Kazimierz Straszewski
Kazimierz Straszewski, h. Radwan (ur. 30 stycznia 1879 w Krakowie, zm. 20 grudnia 1959 w Warszawie) – inżynier elektryk i inżynier mechanik, wieloletni prezes i honorowy członek Stowarzyszenia Elektryków Polskich.
 herb Radwan | |
| Rodzina |
Straszewscy herbu Radwan |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
30 stycznia 1879 |
| Data i miejsce śmierci |
30 grudnia 1959 |
| Ojciec |
Maurycy Straszewski (1848–1921) |
| Matka |
Maria z Sadowskich (1855–1918) |
| Żona |
Kazimiera Julia z Turskich. |
| Dzieci |
Andrzej Straszewski (poległy w 1944), Zofia Straszewska (1922–1994) i Małgorzata Janowska |
| Rodzeństwo |
Michał Straszewski (1876–1965), Henryk (1887–1944) |
| Data i miejsce urodzenia |
30 stycznia 1879 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
20 grudnia 1959 |
| Rodzaj działalności |
Energetyka |
| dyrektor elektrowni Siersza Wodna | |
| Okres urzędowania | |
| dyrektor Elektrowni Okręgu Warszawskiego w Pruszkowie | |
| Okres urzędowania | |
| dyrektor naczelny Centralnego Zarządu Energetyki w Warszawie | |
| Okres urzędowania | |
| Odznaczenia | |
   
| |
Życiorys edytuj
Urodził się w rodzinie inteligenckiej. Był synem filozofa i prof. UJ Maurycego Straszewskiego i Marii z Sadowskich. Jego braćmi byli dyplomata Michał Straszewski (1876–1956) i Henryk Straszewski (1887–1944). Jego bratankiem był producent filmowy Ryszard Straszewski (1921–1996)[1][2]. Ukończył gimnazjum im. Króla Jana III Sobieskiego w Krakowie (1897) oraz Wydział Budowy Maszyn Szkoły Politechnicznej we Lwowie z dyplomem inżyniera mechanika (1902)[3][1]. Ukończył także z dyplomem inżyniera elektrotechnika Instytut Elektrotechniczny im. Montefiore w Leodium (Liege) w Belgii (1902)[3]. Był poliglotą: znał języki: angielski, francuski, niemiecki, rosyjski i włoski, Następnie pracował w czeskiej fabryce liczników elektrycznych «Kriżik» w Pradze(1903), a potem w latach 1904–1907 w przedsiębiorstwach „Western Electric Co.” (Chicago), „Allis Chalmers” (Milwaukee) i „Westinghouse Electric Co.” (Pittsburgh) na terenie Ameryki Północnej[3][1]. Po powrocie do kraju zamieszkał w Krakowie, gdzie był przedstawicielem koncernu „Siemens-Schuckert” na Galicję (1908–1912)[1], a następnie dyrektorem Elektrowni Okręgowej Zagłębia Krakowskiego w Sierszy Wodnej koło Trzebini (1913–1920)[3]. Podczas jego kierowania tą elektrownią zwiększył jej moc wytwarzania prądu z 2,5 MW do 5 MW[1]. Następnie był budowniczym i dyrektorem Elektrowni Okręgu Warszawskiego w Pruszkowie (1920–1946), której moc dzięki jego zaangażowaniu stale rosła z 8,5 MW w 1924 do 32,75 MW w 1935. Elektrownia pruszkowska po jej połączeniu z elektrownią miejską w Warszawie zasilała zachodnią część miasta i węzeł kolejowy warszawski[3][1].
Był także działaczem polskiego ruchu zawodowego inżynierów i techników – wziął udział w zjazdach techników polskich we Lwowie (1910) i Krakowie (1912). Członek założyciel Stowarzyszenia Elektryków Polskich (SEP) w 1919 r., prezes SEP w latach 1928–1929, 1930–1931, 1946–1948. Członek Honorowy SEP. Przyczynił się do połączenia z SEP Polskiego Komitetu Elektrotechnicznego i Stow. Radiotechników oraz do zakończenia prac nad statutem SEP (zatwierdzonym 5 I 1929). Doprowadził także do powstania, a następnie był przewodniczącym Biura Znaku Przepisowego SEP – który przyznawał znak jakości wyrobom polskiego przemysłu elektrotechnicznego. Działał także w Związku Elektrowni Polskich (ZEP), którego był prezesem w latach 1934 i 1938–1945. Współzałożyciel, a następnie działacz Union Internationale des Producteurs et Distributeurs d’Energie Electrique (UNIPEDE),
Podczas II wojny światowej pod niemieckim nadzorem nadal kierował elektrownią w Pruszkowie oraz pracował społecznie w dziale handlowym ZEP[1], Działał także w podziemiu, m.in. był członkiem zespołu powołanego przez Delegaturę Rządu na Kraj przygotowującego plan elektryfikacji Polski do 1956 roku[1]. Podczas powstania warszawskiego żołnierz AK ps. Nałęcz. Prowadził m.in. nasłuch zagranicznych stacji radiowych i współpracował z pismem powstańczym „Baszta”[1].
Po wysadzeniu przez Niemców w styczniu 1945 elektrowni w Pruszkowie wiosną tego roku stanął na czele zespołu który zaczął ją odbudować[3], tak że w lipcu 1945 uruchomiono jej pierwszy turbozespół. Po powołaniu Centralnego Zarządu Energetyki (CZE) był jego dyrektorem naczelnym w latach 1946–1950. Był jednym z twórców planu budowy ogólnokrajowego systemu energetycznego i kierował opracowaniem zarysu trzyletniego Planu Elektryfikacji Kraju[1]. W styczniu 1950 jako element politycznie niepewny został odwołany i przeniesiony na stanowisko doradcy techniczno-ekonomicznego oraz kierownika Biura Współpracy Gospodarczej CZE[3]. Potem był wiceprzewodniczącym Rady Technicznej CZE (1951–1958)[1]. Kierował także pracami sekretariatu Rady Naukowo-Technicznej Ministerstwa Energetyki oraz Polskiego Komitetu Światowej Konferencji Energetycznej oraz uczestniczył w pracach Komitetu Elektryfikacji Polski Polskiej Akademii Nauk[3]. W 1958 przeszedł na emeryturę[1].
Po 1945 kontynuował też poprzednią działalność stowarzyszeniową, przede wszystkim w SEP, którego był w latach 1946–1947 po raz trzeci przewodniczącym, a potem I wiceprzewodniczącym (1947–1949), a następnie przewodniczącym Komisji Rewizyjnej (1949–1950)[3][1].
Od 1913 żonaty z historyczką Kazimierą Julią z Turskich (1890–1985). Mieli troje dzieci: syna por. AK Andrzeja (1914–1944) i dwie córki: Zofię Straszewską (1922–1994), ppor. AK, ps. „Magdalena” i inż. rolnictwa, oraz Małgorzatę Janowską (1923–2006), żołnierza AK, ps. „Dorota” architektkę.
Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 302-2-5)[4].
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1958)
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (25 czerwca 1946)[5]
- Złoty Krzyż Zasługi (1947)
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (15 stycznia 1955)[6]
- Złota Odznaka Honorowa SEP[1]
- Złota Odznaka Honorowa Naczelnej Organizacji Technicznej[1]
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Stanisław Tadeusz Sroka, Straszewski Kazimierz (1879–1959), Polski Słownik Biograficzny, t. 44, Warszawa-Kraków 2006–2007, s. 245–246.
- ↑ Kazimierz Straszewski h. Radwan – M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego – onlinie [6.06.2020].
- ↑ a b c d e f g h i Zbigniew Białkiewicz, Sylwetki prezesów SEP, Spektrum – Magazyn Informacyjny Stowarzyszenia Elektryków Polskich, z. 1–2 /2002, s. 18, SEP (oficjalna strona) – wersja elektroniczna.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: KAZIMIERZ STRASZEWSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-02-05].
- ↑ M.P. z 1947 r. nr 79, poz. 529 „za zasługi przy zabezpieczeniu, odbudowie i organizacji przemysłu”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 99, poz. 1387 - Uchwałą Rady Państwa z dnia 15 stycznia 1955 r. nr 0/156 - na wniosek Ministra Energetyki.
Bibliografia edytuj
- Tadeusz Skarzyński, Jerzy Kubiatowski, Władysław Motyl: Stowarzyszenie Elektryków Polskich Zeszyt Historyczny nr 1 „75 lat Stowarzyszenia Elektryków Polskich 1919–1994”, Warszawa 1994, s. 63, 114–115, 123, 135.
- Zbigniew Białkiewicz, „Sylwetki prezesów SEP”, Spektrum – Magazyn Informacyjny Stowarzyszenia Elektryków Polskich, z. 1–2 /2002, s. 18, SEP (oficjalna strona) – wersja elektroniczna.
- Słownik Biograficzny Techników Polskich, t. 14, Warszawa: Federacja Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych 2003, s. 143.
- Stanisław Tadeusz Sroka, Straszewski Kazimierz (1879–1959), Polski Słownik Biograficzny, t. 44 Warszawa-Kraków 2006–2007, s. 245–246 iPSB – wersja elektroniczna.