Wikipedia

Bazylika Świętego Krzyża w Wechselburgu

Kościół romański
(Przekierowano z Kościół Świętego Krzyża w Wechselburgu)

Bazylika Świętego Krzyża – romański kościół w Wechselburgu w Niemczech, w kraju związkowym Saksonia, zbudowany w XII w. w klasztorze augustianów Zschillen. Po sekularyzacji klasztoru w XVI w. pełniący funkcję kaplicy zamku Wechselburg. Od XIX w. z powrotem katolicki, od 1957 parafialny, od 1993 znowu pełni funkcję także kościoła klasztornego. Bardzo cennym zabytkiem w kościele jest XIII-wieczne lektorium.

Bazylika Świętego Krzyża
kościół klasztorny i parafialny, bazylika mniejsza
Ilustracja
Widok na kościół od północnego wschodu
Państwo

 Niemcy

Kraj związkowy

 Saksonia

Miejscowość

Wechselburg

Adres

Markt 12

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolickie

Bazylika mniejsza

od 4 marca 2018

Wezwanie

Świętego Krzyża

Położenie na mapie Saksonii
Mapa konturowa Saksonii, po lewej znajduje się punkt z opisem „Bazylika Świętego Krzyża”
Położenie na mapie Niemiec
Mapa konturowa Niemiec, po prawej znajduje się punkt z opisem „Bazylika Świętego Krzyża”
Ziemia51°00′17,4″N 12°46′16,5″E/51,004833 12,771250
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Wnętrze kościoła z lektorium, w tle gotycki główny ołtarz
Nagrobek fundatora i jego żony

Historia edytuj

Kościół Świętego Krzyża w obecnym Wechselburgu powstał w XII w. z fundacji późniejszego margrabiego Łużyc Dedona III z dynastii Wettynów. W 1156 odziedziczył on miasto Rochlitz z okolicami i rozpoczął fundację klasztoru Zschillen, do którego sprowadził z ufundowanego przez jego ojca klasztoru Lauterberg augustianów. Do budowy założenia użyto porfiru z Rochlitz. Wschodnia część kościoła została poświęcona przez biskupa Miśni Gerunga w 1168, cała świątynia została ukończona prawdopodobnie ok. 1180[1][2]. Istnieje wzmianka o poświęceniu całej świątyni w 1184[3]. Świątynia miała być nekropolią rodu Dedona[1][2]. On sam został tu pochowany w 1180, obok dwóch swych synów, później pochowano tu też jego żonę i kolejnych dwóch synów, Dytryka i Konrada[4]. Ok. 1230–1235 wzniesiono w kościele okazałe, rzeźbione lektorium[2][5].

Wskutek zaburzeń w klasztorze Henryk III Dostojny rozwiązał go w 1278 i przekazał go krzyżakom[1][2][6]. Ci w XV w. przebudowali kościół, m.in. zmieniając stropy na sklepienia i likwidując kryptę pod prezbiterium[7]. W 1543 dobra krzyżackie zostały zsekularyzowane i przeszły na własność księcia Maurycego Wettyna. W tym samym roku zamienił klasztor i jego dobra za dobra położone w Saskiej Szwajcarii z hrabiami Schönburga[1][2]. Klasztor uległ pożarowi w 1557, a kościół przez długi czas stał nieużywany[8].

W drugiej połowie XVII w. jeden z hrabiów Schönburga odnowił świątynię, pełniącą odtąd funkcję kościoła zamkowego[2][8], a także nekropolii hrabiowskiej[9]. Podzielono wówczas na części cenne romańskie lektorium, które usunięto ze swego miejsca i wykorzystano w innych celach (część użyto jako ścianę ołtarzową w apsydzie, część jako ambonę w nawie)[2]. W 1843 rozpoczęto na powrót odprawiać w nim nabożeństwa katolickie[2][10], a w drugiej połowie XIX w. odnowiono go przywracając mu pierwotną postać[2][11].

Po drugiej wojnie światowej rodzinę hrabiowską wywłaszczono, ale kościół nadal pełnił funkcje sakralne i był centrum pielgrzymkowym. W 1957 stał się kościołem parafialnym dla Wechselburga. W latach 1952–1972 przeprowadzono prace restauracyjne, podczas których m.in. na powrót ustawiono lektorium[2]. Od 1993 kościół służy także zgromadzeniu benedyktynów, którzy znaleźli miejsce w części zbudowanego na miejscu klasztoru zamku[2].

4 marca 2018 kościół został wyniesiony do godności bazyliki mniejszej[12].

Opis edytuj

Kościół zbudowano w stylu romańskim, w formie trójnawowej bazyliki, na planie krzyża[1][13]. Prezbiterium zamknięte jest apsydą, dwie inne apsydy znajdują się przy wschodnich ramionach transeptu, który jest nieco szerszy od korpusu nawowego[13]. Pierwotnie sklepienia otrzymały tylko prezbiterium oraz empora, w pozostałych częściach kościoła znajdowały się stropy. Obecne gotyckie sklepienia powstały w XV w. Świadectwem kunsztu budowniczych są rzeźbione, kamienne kolumny empory[1].

Wyjątkowo cennym zabytkiem sztuki romańskiej jest znajdujące się w kościele XIII-wieczne lektorium – przegroda oddzielająca prezbiterium przeznaczone dla zakonników od korpusu nawowego udostępnianego świeckim[14][2]. W głównej części lektorium, ponad głównym przejściem znajduje się Jezus Chrystus w scenie Deesis: po bokach Chrystusa znajdują się Maria i Jan Chrzciciel. Na bocznych ścianach głównej części znajdują się sceny ze Starego Testamentu: ofiarę Abrahama oraz Kaina i Abla. W bocznych częściach lektorium znajdują się duże figury sześciu proroków starotestamentowych. Zwieńczeniem lektorium jest sięgająca sklepienia kościoła grupa Ukrzyżowania z Chrystusem triumfującym (zwyciężającym śmierć), Adamem leżącym u stóp krzyża oraz Marią i Janem Chrzcicielem stojącymi po bokach[14].

W bazylice znajduje się także cenny nagrobek fundatora, margrabiego Dedona i jego żony Matyldy[2][15].

Kościół należy do najlepiej zachowanych romańskich budowli w Niemczech, a lektorium jest jednym z najpiękniejszych dzieł sztuki romańskiej na całym obszarze niemieckojęzycznym[15].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f Geschichte... ↓.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m Kostbare romanische... ↓.
  3. ↑ Prill 1884 ↓, s. 8–9.
  4. ↑ Prill 1884 ↓, s. 9–10.
  5. ↑ Prill 1884 ↓, s. 10–11.
  6. ↑ Prill 1884 ↓, s. 11.
  7. ↑ Prill 1884 ↓, s. 13.
  8. ↑ a b Prill 1884 ↓, s. 16.
  9. ↑ Prill 1884 ↓, s. 16–17.
  10. ↑ Prill 1884 ↓, s. 17.
  11. ↑ Prill 1884 ↓, s. 17–18.
  12. ↑ Basilicas in Germany [online], www.gcatholic.org [dostęp 2022-10-23].
  13. ↑ a b Otte 1874 ↓, s. 537.
  14. ↑ a b Der Lettner... ↓.
  15. ↑ a b Wurlitzer, Sucher 2013 ↓, s. 127–128.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bazylika_Świętego_Krzyża_w_Wechselburgu&oldid=71611914”