Wikipedia

Kazimierz Sołtysik (1918–1992)

Kazimierz Bronisław Sołtysik ps. „Kazek”, „Kazik” (ur. 17 lutego 1918 w Sanoku, zm. 29 czerwca 1992 we Wrocławiu) – kurier Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej, żołnierz Armii Krajowej, powstaniec warszawski, bibliotekarz, wykładowca akademicki.

Kazimierz Sołtysik
Kazek, Kazik
bombardier bombardier
Data i miejsce urodzenia

17 lutego 1918
Sanok

Data i miejsce śmierci

29 czerwca 1992
Wrocław

Przebieg służby
Lata służby

1940–1944

Siły zbrojne

Armia Krajowa

Jednostki

Grupa „Kampinos”,
II Obwód „Żywiciel”

Stanowiska

kurier Komendy Głównej ZWZ-AK

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa (powstanie warszawskie)

Późniejsza praca

bibliotekarz

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (od 1941, dwukrotnie) Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami Złoty Krzyż Zasługi Medal Wojska Krzyż Armii Krajowej Warszawski Krzyż Powstańczy Medal Komisji Edukacji Narodowej
Złota Odznaka ZNP

Życiorys edytuj

Kazimierz Bronisław Sołtysik urodził się 17 lutego 1918 w Sanoku[1][2][3][4]. Był synem Michała i Heleny[1][3].

Po wybuchu II wojny światowej i nastaniu okupacji niemieckiej wraz z przyjaciółmi z Państwowego Gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku, przedwojennymi podchorążymi Wojska Polskiego, Zbigniewem Dańczyszynem i Antonim Szczudlikiem, postanowił przedostać się na Zachód, aby przyłączyć się do armii polskiej we Francji[5]. Wyruszyli z Sanoka pod koniec kwietnia 1940, po odbyciu pieszo trasy przez Bieszczady (przeszli Mokre, wzniesienia Chryszczatą, Wołosań, Solinkę oraz minęli szczyt Stryb od strony wschodniej), przekroczyli granicę z Węgrami, a potem dojechali pociągiem do konsulatu RP w Ungvár[5]. Tam Sołtysik jako cywil otrzymał skierowanie do obozu dla polskich uchodźców w Záhony i tym samym został oddzielony od dwóch swoich kolegów[6]. Przebywał tam około tygodnia i w tym miejscu spotkał swojego sąsiada z Sanoka, Stefana Grzyba[7]. Obaj otrzymali od Karola Ferfeckiego propozycję służby w charakterze kurierów transgranicznych przenoszących pocztę[7]. 20 maja 1940 otrzymali od Perssinga polecenie pierwszego transportu z pieniędzmi na ziemie polskie[8][9]. Po kilku dniach przygotowań wyruszyli w drogę powrotną (trasą przez granicę polsko-węgierską podobną do pierwotnej, tj. mijając Stryb od wschodu), zabierając w plecakach poleconą pocztę tj. banknoty[10]. Ładunek zdeponowali w punkcie przerzutowym w Żubraczem, w domu ks. Władysława Gedroycia, gdzie główną rolę odgrywała jego córka Jadwiga Kociatkiewicz[11]. Następnie Sołtysik i Grzyb wrócili do Sanoka, a wkrótce potem ponownie udali się przez Żubracze do Kołonic[12]. W kolejnych miesiącach odbywali kursy z bazy „Romek” na Węgrzech do Polski[12] (prowadzonej przez Franciszka Mazurkiewicza ps. „Korday”, zaś innym przełożonym był Feliks Grodzicki ps. „Gryf”[13][14]) na transgranicznej trasie kurierskiej pod nazwą „Las” (na odcinku Kołonice–Sanok, na której działali w ramach Tajnej Organizacji Wojskowej w konsulacie RP w Ungvár)[15][16]. Ich kursy z Ungvár do Polski trwały od maja do września 1940, a przenoszoną pocztę odbierali od Ferfeckiego (niekiedy też od leśniczego Adama Pałasiewicza w Kołonicach)[17]. Trasę na odcinku Ungvár–Sanok, mierzącą 130 km, pokonywali w cztery dni[18].

Po upadku Francji w 1940 i likwidacji konsulatu RP w Ungvár (październik 1940) na początek trasy kurierskiej został wyznaczony Budapeszt[17][14]. Od tego czasu Kazimierz Sołtysik ps. „Kazek” (względnie „Kazik”[19]) i Stefan Grzyb ps. „Adam” mieli dłuższą drogę do pokonania[17]. Ich bazą wypadową był obóz dla polskich uchodźców w Leányfalu, pocztę odbierali w Budapeszcie, skąd pociągiem przemieszczali się do Záhony, Csap lub Ungvár (niekiedy osobno), potem taksówką przemieszczali się w okolice Stakčína do punktu Pałasiewicza, po czym około 20 km pieszo szli do Żubraczego, skąd wracali na stronę węgierską lub szli dalej około 50 km do Sanoka[20]. W swoich kursach przenosili środki płatnicze, broń, pocztę, meldunki Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej[21][22]. W niektórych kursach przeprowadzali przez granicę osoby np. wojskowych, fachowców, emisariuszy i innych[21][22] (do Polski przeszli nią np. płk Kazimierz Iranek-Osmecki w grudniu 1940[23][24], por. Józef Krzyczkowski[25] w 1941[21], Ewa Korczyńska, Maria Szerocka[18]).

Od początku 1941 Sołtysik i Grzyb korzystali z transportu przydzielonego im taksówkarza Laszlo (Laco) Waligóry, wcześniej pracującego jako kierowca w konsulacie RP w Ungvár (do tej pory obaj na swojej trasie na Węgrzech korzystali z przypadkowych taksówek)[26]. Podczas jednego z przejazdów z Ungvár 16 kwietnia 1941 przed miejscowością Kisberezna ich samochód został zatrzymany przez żandarmów słowackich[27]. Ujawniono wtedy paczkę umieszczoną w miejscu na zapasowe koło, zawierającą 20 tys. dolarów, po czym Grzyb i Sołtysik zostali aresztowani (po zatrzymaniu Waligóra nie został skuty i zachowywał się swobodnie, zaś w toku całej akcji zarówno on jak i jego auto zniknęły z miejsca zdarzenia)[28][29]. Następnie obaj byli osadzeni przez dwa miesiące w więzieniu w Ungvár (trafili tam także ich współpracownicy z trasy leśniczy Pałasiewicz i rusiński chłop Wasyl Roszko, a potem także Karol Ferfecki, co dodatkowo utwierdziło ich w przekonaniu, że taksówkarz Waligóra okazał się zdrajcą)[30][29]. Potem byli przetrzymywani w więzieniach w Budapeszcie: Horthy Miklós Ut (tj. w twierdzy na „Hadiku” w Budzie), Marco Ut i Pest-Vidiki (m.in. przy ul. Kacsa)[31][32]. Około dnia 27 listopada 1941 wyrokiem sądu w Budapeszcie Grzyb i Sołtysik zostali skazani na karę pół roku pozbawienia wolności za popełnione przestępstwa walutowe[31][33]. Przetrzymywani byli dłużej, jako że ponadto zostali osadzeni w obozie internowanych o obostrzonym rygorze w Toloncház (Budapeszt)[31][34]. Staraniem Ferfeckiego w marcu 1943 zostali zwolnieni, po czym skierowani do obozu dla uchodźców w Marcali nad Balatonem[35][36].

Wskutek „spalenia” tożsamości Grzyba i Sołtysika na dotychczasowej trasie kurierskiej obaj byli zmuszeni wyjechać na ziemie polskie[34]. Decyzją z grudnia 1943 postanowiono przerzucić ich do okupowanej Polski[35]. Na początku 1944 zostali przeprowadzeni przez granicę (Tatry, Podhale) przez kuriera Jana Bobowskiego, po czym przez pewien czas przebywali w Ostrowsku[37][35][38]. Następnie, od Waksmundu prowadziła ich kurierka Ewa Korczyńska ps. „Ewa”, wraz z którą przedostali się do Warszawy około 7 lutego 1944[39]. W Warszawie obaj zamieszkali nieopodal siebie w dzielnicy Żoliborz, Grzyb przy ul. Sułkowskiego 34, a Sołtysik przy ul. Dygasińskiego[35][40].

Kazimierz Sołtysik został żołnierzem Okręgu Warszawa Armii Krajowej[3]. Przystąpił do grupy „Kampinos” pod komendą ww. kpt. Józefa Krzyczkowskiego ps. „Szymon”, pozostając w tej jednostce także po wybuchu powstania warszawskiego w sierpniu 1944[35][3][41]. W jej szeregach walczył na obszarze Puszczy Kampinoskiej[35]. Wraz ze służącym także w grupie „Kampinos” Stefanem Grzybem 15 sierpnia 1944 brał udział w pertraktacjach z dowództwem przechodzących przez Pociechy wojsk węgierskich, które – choć zakończone niepowodzeniem – odbywały się w przyjaznej atmosferze[42]. Od następnego dnia jego batalion niósł transporty ze zrzutami z Puszczy Kampinoskiej do walczących powstańców w stolicy[43]. W tym czasie, wskutek interwencji S. Grzyba witającego się ze stojącymi na drodze wojskami węgierskimi, marsz Polaków został przez nich przepuszczony[44]. 19 sierpnia batalion dotarł do III Kolonii na Żoliborzu[44]. Mimo odwrotu swojej jednostki do Puszczy, Grzyb z Sołtysikiem pozostał w Warszawie[44]. Potem Sołtysik brał udział w walkach na Żoliborzu w szeregach II Obwodu „Żywiciel”[35][3]. Służył jako bombardier w plutonie przeciwlotniczym 566 w składzie kompanii sztabowej[3]. Po upadku powstania został wzięty przez Niemców do niewoli[35].

Po odzyskaniu wolności w 1946 powrócił do Polski[35]. W 1947 ukończył naukę w macierzystej placówce, zostając absolwentem oddziału dla dorosłych w I Państwowej Szkole Męskiej Stopnia Podstawowego i Licealnego w Sanoku, gdzie zdał maturę (w jego klasie byli m.in. Adolf Liwacz, Stanisław Węcławik)[45]. Uchwałą Rady Miejskiej w Sanoku z 23 sierpnia 1947 został uznany przynależnym do gminy Sanok[1]. Od kwietnia 1947 zamieszkiwał we Wrocławiu[46], gdzie w tym samym roku podjął studia uniwersyteckie[1]. Ukończył je na kierunku ekonomicznym[2]. Przez 37 lat pracował w tamtejszej uczelni (od 1950 Wyższa Szkoła Ekonomiczna, od 1974 Akademia Ekonomiczna im. Oskara Langego) aż do przejścia na emeryturę w 1985[2]. Był bibliotekarzem, kierownikiem Oddziału Opracowania Biblioteki Wyższej Szkoły Ekonomicznej[4]. Od 1960 do 1978 był wykładowcą bibliotekarstwa w ramach Studium Bibliotekarskiego[4].

We Wrocławiu zamieszkiwał przy ulicy Kasprzaka[47]. Do końca życia utrzymywał kontakt z Sanokiem, w tym z harcerzami sanockiego hufca[48]. Zmarł 29 czerwca 1992[4]. Został pochowany na Cmentarzu Świętej Rodziny we Wrocławiu[49]..

 
Grób Kazimierza Sołtysika na Cmentarzu Świętej Rodziny

Odznaczenia edytuj

Odznaczenia

Nagrody

  • Nagroda za wybitne osiągnięcia (1974, przyznana przez ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki)[50]
  • Nagroda za wybitne osiągnięcia (1985, przyznana przez rektora Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu)[50]

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. s. 584 (poz. 856).
  2. ↑ a b c Drogi 1991 ↓, s. 291.
  3. ↑ a b c d e f Kazimierz Sołtysik. 1944.pl. [dostęp 2021-03-18].
  4. ↑ a b c d Chowaniec 2020 ↓, s. 7.
  5. ↑ a b Drogi 1991 ↓, s. 292.
  6. ↑ Drogi 1991 ↓, s. 292-293, 294-295. Dańczyszyn i Szczudlik otrzymali osobno zadanie kurierskie przez granicę, po czym zostali aresztowani, zesłanie do KL Auschwitz, gdzie drugi z nich poniósł śmierć.
  7. ↑ a b Drogi 1991 ↓, s. 293.
  8. ↑ Relacje 2018 ↓, s. 21.
  9. ↑ Relacje 2018 ↓, s. 6, 21.
  10. ↑ Drogi 1991 ↓, s. 293-294.
  11. ↑ Drogi 1991 ↓, s. 294, 299.
  12. ↑ a b Drogi 1991 ↓, s. 295.
  13. ↑ Drogi 1991 ↓, s. 298.
  14. ↑ a b Relacje 2018 ↓, s. 6, 16, 23.
  15. ↑ Relacje 2018 ↓, s. 6, 10, 15, 16, 20-21, biogram na okładce.
  16. ↑ Brygidyn. San 1992 ↓, s. 99.
  17. ↑ a b c Drogi 1991 ↓, s. 296.
  18. ↑ a b Relacje 2018 ↓, s. 22.
  19. ↑ Brygidyn. San 1992 ↓, s. 289.
  20. ↑ Drogi 1991 ↓, s. 296-297.
  21. ↑ a b c Relacje 2018 ↓, s. 7.
  22. ↑ a b Brygidyn. San 1992 ↓, s. 100.
  23. ↑ Drogi 1991 ↓, s. 298-302. Kazimierz Sołtysik przeprowadził „Antoniego” tj. płk. Iranek-Osmeckiego nie wiedząc wtedy kim on jest. O jego tożsamości dowiedział się 36 lat później.
  24. ↑ Z pułk. Irankiem-Osmeckim „Antonim” do Polski. „Tygodnik Powszechny”. Nr 32, 5 sierpnia 1984. 
  25. ↑ Drogi 1991 ↓, s. 297-298.
  26. ↑ Drogi 1991 ↓, s. 302.
  27. ↑ Drogi 1991 ↓, s. 302, 306.
  28. ↑ Drogi 1991 ↓, s. 303-304.
  29. ↑ a b Relacje 2018 ↓, s. 7, 22, 23-24, biogram na okładce.
  30. ↑ Drogi 1991 ↓, s. 296, 305.
  31. ↑ a b c Drogi 1991 ↓, s. 305.
  32. ↑ Relacje 2018 ↓, s. 7, 22, 25.
  33. ↑ Relacje 2018 ↓, s. 7, 22, biogram na okładce (tu podano karę jednego roku więzienia), 25.
  34. ↑ a b Relacje 2018 ↓, s. 25.
  35. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Drogi 1991 ↓, s. 306.
  36. ↑ Relacje 2018 ↓, s. 16, 25.
  37. ↑ Anna Krzystyniak: Po trzydziestu latach. Anna Krzystyniak z Poznania. W: Alfons Filar: Bohaterowie zielonych granic. Warszawa: Książka i Wiedza, 1974, s. 376.
  38. ↑ Relacje 2018 ↓, s. 25-26.
  39. ↑ Drogi 1991 ↓, s. 306. Według relacji Sołtysika trafili do stolicy w tydzień po zamachu na Franza Kutscherę z 1 lutego 1944.
  40. ↑ Relacje 2018 ↓, s. 26.
  41. ↑ Relacje 2018 ↓, s. 7, 16, 26.
  42. ↑ Relacje 2018 ↓, s. 26-28.
  43. ↑ Relacje 2018 ↓, s. 28-29.
  44. ↑ a b c Relacje 2018 ↓, s. 30.
  45. ↑ Absolwenci. 1losanok.pl. [dostęp 2021-03-18].
  46. ↑ Drogi 1991 ↓, s. 291, 306.
  47. ↑ Zofia Bandurka: Wykaz imienny zaproszonych i obecnych na Zjeździe – przygotowała mgr Zofia Bandurkówna. W: Dwa dni w mieście naszej młodości. Sprawozdanie ze zjazdu koleżeńskiego wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej matury w roku 1958. Warszawa: 1960, s. 146.
  48. ↑ Krystyna Chowaniec. Kazimierz Sołtysik. „Kurier Podkarpacki”. Nr 10, s. 7, 8 marca 1993. 
  49. ↑ Kazimierz Sołtysik - dane o grobie [online], mogily.pl [dostęp 2023-10-24].
  50. ↑ a b c d e Drogi 1991 ↓, s. 307.
  51. ↑ Drogi 1991 ↓, s. 306-307.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kazimierz_Sołtysik_(1918–1992)&oldid=71993560”