Aztekowie używali dwóch kalendarzy. Jeden z nich – kalendarz słoneczny (Xiuhpohualli), składał się z 365 dni podzielonych na 18 miesięcy po 20 dni oraz dodatkowych 5 dni – Nemotemi (bez imienia, numerowane od 0 do 4). Dni dodatkowe przynosiły nieszczęścia. Każdy miesiąc miał nazwę związaną z rolnictwem, rozwojem roślinności, pracami polowymi. Kolejne dni były ponumerowane od 0 do 19. Według tego kalendarza obchodzono coroczne święta, składano ofiary.

Podział roku słonecznego według azteckiego kalendarza słonecznego (Xiuhpohualli)

edytuj
Miesiąc aztecki Czas trwania w obecnie obowiązującym kalendarzu Obrzędy
1. Atlcoualco (brak wody) 12 lutego3 marca wywoływanie deszczu, ofiary dla Tlaloca
2. Tlacaxipeualiztli (obdzieranie ludzi ze skóry) 4 marca23 marca czas siania, tańce kapłanów przybranych w ludzką skórę
3. Tozoztontli (krótki post) 24 marca12 kwietnia oczekiwanie deszczu, ofiary dla Tlaloca
4. Tozoztli (długi post) 13 kwietnia2 maja obrzęd puszczania krwi
5. Toxcatl (suchy) 3 maja22 maja początek pory deszczowej, ofiary z dzieci
6. Etzalqualiztli (potrawa z bobu, fasoli) 23 maja11 czerwca oczekiwanie na deszcz
7. Tecuhilhuitontli (małe święto książąt) 12 czerwca1 lipca oczekiwanie na deszcz, ofiara z kapłanki
8. Hueitecuhilhuitl (wielkie święto książąt) 2 lipca21 lipca święto bogini młodej kukurydzy, ofiara z dziewczyny
9. Tlaxochimaco (narodziny kwiatów) 22 lipca10 sierpnia święto indyków i placków z kukurydzy
10. Xocotlhuetzi (spadanie owoców) 11 sierpnia30 sierpnia ofiara całopalna
11. Ochpaniztli (czas zamiecionych dróg) 31 sierpnia19 września ofiara z kobiety uosabiająca dojrzałą kukurydzę
12. Teotleco (przyjście bogów) 20 września9 października ofiara całopalna na cześć powracających bogów
13. Tepeilhuitl (święto gór) 10 października29 października ofiara dla Tlaloca z kobiet i mężczyzn
14. Quecholli (czapla) 30 października18 listopada czterodniowy post, przegląd broni
15. Panquetzaliztli (podniesienie sztandaru) 19 listopada8 grudnia święto ku czci boga wojny, ceremonialne potyczki
16. Atemoztli (spłynięcie wód) 9 grudnia28 grudnia dary dla boga domowego ogniska
17. Tititl (surowa pogoda) 29 grudnia17 stycznia ofiara z kobiety, magiczne wywoływanie deszczu przez płacz dzieci i kobiet
18. Izcalli (zmartwychwstanie) 18 stycznia6 lutego wypiek placków z kukurydzy, składanie ofiar z jeńców co cztery lata
19. Nemotemi (dni pechowe) 7 lutego11 lutego zakaz uroczystości

Kalendarz wróżbiarski

edytuj

Drugi kalendarz używany przez Azteków to kalendarz wróżbiarski (Tonalpohualli). Według niego przepowiadano np. przyszłość narodzonego w danym dniu człowieka, decydowano o najlepszym dniu do rozpoczęcia konkretnych przedsięwzięć itp. Kalendarz ten składał się z 260 dni (Tonalli) podzielonych na tygodnie. Każdy tydzień (Trecenas) miał 13, oznaczonych kolejnymi cyframi dni. Nazwy dni określane były 20, cyklicznie powtarzającymi się symbolicznymi nazwami. Kolejny tydzień rozpoczynał dzień o przypadającej jemu nazwie z 20 dniowego cyklu. Dwadzieścia symboli nazywano: mazatl (jeleń), acatl (trzcina), xochitl (kwiat), mizquiztli (śmierć), quiahuitl (deszcz), malinalli (trawa), coatl (wąż), tecpatl (nóż krzemienny), ozomahtli (małpa), cuitzpallin (jaszczurka), ollin (trzęsienie ziemi), itzcuintli (pies), calli (dom), cozcacuauhtli (sęp), atl (woda), ehecatl (wiatr), cuauhtli (orzeł), tochtli (królik), cipactli (krokodyl), ocelotl (jaguar). Dwudziestodniowe cykle podporządkowane były wpływom czterech stron świata.

 
Kamień Słońca nazywany kalendarzem azteckim

Jednym z najważniejszych zabytków związanych z aztecką rachubą czasu jest tzw. Kamień Słońca (Piedra del Sol), kamienny dysk nazywany kalendarzem azteckim. Kamień pochodzi z XV wieku, został znaleziony w 1790 r. Płaskorzeźba na jego powierzchni interpretowana jest jako mit o Słońcach związany ze stworzeniem świata.

Boscy opiekunowie poszczególnych dni (Tonalli) miesiąca według kalendarza wróżbiarskiego (Tonalpohualli)

edytuj
Dzień miesiąca Symbol (znak) Znaczenie Boski patron
Cipactli   Krokodyl Tonacatecuhtli
Ehécatl   Wiatr Quetzalcoatl
Calli   Dom Tepeyollotl
Cuetzpalin   Jaszczurka Huehuecoyotl
Coatl   Wąż Chalchiuhtlicue
Miquiztli   Śmierć Tecciztecatl
Mázatl   Jeleń Tlaloc
Tochtli   Królik Mayahuel
Atl   Woda Xiuhtecuhtli
Itzcuintli   Pies Mictlantecuhtli
Ozomahtli   Małpa Xochipilli
Malinalli   Trawa Patecatl
Ácatl   Trzcina Tezcatlipoca
Océlotl   Jaguar Tlazolteotl
Cuauhtli   Orzeł Xipe Totec
Cozcacuauhtli   Sęp Itzpapalotl
Ollin   Trzęsienie ziemi Xolotl
Técpatl   Nóż krzemienny Chalchihuihtotolin
Quiáhuitl   Deszcz Tonatiuh
Xochitl     Kwiat Xochiquetzal

Moment zrównania obu kalendarzy

edytuj

Dla wierzeń azteckich najważniejszy był moment zrównania się obu kalendarzy, który przypadał co 52 lata. Był to moment wielkiej uroczystości, czas decydujący o dalszym istnieniu świata. (Koniec każdej z poprzednich epok następował właśnie w chwili zrównania się kalendarzy). Uroczystości nazywały się toxiuh molpiliazawiązują się nasze lata. Ludzie pozbywali się starych wizerunków bóstw i kamieni z palenisk – wrzucano je do wody. Wygaszano wszystkie ognie i paleniska. Ciężarne kobiety zamykano w spichlerzach, aby nie zamieniły się w krwiożercze bestie. Małym dzieciom nie pozwalano zasnąć, aby nie zamieniły się w myszy. Tej nocy nikt nie mógł zasnąć, kapłani mieli obowiązek odczytać z układu planet i gwiazd losy świata. Główne obrzędy odbywały się na górze Huixachtlan, położonej w rejonie miast Ixtapalapan i Colhuacan, na wschodnim brzegu jeziora Texcoco. Gdy Plejady przekroczyły zenit i już wiadomo było, że świat będzie istniał, należało rozpalić nowy ogień i ofiarować Słońcu życie ludzkie. W trakcie tej uroczystości za pomocą drewnianego świdra rozpalano ogień na piersi jeńca pochodzącego ze szlachetnego rodu. Gdy ogień płonął rozcinano jego pierś, serce składano w ofierze bogu a ogień „karmiono” ciałem. Posłańcy roznosili nowo rozpalony ogień do wszystkich miast. W Tenochtitlánie najpierw rozpalano od niego ogień w świątyni Huitzilopochtli, stamtąd kapłani zabierali go do wszystkich świątyń we wszystkich dzielnicach miasta, a ludność zanosiła go do swych domów. W ten sposób świat był, zdaniem Azteków, ocalony na następny okres 52 lat. Wszyscy ludzie nacinali płatki swych uszu aby świat mógł trwać dalej[1].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Justyna Olko: Meksyk przed konkwistą, PIW, Warszawa 2010, s. 248–249.

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj