Wikipedia

Jeszajahu Szpigel

Jeszajahu Szpigel (hebr. שפיגל ישעיהו, Izajasz Spiegel, Shaye Spigl, ur. 1906 w Łodzi, zm. 1990 w Giwatajim) – polski i izraelski poeta, pisarz i eseista tworzący w jidysz.

Jeszajahu Szpigel
‏שפיגל ישעיהו‎
Data i miejsce urodzenia

1906
Łódź, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

1990
Giwatajim, Izrael

Życiorys edytuj

Urodził się w biednej rodzinie tkacza. Pobierał nauki w Łodzi – najpierw w chederze i talmud-torze, później w szkołach państwowych i na kursach pedagogicznych. Pracował jako nauczyciel i tłumacz języka jidysz i literatury żydowskiej w szkołach systemu CISZO (Centralna Żydowska Organizacja Szkolna). Zaczynał karierę literacką w kręgu grupy Jung Idysz. Debiutował w 1922 wierszami w gazecie „Łodzier Fołksbłat”. Drukował utwory w łódzkiej prasie żydowskiej, a także w nowojorskiej „Zukunft” i paryskiej „Naye Prese”. W 1930 wydał pierwszy tomik poezji „Mitn ponim cu der zun” („Twarzą do słońca”).

Podczas II wojny światowej był więźniem getta łódzkiego, potem Auschwitz II – Birkenau i innych obozów koncentracyjnych. Podczas Zagłady stracił całą rodzinę i bliskich. Przed likwidacją getta ukrył część swoich utworów, resztę zabrał do Oświęcimia; zostały one jednak skonfiskowane. Po wojnie powrócił do Łodzi, gdzie odnalazł 16 schowanych rękopisów, a resztę odtworzył z pamięci. Podjął na nowo pracę nauczyciela (1945-48). Był autorem elementarza dla 4. klasy szkół żydowskich (1948). Przeżycia i doświadczenia lat wojennych stały się podstawą zbiorów nowel jego autorstwa, m.in. „Małches geto” („Królestwo getta”) czy „Sztern ibern geto” („Gwiazdy nad gettem”).

W 1948 przeprowadził się do Warszawy, a w 1951 repatriował się do Izraela, gdzie do 1964 był urzędnikiem ministerstwa finansów; kontynuował pisanie i publikację wierszy w jidysz na łamach prasy izraelskiej i zagranicznej. W następnych latach wydawał kolejne tomy opowiadań, zbiory esejów krytycznoliterackich, a także powieść „Flamen fun der erd” („Płomienie z ziemi”). Część swoich utworów opublikował też w tłumaczeniu na język hebrajski.

Był laureatem kilku nagród literackich w dziedzinie literatury jidysz, w tym Nagrody im. Icyka Mangera (1972) oraz Nagrody im. Jakuba Fichmana (1975).

W 1973 w Tel Awiwie na temat jego twórczości opublikowano zbiór artykułów krytycznych N. Grisa pt. „Fun fincternisz cu licht: Jeszjahu Szpigel un zajn werk” („Z ciemności do światła: J. Szpigel i jego twórczość”).

Twórczość edytuj

Tomiki wierszy edytuj

  • Mitn ponim cu der zun („Twarzą do słońca”, Łódź 1930)
  • Un geworn iz licht („I stało się światło”, Warszawa 1949)

Zbiory opowiadań edytuj

  • Małches geto („Królestwo getta”, Łódź 1947)
  • Sztern ibern geto („Gwiazdy nad gettem”, Paryż 1948)
  • Mentczn in techom („Ludzie w katedrze”, Buenos Aires 1949)
  • Licht funem opgrunt („Światło z otchłani”, Nowy Jork 1952)
  • Wint un worclen („Wiatr i korzenie”, Nowy Jork 1955)
  • Di brik („Most”, Tel Awiw 1963)
  • Sztign cumchiml („Schody do nieba”, Tel Awiw 1966)
  • Di krojn („Korona”, Tel Awiw 1973)
  • Sztern lajchtn in techom („Gwiazdy świecą w otchłani”, Tel Awiw 1976)
  • Ha-aszmoret ha-szliszit („Trzecia straż”, Tel Awiw 1976, przekłady opowiadań na hebrajski)
  • Cwej dercejlungen – Sznej sipurim („Dwa opowiadania”, Tel Awiw 1978; paralelne teksty w jidysz i po hebrajsku)

Powieści edytuj

  • Flamen fun der erd („Płomienie z ziemi”, Tel Awiw 1966)

Eseje edytuj

  • Gesztaltn un profiln („Obrazy i profile”, Tel Awiw, tom I – 1971, tom II – 1980).
  • Awrom Suckewers lider fun togbuch („Wiersze z dziennika A. Suckewera”, Tel Awiw 1979)

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jeszajahu_Szpigel&oldid=71781106”