Niedziela
Niedziela (niedziela , skrót ndz. lub niedz[1]., symbol w kalendarzu Nd) – dzień tygodnia występujący pomiędzy sobotą a poniedziałkiem. Podobnie jak w wielu innych krajach należących do kręgu cywilizacji chrześcijańskiej, w Polsce niedziela jest dniem wolnym od pracy. Od 2018 w Polsce niektóre niedziele są objęte zakazem handlu (docelowo od 2020 zakaz handlu będzie obowiązywał we wszystkie niedziele).
| ||
Typ święta | chrześcijańskie (niektóre wyznania) | |
Zwyczaje | uczestnictwo w nabożeństwie kościelnym | |
Upamiętnia | zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa |
Według normy ISO 8601 rozumiany jako siódmy[2].
W tradycji biblijnej – chrześcijańskiej, żydowskiej jest dniem pierwszym[3]. Taka rachuba obowiązuje w niektórych krajach, szczególnie anglosaskich. W niektórych językach jej pozostałością są nazwy większości lub niektórych dni tygodnia (w językach słowiańskich – środy).
Spis treści
NazwaEdytuj
W wielu językach nazwa ukształtowała się wraz z kulturą chrześcijańską, którą przyjmowały i z którą się rozwijały:
- w językach romańskich od łac. feria Dominica, dies Dominicus (dzień Pański, tj. Jezusa Chrystusa) pochodzą np. hiszp. domingo, franc. dimanche;
- takie samo znaczenia ma gr. κυριακή < Κύριος ‛Pan’;
- ros. вoскресенье (waskriesien´je) oznacza ‛zmartwychwstanie’;
- w pozostałych językach słowiańskich nazwa nawiązuje do obowiązku powstrzymania się od pracy (który uważany jest za ważny wyznacznik niedzieli) i pochodzi od psł. ne dělatĭ ‛nie działać = nie pracować’[4]: np. niedziela, czes. neděle, serb.-chorw. nedjelja.
Niedziela wraz z sobotą tworzy współcześnie tak zwany weekend (z ang. week – tydzień, end – koniec), czyli koniec tygodnia.
HistoriaEdytuj
Przez pierwsze trzysta lat istnienia chrześcijaństwa niedziela była pierwszym i głównym jego świętem, jako cotygodniowe wspomnienie misterium paschalnego, swego rodzaju chrześcijańska pascha tygodnia[5].
Europejska tradycja pozachrześcijańska, również rzymska, łączyła ten dzień z kultem Słońca lub Mitry, czego liczne pozostałości znajdują się po dziś dzień w wielu językach. ‛Dzień Słońca’: np. łac. dies Solis, ang. Sunday, niem. Sonntag. Podobne pozostałości dotyczą również innych dni tygodnia np. sobota była nazywana dniem Saturna, poniedziałek dniem księżyca. Chrześcijanom żyjącym w Imperium rzymskim świętowanie Chrystusa jako światłości świata pozwoliło nadać chrześcijański sens łacińskiej nazwie tego dnia: „dies solis”[5]. Również Hieronim ze Strydonu (+420) wyjaśniał, dlaczego rzymska nazwa dnia dobrze zgadza się z rozumieniem tego dnia przez chrześcijan:
Św. Justyn (+150) w swej Apologii pierwszej wyjaśniał cesarzowi Antoninusowi Piusowi (138-161), jak chrześcijanie obchodzą niedzielę – dzień słońca:
Niedziela, jako dzień wolny od pracy i święto chrześcijańskie została ustanowiona świętem państwowym w 321 roku n.e. przez cesarza Konstantyna[9]. Według Jana Pawła II nie było to dla Kościoła przypadkową okolicznością historyczną, do której nie przywiązywał on wagi. Także po upadku cesarstwa Sobory wzywały do zachowania niedzielnego odpoczynku (por. Dies Domini 64 oraz 62). Papież zwrócił też uwagę, że chociaż chrześcijanie wiedzieli, że przestały ich obowiązywać żydowskie formy świętowania szabatu, jednak pozostają w mocy istotne motywy nakazujące świętowanie «dnia Pańskiego», utrwalone w uroczystych słowach Dekalogu (Pwt 5,12-15), które należy odczytywać także w świetle teologii i duchowości niedzieli[10].
Dla głównego nurtu chrześcijaństwa[a] po dziś dzień niedziela jest dniem świątecznym upamiętniającym zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa, który w ten właśnie dzień – pierwszy dzień po szabacie – po swoim zmartwychwstaniu dwukrotnie ukazał się uczniom (Ewangelia Jana 20:19 i 26) oraz łamał z nimi chleb, dzięki czemu został przez nich rozpoznany (Ewangelia Łukasza 24:30 i 35). W tym też dniu gromadziły się pierwsze gminy chrześcijańskie na nabożeństwa oraz łamanie chleba (Dzieje Apostolskie 20:7).
Praktyki religijneEdytuj
Katolicy tego dnia uczestniczą w mszy[11][12]. Protestanci (oprócz np. Adwentystów Dnia Siódmego, Chrześcijan Dnia Sobotniego, Jednoty Braci Polskich) w tym dniu organizują nabożeństwa, których częścią zazwyczaj jest wieczerza Pańska, czyli obrzęd łamania chleba.
Zakaz handluEdytuj
W 2017 roku Sejm przyjął ustawę ograniczającą handel w niedzielę, której projekt był inicjatywą obywatelską Komitetu Inicjatywy Ustawodawczej (m.in. NSZZ "Solidarność")[13][14]. Od 1 marca 2018 roku handel jest dozwolony jedynie w pierwszą i ostatnią niedzielę miesiąca[15], a także dwie niedziele przed Świętami Bożego Narodzenia i jedną niedzielę przed Wielkanocą[16]. W 2019 roku – jedynie w ostatnią niedzielę miesiąca[17], a także dwie niedziele przed Świętami Bożego Narodzenia i jedną niedzielę przed Wielkanocą. Od 2020 roku – w ostatnią niedzielę w styczniu, kwietniu, czerwcu i sierpniu, dwie niedziele przed Świętami Bożego Narodzenia i jedną niedzielę przed Wielkanocą. Od zakazu handlu w niedziele przewidziano ponad 30 wyjątków[18].
Zobacz teżEdytuj
UwagiEdytuj
- ↑ Niektórzy chrześcijanie nie obchodzą żadnych dni świątecznych, uważając że pod Nowym Przymierzem wszystkie dni są równie święte i nie istnieje potrzeba wyróżniania żadnego z nich (m.in. wiele kościołów ewangelikalnych). Inna część chrześcijan, tzw. sabatarianie, świętują sobotę (szabat), jako ich zdaniem jedyne uniwersalne święto upamiętniające Boga jako stworzyciela świata, odrzucając święcenie niedzieli jako późniejszy, niebiblijny dodatek do pierwotnego apostolskiego chrześcijaństwa (np. adwentyści dnia siódmego).
PrzypisyEdytuj
- ↑ Jan Grzenia, Uniwersytet Śląski: Skracanie nazw dni tygodnia. Wydawnictwo Naukowe PWN SA, 2007-04-04. [dostęp 2013-08-28].
- ↑ Norma ISO-8601. Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna. [dostęp 2010-09-18].
- ↑ Andrzej Przybylski: Ukradzione niedziele. niedziela.pl, 2009. [dostęp 2013-03-09].
- ↑ Radosław Kotarski: Polimaty #39 Skąd się wzięły dni tygodnia?.
- ↑ a b Por. Jan Paweł II: List Apostolski «Dies Domini» o świętowaniu niedzieli 27 i 76. s. 32 oraz 90-91..
- ↑ In die dominica Paschae homilia CCL 78, 550, 52
- ↑ Por. Katechizm Kościoła Katolickiego nr. 1166. [dostęp 2014-12-25].
- ↑ Por. Katechizm Kościoła Katolickiego nr 1345. [dostęp 2014-12-25].
- ↑ Carsten Peter Thiede; Matthew D’ancona, W poszukiwaniu świętego Krzyża, Warszawa 2006, s. 39. Edykt ów ogłaszał „czcigodny dzień słońca” (venerabili die solis) dniem wolnym od pracy dla wszystkich sędziów, rzemieślników i innych grup ludu miejskiego (plebs urbana), zarządzając jednocześnie, aby mieszkańcy wsi także w tym dniu „swobodnie i bez ograniczeń oddawali się pracy na roli” (agrorum culturae libere licenterque inserviant) - Kodeks Justyniana 3, 12, 2.
- ↑ Por. Jan Paweł II: List Apostolski «Dies Domini» o świętowaniu niedzieli 27 i 76. s. 32-32 oraz 75..
- ↑ Kan. 1247 Kodeksu Prawa Kanonicznego, Katechizm Kościoła Katolickiego nr 2180.
- ↑ Trzecie przykazanie Dekalogu.
- ↑ Prezydent podpisał ustawę o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni, Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej [dostęp 2018-03-11] (pol.).
- ↑ Ustawa z dnia 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni (Dz.U. z 2018 r. poz. 305) (dalej: ustawa).
- ↑ Art. 16 ust. 1 ustawy.
- ↑ Art. 7 ust. 1 pkt 1–2 ustawy.
- ↑ Art. 17 ust. 1 ustawy.
- ↑ Art. 6 ust. 1 ustawy.
BibliografiaEdytuj
- Jan Paweł II: List Apostolski «Dies Domini» o świętowaniu niedzieli. Wrocław: TUM, 2000, s. 103. ISBN 83-86968-74-5.
- Wojcieski, Jarosław: Od szabatu do niedzieli : studium historyczne, egzegetyczne i teologiczne. Górna Grupa: Verbinum, 2014, s. 341, seria: Lingua Sacra. Monografie 4. ISBN 978-83-7192-480-4.
Linki zewnętrzneEdytuj
- Ogólne normy roku liturgicznego i kalendarza (pol.). KKBiDS. [dostęp 2012-03-07].
- "Warszawska niedziela" - letnia niedziela w Warszawie w roku 1938