Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Świnoujściu
Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Świnoujściu – neogotycki parafialny kościół z 1902 roku, położony w dzielnicy Świnoujście-Przytór, leży w dekanacie Świnoujście, w archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej.
 A-284 z dnia 22.11.2006 r.[1]
| |||||||||
| kościół parafialny | |||||||||
| |||||||||
| Państwo | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||
| Wyznanie | |||||||||
| Kościół | |||||||||
| Parafia | |||||||||
| Wezwanie | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Położenie na mapie Świnoujścia  | |||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego  | |||||||||
 53°53′05″N 14°20′28″E/53,884722 14,341111
| |||||||||
Historia edytuj
Kościół dla miejscowej parafii ewangelickiej wybudowany został w latach 1901–1902, jednak przygotowania do budowy rozpoczęły się dużo wcześniej. Pierwsze starania gminy Przytór o nowy kościół rozpoczęły się w 1895, gdy stary kościół o konstrukcji szkieletowej, który stał tu od 1702, okazał się zbyt mały. Stary mieścił 450 osób, podczas gdy nowy miał być dużo obszerniejszy.
30 października 1895 powstał wstępny projekt wykonany przez świnoujskiego radcę budowlanego Blankenburga. Nie zyskał on jednak pełnej akceptacji gminy, która miała ponieść 1/3 kosztów budowy szacowanych w sumie na ponad 60 tysięcy marek.
Przez dwa lata wymieniano korespondencję z uwagami i przesyłano nowe rysunki, aż w końcu 16 grudnia 1897 projekt ze zmianami został zatwierdzony jako podstawa do opracowania właściwego projektu budowlanego. Ten został złożony prawie rok później 7 listopada 1898.
Jednak do budowy nie przystąpiono natychmiast. Problemem okazał się brak odpowiedniej działki. Pierwotnie brano pod uwagę teren po starym kościele z 1702. Ten okazał się jednak za mały, a dodatkowo znajdował się na cmentarzu pośród grobów. W tej sytuacji zakupiono działkę Ohma, jednak i ten teren nie był trafny. Ostatecznie gmina postanowiła wybudować kościół na działce Spiegelberga przyległej do cmentarza.
Plac został udostępniony pod budowę 23 października 1900, a tę rozpoczęto na wiosnę przyszłego roku. Prowadził ją radca budowlany Tietz ze Świnoujścia. Projekt kościoła został uprzednio przedstawiony w Ministerstwie Robót Publicznych. Nadzór powierzono Radcy Zarządu i Budownictwa – Rösenerowi ze Szczecina. Budowa poszła błyskawicznie. W 1902 już wykańczano wnętrze. Wykonano ołtarz, zamontowano organy warsztatu Grüneberga ze Szczecina i zawieszono trzy dzwony ze starego kościoła.
Kościół niezniszczony przetrwał obie wojny światowe. Po II wojnie światowej został przejęty przez Państwo i przekazany do użytku Kościoła rzymskokatolickiego. Poświęcony w obrządku łacińskim został 19 maja 1946. Początkowo księża dojeżdżali tu ze Świnoujścia i Międzyzdrojów. Dopiero w 1972 Przytór stał się samodzielną parafią i przypisano mu kościół w Karsiborze jako filię.
Przeszedł kilka remontów, a jego pierwotne wyposażenie w większości się zachowało. Już w 1928 dokonano pierwszego remontu dachu, o czym świadczą zapiski znalezione w kuli na wieży kościoła. Ostatni remont zakończył się w 2003 i zmieniono wówczas pokrycie ceramiczne dachu na miedziane. Przeobrażeniu uległo też prezbiterium, w którym rozebrano ambonę i stary ołtarz.
|
Stary kościół o konstrukcji szkieletowej zbudowany został w 1702 i służył 200 lat. Miał 27 stóp szerokości i 90 stóp długości. Ze wszystkich stron otoczony był grobami tak, że dookoła znajdowała się tylko ścieżka szerokości około 4 stóp. Był jednonawowy z emporami. W 1813 za czasów pastora Klempina, rozebrano wieżę, a dzwony umieszczono na konstrukcji umieszczonej na ziemi. Kościół ten zobaczyć można jedynie na starych kościelnych pieczęciach. Mieścił 450 wiernych. |
Opis edytuj
Pod koniec XIX wieku w starym kościele zburzono zniszczoną wieżę kościoła, która nie była w stanie utrzymać ciężaru trzech dzwonów. Dzwony umieszczono na niskiej konstrukcji na poziomie ziemi. Przez prawie sto lat kościół nie posiadał wieży. Obecna wieża ma wysokość tej starej, jest widoczna z morza stanowiąc znak dla żeglarzy. Z poprzedniego kościoła zachowało się jedynie kilka tablic pamiątkowych oraz rzeźba anioła z baptysterium, który dziś znajduje się w kościele w Karsiborze. Przy budowie nowego kościoła, ostatni dom wendyjski (łużycki) osady został zniszczony, gdyż znajdował się w bezpośrednim sąsiedztwie tej budowli. Nawa główna kościoła i nawa boczna mieszcząca emporę posiada sześćset miejsc siedzących. Wystrój wewnętrzny kościoła wykonano za dobrowolne datki parafian, a zebrał je ówczesny pastor Strecker. Po wybudowaniu kościoła najstarszym domem osady stała się stara plebania. Dom ten, liczący wówczas ponad dwieście lat, miał konstrukcję szkieletową (mur pruski) z idyllicznym dachem, pokrytym trzciną.
Wyposażenie edytuj
W prezbiterium znajduje się wyposażenie współczesne – neogotycki tryptyk, sedilia i balaski. W podstawie tryptyku, po bokach tabernakulum, mieszczą się relikwie św. Krzyża i św. Faustyny Kowalskiej. W tryptyku 4 postacie świętych (od lewej): Otton z Bambergu, Maria,
św. Jan i św. Piotr – patron Rybaków. W centrum tryptyku wkomponowany jest krzyż z Chrystusem Ukrzyżowanym z pierwotnej, przedsoborowej nastawy ołtarzowej.
Główny witraż w prezbiterium przedstawiający Chrystusa Zmartwychwstałego należy do pierwotnego wyposażenia kościoła. Pozostałe 23 witraże są wykonane współcześnie. Wśród niech jest 6 dużych witraży figuralnych przedstawiających: św. Piotra i św. Pawła, św. Andrzeja i św. Jana, św. Antoniego i św. Elżbietę.
Dwa obrazy: Chrystus i tonący Piotr (1909) oraz Modlitwa w Ogrójcu (1902) namalowane przez wolińskiego malarza J. Albrechta, ofiarował przytorskiemu kościołowi na początku XX wieku pewien szczęśliwy ojciec w czasie ślubu swojej córki. Dziś w kościele wiszą również współczesne duże obrazy – Zwiastowanie NMP i Jezus Miłosierny oraz przywieziony ze Lwowa z roku 1920 Chrystus i tonący Piotr. Tworzą one ołtarze boczne, a przy obrazie Jezusa Miłosiernego wyodrębniono ozdobioną kratą kaplicę.
Dzwony edytuj
Obecnie w kościele znajdują się dwa dzwony. Dwa większe dzwony, pochodzące ze starego kościoła wybudowanego w 1702, zostały w czasie I wojny światowej przetopione na armaty. Trzeci, mały, pozostał, zaginął dopiero po 1945 roku. Dwa nowe dzwony zawieszono w 1925. Na obu są napisy w języku niemieckim.
Dzwon mniejszy
- napis w pierścieniu: Psalm 96:1
- Śpiewaj Panu pieśń nową,
- śpiewaj Panu ziemio cała.
poniżej napis:
- W miejsce ofiarowanego ojczyźnie w wojnie światowej, dar od męskiego towarzystwa śpiewu „Lieder Horst” w roku 1924.
Dzwon większy
- napis w pierścieniu:
- Losy wojny dwa dzwony zniszczyły.
- Przy Bożej pomocy na nowo odżyły.
poniżej napis:
- Z dobrowolnych składek parafian Domowi Bożemu podarowany w roku 1924.
Do przytorskiej parafii należała cała okolica, gdyż parafialny kościół nie miał żadnej filii. Wcielone do niej zostały takie osady jak Klüss, Langewiese, Osternothafen, Starkenhorst (wszystkie tworzą dziś Warszów), sam Przytór i Werder (Ognica).
Przypisy edytuj
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo zachodniopomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2010-05-13].
Bibliografia edytuj
- Opracowano na podstawie informacji zamieszczonych na tablicy informacyjnej ustawionej przed kościołem. Tablica z kolei powstała na podstawie akt Rejencji Szczecińskiej i Konsystorza Szczecińskiego znajdujących się w zbiorach Archiwum Państwowego w Szczecinie.