Kalendarz

Kalendarz – umowna, przyjęta w danej społeczności bądź kulturze, rachuba czasu. Dzieli ona czas na powtarzające się cyklicznie okresy, związane najczęściej z cyklami przyrody. Nazwa pochodzi od rzymskiego słowa „kalendy” bądź według innych źródeł od łacińskiego callendarium.

Kalendarium dzień po dniu

<<	maj 2022					>>
Pn	Wt	Śr	Cz	Pt	So	Nd
25	26	27	28	29	30	1
2	3	4	5	6	7	8
9	10	11	12	13	14	15
16	17	18	19	20	21	22
23	24	25	26	27	28	29
30	31	1	2	3	4	5

Obecnie najbardziej rozpowszechnionym kalendarzem na świecie jest kalendarz gregoriański, wprowadzony 15 października 1582 przez papieża Grzegorza XIII i oparty na długości roku zwrotnikowego.

Typy kalendarzy

Wizerunek nagłówka ściennego kalendarza wyd. Kraków 1525, z Encyklopedii staropolskiej

Obecnie obowiązującym standardem niemal na całym świecie jest kalendarz gregoriański (kolor niebieski), ale w niektórych krajach stosuje się także inne rachuby czasu

Kalendarze dzieli się na różne typy, w zależności od:

1) sposobu określania długości roku w związku z długością i liczbą miesięcy (poprzez odwołanie się do wielokrotności faz Księżyca, poprzez odwołanie się do pozornego ruchu Słońca na niebie na tle Zodiaku, czy poprzez kombinację jednego z drugim). Z tym związany jest też podział miesiąca na mniejsze jednostki, tygodnie lub dekady.

Według tego, najpopularniejszego kryterium klasyfikacji kalendarzy, kalendarze dzielimy zatem na:

• słoneczne (solarne), np.:
  • kalendarz gregoriański (używany globalnie, a także przez kościoły zachodnie, takich jak rzymskokatolicyzm, protestantyzm i niektóre inne),
  • kalendarz juliański (obecnie używany głównie przez kościoły wschodnie, takie jak grekokatolicyzm, prawosławie i niektóre inne),
  • kalendarz Majów,
  • kalendarz aztecki,
  • kalendarz irański,
  • francuski kalendarz republikański,
  • kalendarz szwedzki,
  • kalendarz słowiański.

• księżycowe (lunarne), np.:
  • kalendarz starogrecki,
  • kalendarz rzymski,
  • kalendarz babiloński,
  • kalendarz muzułmański,
  • kalendarz słowiański.

• księżycowo-słoneczne, np.:
  • kalendarz egipski,
  • kalendarz żydowski,
  • kalendarze indyjskie, np. indyjski kalendarz narodowy, kalendarz tamilski, bengalski, kalendarz dżinijski oraz pochodne od nich:
    • kalendarze buddyjskie: cejloński, birmański, tajski, kambodżański, laotański) i in.,
    • kalendarz jawajski,
  • kalendarz chiński i pochodne od niego kalendarze japoński, koreański, wietnamski, mongolski, tuwijski czy tybetański,
  • kalendarz słowiański.

2) sposobu określania początku rachuby czasu (ery):

• linearne – lata liczone są ciągle od jakiegoś wydarzenia historycznego dawnego, np. od narodzenia Chrystusa (kalendarz gregoriański), od ucieczki Mahometa z Mekki do Medyny (kalendarz muzułmański), bądź niedawnego (np. od daty wstąpienia ostatniego władcy na tron, jak np. kalendarz japoński, narodzin Kim Ir Sena – kalendarz dżucze);
• cykliczne – gdzie lata liczy się w powtarzających się cyklach, np. 12-letnich, 60-letnich itp. (np. kalendarz chiński, kalendarz Majów, kalendarz balijski);

3) sposobu określania początku nowej doby (wschód słońca, zachód słońca, wschód księżyca, północ, południe) oraz liczenia długości doby i godziny (stałogodzinowe, zmiennogodzinowe).