John Monash (ur. 27 czerwca 1865 w Melbourne, zm. 8 października 1931 tamże) – australijski inżynier i żołnierz (generał), najważniejszy australijski dowódca wojskowy z okresu I wojny światowej.

John Monash
Ilustracja
generał generał
Data i miejsce urodzenia

27 czerwca 1865
Melbourne

Data i miejsce śmierci

8 października 1931
Melbourne

Przebieg służby
Lata służby

1884–1920

Siły zbrojne

Australian Army

Stanowiska

głównodowodzący Korpusu Australijskiego w I wojnie światowej

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa:
bitwa o Gallipoli
bitwa pod Messines
bitwa pod Passchendaele
bitwa pod Hamel
bitwa pod Amiens

Późniejsza praca

dyrektor State Electricity Commission of Victoria

Odznaczenia
Krzyż Wielki Orderu Św. Michała i Św. Jerzego (Wielka Brytania) Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Łaźni (Wielka Brytania) Volunteer Decoration Medal Zwycięstwa (międzyaliancki) Wielki Oficer Orderu Leopolda (Belgia) Wielki Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Krzyż Wojenny 1914–1918 (Francja)

Życiorys

edytuj

Pochodził z rodziny o niemiecko-żydowskich korzeniach. Jego dziadkiem był drukarz Bar Loebel Monasch (zm. 1879 w Krotoszynie)[1], jego rodzice przed emigracją do Australii mieszkali w Krotoszynie w ówczesnym zaborze pruskim, oboje uważali niemiecki za swój język ojczysty. W okresie, gdy John Monash był dzieckiem, rodzina utrzymywała się ze sklepu prowadzonego przez jego ojca. Monash studiował na Uniwersytecie w Melbourne, gdzie uzyskał licencjat z inżynierii lądowej, a następnie magisterium z prawa (wiele lat później, w 1921, na tej samej uczelni obronił pracę doktorską w dziedzinie inżynierii).

Po studiach podjął pracę w branży budowlanej, jako inżynier zajmujący się głównie budową mostów i linii kolejowych. Był jednym z pionierów stosowania w Australii żelbetu. W 1894 wraz ze wspólnikiem założył własną firmę świadczącą usługi budowlane i doradcze. W 1905 spółka została rozwiązana, ale wkrótce potem Monash uruchomił kolejny biznes z innymi partnerami. Już od czasów studenckich służył w ochotniczych milicjach obywatelskich. Jako oficer rezerwy australijskiej armii doszedł do stopnia pułkownika i dowódcy brygady, która jednak w czasach pokoju nie była mobilizowana, a jej żołnierze, łącznie z dowódcą, mogli równolegle pracować w cywilnej gospodarce. Na podobnym modelu opierała się wówczas znaczna część australijskiego wojska.

 
Gen. John Monash (1918)

Po wybuchu wojny został żołnierzem służby czynnej i początkowo kierował wojskową cenzurą wojenną. Po utworzeniu Australijskich Sił Imperialnych (wojsk ekspedycyjnych mających wziąć udział w wojnie w Europie i na Bliskim Wschodzie, u boku sił brytyjskich) został dowódcą 4 Brygady Piechoty, którą skierowano do Egiptu. Później wraz ze swymi żołnierzami wziął udział w bitwie o Gallipoli, gdzie dowodził jednym z odcinków frontu. Jego niezwykle sprawne dowodzenie podczas tych walk zwróciło na niego uwagę przełożonych i w lipcu 1915 otrzymał szlify generalskie. Po okresie odpoczynku w Egipcie, w 1917 trafił na front zachodni, gdzie objął dowództwo 3 Dywizji Australijskiej. Brał udział w bitwie pod Messines oraz pierwszej bitwie pod Passchendaele.

W maju 1918 jako pierwszy Australijczyk został głównodowodzącym sił australijskich biorących udział w wojnie (wszyscy jego poprzednicy byli Brytyjczykami). Równocześnie otrzymał awans na stopień generała dywizji. Pod jego dowództwem Australijczycy wzięli udział w bitwie pod Amiens, gdzie przypadło im w udziale przeprowadzenie pierwszego uderzenia na pozycje wroga. Monash nakazał swoim żołnierzom, aby w pierwszej kolejności skupili się na zniszczeniu lub przejęciu artylerii przeciwnika, aby osłabić siłę obrony. Przygniatające zwycięstwo aliantów w tej bitwie uznawane jest za koniec wojny pozycyjnej i jedno z wydarzeń kluczowych dla przegranej Niemiec w wojnie. Wkrótce po zakończeniu walk pod Amiens, król Jerzy V osobiście przybył na pole bitwy, aby wręczyć Monashowi Order Łaźni. W kolejnych walkach Monash był dowódcą międzynarodowego kontyngentu liczącego łącznie 208 tysięcy żołnierzy, w tym 50 tysięcy Amerykanów.

Natychmiast po zakończeniu wojny Monash został pełnomocnikiem rządu Australii do spraw repatriacji żołnierzy do kraju. Sam powrócił tam w Boże Narodzenie 1919 roku. Zrezygnował z dalszej służby wojskowej, wracając do pracy cywilnego inżyniera. Przez wiele lat kierował spółką należącą do rządu stanu Wiktorii, mającą monopol na produkcję energii elektrycznej w tej części Australii. Przez osiem lat był wicekanclerzem (odpowiednikiem europejskiego rektora) swojej macierzystej uczelni. W 1927 objął swoim patronatem australijski ruch syjonistyczny. Brał także udział w wielu inicjatywach na rzecz upamiętnienia poległych w wojnie Australijczyków.

Został pochowany z najwyższymi honorami państwowymi, na pogrzeb przyszło 250 tysięcy osób. Zgodnie z jego życzeniem, na płycie nagrobnej umieszczone zostało wyłącznie jego imię i nazwisko, bez żadnych tytułów ani informacji o uzyskanych odznaczeniach.

Pamięć

edytuj

Jego imię nosi wiele instytucji i obiektów w Australii, między innymi jedna z dzielnic Melbourne (City of Monash), uczelnia w tym mieście (Uniwersytet Monasha) oraz autostrada (Monash Freeway). Od jego nazwiska pochodzi też nazwa wsi Kefar Monash w Izraelu, założonej przez jego byłych podkomendnych.

Przypisy

edytuj
  1. 13 marca 1879. Kalendarium Południowej Wielkopolski. [dostęp 2022-10-23]. (pol.).

Bibliografia

edytuj