiej Dolinie. Występuje ich tu 7 gatunków. Najliczniejszą kolonię tworzy nocek duży. W jaskini żyje kilka gatunków skoczogonków, m.in. Pseudosinella paclti i Arrhopalites pygmaeus, a także troglofilny krocionóg z gatunku Allorhiscosoma sphinx.

Ochrona

Jaskinia leży w granicach Parku Narodowego Niżne Tatry. Od 1973 r. była objęta ochroną jako chroniony twór przyrody (słow. Chránený prírodný výtvor), obecnie jest chroniona jako narodowy pomnik przyrody.

Turystyka

Jaskinia nie jest przeznaczona do zwiedzania turystycznego. Zwiedzać można natomiast sąsiednią Małą Jaskinię Staniszowską.