Kapadocja
Kapadocja (łac. Cappadocia) – kraina historyczna w środkowej Turcji w centralnej części Anatolii, znana przede wszystkim z charakterystycznych form tufowych, tworzących „księżycowy” krajobraz, oraz z domów i kościołów wykutych w tych wulkanicznych skałach. Od antyku do średniowiecza była ważnym ośrodkiem chrześcijaństwa oraz miejscem narodzin idei życia klasztornego.
| Państwa |
Cesarstwo rzymskie |
|---|---|
| Ważniejsze miejscowości | |
Położenie na mapie
| |
| 38°39′30″N 34°51′13″E/38,658333 34,853611 | |
Etymologia nazwy edytuj
Najwcześniejsze wzmianki o Kapadocji pochodzą z drugiej połowy VI wieku p.n.e., gdzie jest wymieniana jako posiadłość (staroperski dahyu-) dwóch wczesnych achemenidzkich królów Persji – Dariusza Wielkiego i Kserksesa I. W języku staroperskim nazywana Katpatuka, co z pewnością jest wyrazem pochodzenia obcego będącym zbitką dwóch słów. Dwie inne wersje językowe tej inskrypcji, elamicka i akadyjska, zawierają prostszą nazwę, czyli Katpa – oznaczające krainę oraz wodza przodków Tuka w elamickim[1].
Według Herodota nazwa Kapadocjanie została jakoby przejęta od Persów, podczas gdy wcześniej dla określenia ludów zamieszkujących ten obszar używano greckiego słowa Leucosyri, oznaczającego Syryjczyków bądź Białych Syryjczyków. Jednym z plemion kapadockich, wymienianych przez Herodota, a także przez Józefa Flawiusza, byli Mescheńczycy wywodzący swe pochodzenie od Mosocha, syna Jafeta[2].
A Mescheńczycy, wywodzący się od Mosocha,
obecnie zwą się Kapadocejczykami,
ale istnieje wyraźny ślad ich dawnego miana:
jeszcze dziś jest u nich miasto Mazaka,
którego nazwa ludziom wnikliwym jasno wykazuje,
że tak właśnie zwał się niegdyś cały ten lud.
Nazwa tej krainy jest też wspomniana w Dziejach Apostolskich[3], gdzie Kapadocjanie są wymieniani jako jedne z pierwszych ludów, które poznały Ewangelię z ust Galilejczyków we własnym języku w dniu zesłania Ducha Świętego, wkrótce po wniebowstąpieniu Jezusa[4]. Zapis Flawiusza i wykopaliska[5] potwierdzają, że na terytorium Kapadocji istniały w tym czasie wspólnoty żydowskie[6].
Podział Kapadocji przez Persów edytuj
W czasach imperium perskiego zdobywcy podzielili Kapadocję na dwie odrębne satrapie: jedną zwaną nadal Kapadocją (w antycznej geografii czasem jako Wielka Kapadocja), obejmującą obszary położone centralnie, i drugą określaną jako Pont. Podział nastąpił przed czasami Ksenofonta, ponieważ wędrowano już przez Pont. Po upadku imperium perskiego historia Pontu potoczyła się odrębnie.
Królestwo Kapadocji istniało jako niezależne państwo jeszcze w czasach Strabona, choć nazwa obszaru została zmieniona na Cylicję po utworzeniu nowej stolicy prowincji – Mazaca. Strabon wymienia tylko dwa miasta tego królestwa, czyli Cezarea[7] i Tyana, położona niedaleko podnóża gór Taurus. Za panowania cesarza Tyberiusza Kapadocja została przekształcona w rzymską prowincję.
Monastycyzm kapadocki edytuj
W IV wieku w Kapadocji, pod wpływem cenobityzmu egipskiego zapoczątkowanego przez Pachomiusza, zaczęły powstawać małe wspólnoty anachoretów, żyjących pod duchowym kierownictwem św. Bazylego, biskupa Cezarei. Drążyli oni swe pomieszczenia w miękkich skałach tufowych. Szczególne skupisko klasztorów znajduje się w granicach dzisiejszego Parku Narodowego Göreme, będącego na liście zabytków UNESCO. W okolicy Nevşehir istnieją liczne podziemne miasta mnichów, np. Kaymaklı, Derinkuyu i inne, w których chrześcijanie ukrywali się przed prześladowaniami, najpierw ze strony Rzymian, potem muzułmanów[8].
Ojcowie kapadoccy edytuj
W IV stuleciu nastąpił rozkwit życia teologicznego w Kapadocji. Do najbardziej znanych tam Ojców Kościoła należą Bazyli Wielki z Cezarei, Grzegorz z Nyssy i Grzegorz z Nazjanzu, patriarcha Konstantynopola, w tradycji prawosławnej zwany „teologiem”. Ich nauczanie było kontynuacją szkoły Orygenesa, znajdującego w nich obrońców, którzy znając zasługi i skrajności mistrza, mimo iż czasem się z nim nie zgadzali, zachowali jego ducha[9].
Atrakcje turystyczne Kapadocji edytuj
- Uczhisar – skalne miasto
- Skalne kościoły, m.in. w Parku Narodowym Göreme i Soğanlı;
- Podziemne miasta (ok. 400[10]), m.in. Kaymaklı i Derinkuyu (Podziemna Studnia) – największe z nich[11]
- Tufowe doliny Kapadocji: Göreme, Dolina Miłości, Dolina Wyobraźni, Soğanlı
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Room, Adrian. (1997). Placenames of the World. London: MacFarland and Company.
- ↑ Józef Flawiusz Antiquitates Judaicae I:6, zobacz też ten fragment we fragmencie żydowskiej Miszny Ketubie 13:11.
- ↑ Dz 2,9 w przekładach Biblii.
- ↑ Dz 2,5 w przekładach Biblii.
- ↑ Między innymi odkrycie synagogi w Sardes.
- ↑ Zob. Historia Żydów w Turcji (ang.).
- ↑ Nowa, nadana przez Rzymian nazwa Mazaki.
- ↑ Por. Capadocia Traveltours.com: Derinkuyu Underground City. [w:] Known Underground Cities in Cappadocia [on-line]. [dostęp 2010-08-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-05-10)]. (ang.).
- ↑ H. Rondet: The Cappadocians, s. 91.
- ↑ Przewodnik Turcja, s. 298, Biblioteka Gazety Wyborczej, ISBN 83-60174-03-2.
- ↑ Tamże.
Bibliografia edytuj
- Rondet H.: The Cappadocians. W: Tenże: Original Sin. The Patristic and Theological Background. Shannon Irlandia: 1972, s. 91–100. ISBN 0-7165-0516-9.