Wikipedia

Klarkia

Klarkia[4], dzierotka, marszawa[5] (Clarkia Pursh) – rodzaj roślin z rodziny wiesiołkowatych (Onagraceae), obejmujący ok. 40 gatunków rodzimych dla Ameryki Północnej (głównie jej zachodniej części). Wyjątkiem jest gatunek Clarkia tenella, rodzimy dla Ameryki Południowej. Nazwa Clarkia została nadana dla upamiętnienia amerykańskiego odkrywcy i podróżnika Williama Clarka (1770–1838). Rośliny te zasiedlają suche skaliste miejsca, pustynie oraz prerie. Kilka gatunków uprawianych jest jako rośliny ozdobne[6].

Klarkia
Ilustracja
Klarkia wdzięczna
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

mirtowce

Rodzina

wiesiołkowate

Rodzaj

klarkia

Nazwa systematyczna
Clarkia Pursh
Fl. Amer. Sept. 1: 256. 1814, incl. Godetia Spach
Typ nomenklatoryczny

Clarkia pulchella Pursh[3]

Multimedia w Wikimedia Commons
Klarkia purpurowa
Clarkia arcuata
Clarkia franciscana

Morfologia edytuj

Pokrój
Rośliny jednoroczne, osiągające zwykle do ok. 30 cm wysokości[6], rzadziej wyższe – do 1,5 m[7]. Kwiaty duże, rurkowate, w kolorach od białego przez różowy do czerwonego[7]. Łodygi wznoszące się do wyprostowanych, nagie i często sine, czasem krótko-, rzadko długo owłosione[8].
Liście
Skrętoległe i zwykle pojedyncze, niepodzielone, u niektórych gatunków ząbkowane[6].
Kwiaty
Zebrane w kłos lub grono. Otwierają się o świcie i zmierzchu[8]. W pąkach zwykle charakterystycznie zwisające. Działki kielicha są cztery, odwijają się podczas kwitnienia, u nasady przechodzą w krótszą lub dłuższą rurkę dolnej zalążni. Płatki korony cztery, równej lub różnej długości, barwy od białej, przez różową do czerwonej i purpurowej. Płatki mogą być szerokie, nakrywające się wzajemnie lub wąskie. U nasady zwężone, na końcu mogą być zaokrąglone, wąskie lub podzielone. Pręcików jest osiem, czasem cztery. Słupek wydłużony, zwieńczony jest czterodzielnym znamieniem[6].
Owoce
Wydłużone (rzadko krótkie[8]) torebki otwierające się od wierzchołka czterema klapami. Zawierają liczne nasiona[6], rzadko pojedyncze[8].

Systematyka edytuj

Synonimy[9]

Clarckia Pursh, Eucharidium, Fisch. & C. A. Mey., GodetiaSpach, Heterogaura Rothr., Oenotheridium Reiche, Opsianthes Lilja, Phaestoma Spach

Pozycja systematyczna według APweb (2001...)

Rodzaj należący do podrodziny Onagroideae, rodziny wiesiołkowatych (Onagraceae Juss.), która wraz z siostrzaną grupą krwawnicowatych (Lythraceae) wchodzi w skład rzędu mirtowców (Myrtales). Rząd należy do kladu różowych (rosids) i w jego obrębie jest kladem siostrzanym bodziszkowców[2].

Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne Magnoliophyta Cronquist, podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe Rosidae Takht., nadrząd Myrtanae Takht., rząd mirtowce Myrtales Rchb., podrząd Onagrineae Rchb., rodzina wiesiołkowate Onagraceae Juss. podplemię Clarkiinae Raim. in Engl. & Prantl., rodzaj klarkia Clarkia Pursh[10].

Wykaz gatunków[11][4]

Część gatunków, obecnie zaliczanych do rodzaju Clarkia, było dawniej wyróżnianych w osobnym rodzaju Godetia Spach – godecja (np. Clarkia amoena). Cechą łączące te rośliny były okazałe kwiaty (przy takim podziale klarkie miały małe kwiaty). Nie dowiedziono jednak podstaw systematycznych dla takiego podziału i rodzaj Godetia nie jest wyróżniany[9][6].

Zastosowanie edytuj

Niektóre gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne ze względu na barwne kwiaty, istnieją również odmiany uprawne. Szczególnie popularne były pełnokwiatowe odmiany klarkii w ogrodach epoki wiktoriańskiej[6].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-14] (ang.).
  3. ↑ Clarkia. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2009-01-24].
  4. ↑ a b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 57. ISBN 978-83-925110-5-2.
  5. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 61, ISBN 978-83-62975-45-7.
  6. ↑ a b c d e f g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 156. ISBN 0-333-74890-5.
  7. ↑ a b Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  8. ↑ a b c d Harlan Lewis: Clarkia. [w:] Jepson Flora Project [on-line]. Regents of the University of California. [dostęp 2015-07-04].
  9. ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-10].
  10. ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Clarkia. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-24]. (ang.).
  11. ↑ Clarkia Pursh. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-06-10].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Klarkia&oldid=67420810”