Jednota Braci Polskich
Jednota Braci Polskich – działający w Polsce związek wyznaniowy o charakterze antytrynitarnym. W latach 60. XX wieku liczyła około 250 wyznawców, a w 2003 roku około 260[1]. Odwołuje się do tradycji braci polskich z XVII wieku, ma jednak za sobą znaczną ewolucję doktrynalną[2]. Ich ośrodki działają we Wrocławiu, Gdańsku, Krakowie, Krotoszynie, Poznaniu i Warszawie.
 Logo Unitariańskich Uniwersalistów | |||||||||
| Klasyfikacja systematyczna wyznania | |||||||||
| Chrześcijaństwo └ Chrześcijaństwo liberalne └ Uniwersalizm unitariański | |||||||||
| Zasięg geograficzny | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
| |||||||||
Początki wspólnoty
edytujIdee braci polskich zostały odrodzone w 1934 przez ewangelickiego duchownego, kapelana Wojska Polskiego, Karola Grycza-Śmiłowskiego. Pierwszy zjazd wyznawców miał miejsce w 1937 w Łodzi. Utworzono wówczas związek religijny pod nazwą Wolna Społeczność Religijna – Bracia Polscy. Związek nie został zarejestrowany, ale wydawał w latach 1936–1939 pismo „Wolna Myśl Religijna”[3].
Śmiłowski wskrzeszał w nim idee religijne nawiązujące do tradycji braci polskich, w tym zwłaszcza ideę tolerancji, unitaryzmu i racjonalnego podejścia do spraw wiary. W 1945 ponownie założył własne ugrupowanie religijne, o charakterze wolnomularsko-uniwersalistycznym. Przyjmował doń ludzi z różnych religii i nie zobowiązując ich do występowania z macierzystych Kościołów. Śmiłowski działał w Krakowie, jeszcze za jego życia powstały ośrodki w Warszawie i Poznaniu[2]. Zbór warszawski miał charakter panmonistyczny, natomiast poznański – unitariański[4].
Na początku lat 60. związek został rozbity i wyłoniły się z niej dwa odrębne związki religijne. W Warszawie wyodrębnił się Zbór Panmonistyczny, natomiast w Poznaniu – Jednota Braci Polskich – Unitarianie[3]. W 1980 Jednota Braci Polskich – Unitarianie liczyła 12 wyznawców, w roku 1985 – 6 wyznawców[5]. Zbór Panmonistyczny w 1960 roku liczył 15 wyznawców, w roku 1970 – 12, a w roku 1980 – 13 wyznawców[6].
Związek religijny początkowo był nazywany jako Kościół Braci Polskich. Zarejestrowany został przez władze komunistyczne dopiero w 1967, jako „Jednota Braci Polskich”[7].
Dalsza historia i zbór wrocławski
edytujPo śmierci Śmiłowskiego krakowski ośrodek został zdominowany przez osoby interesujące się religiami Wschodu. Na czele wspólnoty stał Jan Hadyna (przedwojenny wydawca „Lotosa”), a następnie Franciszek Dąbrowski[2]. Za sprawą Hadyny oraz Władysława Czapnika większość członków krakowskiego zboru przeszła w latach 70. do powstających w Krakowie gmin buddyjskich[8].
W latach 80. Jednotę zasilili zielonoświątkowcy z wrocławskiego zboru Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego, którym władze przez dwa lata odmawiały rejestracji. Z tą też chwilą siedziba Jednoty przeniosła się do Wrocławia[9]. Liderem tej grupy był Robert Kisiel, który na początku lat 60. przystąpił do Kościoła Chrystusowego. W 1975 przeszedł do ZKE ze względu na odmienną interpretację daru języków. W 1978 wystąpił z ZKE wraz z grupą swoich zwolenników, powodem był problem nauczania kobiet w kościele, nakrywanie głowy przez kobiety podczas nabożeństw, problem składania przysięgi, ruch ekumeniczny, dogmat Trójcy Świętej. W 1981 nawiązali współpracę z Kościołem Chrześcijan Dnia Sobotniego. Zanim do tego doszło zaczęli świętować sobotę jako dzień święty. W 1984 grupa Kisiela przeszła do wrocławskiego zboru Jednoty, na co zezwalała jej liberalna formuła. Wkrótce wierni związani z Kisielem zdominowali Jednotę[8].
Od 1984 wewnątrz Jednoty koegzystowały formuły – buddyjska (Kraków) oraz zielonoświątkowa (Wrocław). Zbór we Wrocławiu za najważniejszą część Biblii uważa Pięcioksiąg, który stanowi podstawowe pouczenie o Bożej woli względem człowieka. Pozostałe księgi Starego Testamentu traktują jako komentarz do Pięcioksięgu[10]. W swoich poglądach są bliscy do przyjęcia stanowiska jedynozbawczego[11].
Grupa polskich unitarian i uniwersalistów, tworząca społeczność w Warszawie i w Katowicach jest członkiem Międzynarodowej Rady Unitarian i Uniwersalistów.
W 1950 Jednota liczyła 60 wyznawców, w 1960 – 250, w 1970 – 106, w 1980 – 22, w 1985 roku – 132 wyznawców[5], a w 2003 – 260 wyznawców.
Przypisy
edytuj- ↑ a b Paweł Ciecieląg, dr Mikołaj Haponiuk, Olga Lewandowska, Małgorzata Krzysztofik: Wyznania religijne. Stowarzyszenia narodowościowe i etniczne w Polsce 2009-2011. Warszawa: GUS, 2013, s. 153. ISBN 978-83-7027-519-8.
- ↑ a b c Pasek 1992 ↓, s. 184.
- ↑ a b Kozłowski, Langer i Zagajewski 1989 ↓, s. 34.
- ↑ Pasek 1992 ↓, s. 206.
- ↑ a b Kozłowski, Langer i Zagajewski 1989 ↓, s. 35.
- ↑ Kozłowski, Langer i Zagajewski 1989 ↓, s. 51.
- ↑ Jednota Braci Polskich wiara.pl
- ↑ a b Pasek 1992 ↓, s. 185.
- ↑ Kazimierz Urban. Zwalczani i koncesjonowani. „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”. Nr 3 (38), s. 6, marzec 2004.
- ↑ Oficjalna strona Jednoty Braci Polskich we Wrocławiu. [dostęp 2016-04-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-08-31)].
- ↑ Pasek 1992 ↓, s. 187.
Bibliografia
edytuj- Jan Kozłowski, Janusz Langer, Tadeusz Zagajewski: Atlas Wyznań w Polsce. Warszawa: KAW, 1989. ISBN 83-03-02411-6. (pol.).
- Zbigniew Pasek: Ruch Zielonoświątkowy: Próba monografii. Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS, 1992, s. 184-187. ISBN 83-85527-04-6. (pol.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Mariusz Agnosiewicz, Jednota Braci Polskich Racjonalista
- Strona Zboru Braci Polskich w Poznaniu
- Oficjalna strona Jednoty Braci Polskich we Wrocławiu. jbp.dekalog.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-08-31)].
- Bracia polscy w sieci
- Universis-Portal Lewicy Braci Polskich. bezdogmatu.bo.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-20)].