Kościół ormiański w Żwańcu

Kościół ormiański pw. Niepokalanego Poczęcia NMP – zabytkowa świątynia chrześcijańska wybudowana w Żwańcu około roku 1740 w miejsce starszej świątyni[1].

Kościół ormiański pw. Niepokalanego Poczęcia NMP
Ilustracja
Kościół ormiański pw. Niepokalanego Poczęcia NMP
Państwo

 Ukraina

Obwód

 chmielnicki

Miejscowość

Żwaniec

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Wezwanie

Niepokalanego poczęcia Najświętszej Marii Panny

Przedmioty szczególnego kultu
Cudowne wizerunki

św. Kajetan z Thieny

Położenie na mapie obwodu chmielnickiego
Mapa konturowa obwodu chmielnickiego, blisko dolnej krawiędzi po lewej znajduje się punkt z opisem „Kościół ormiański pw. Niepokalanego Poczęcia NMP”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, po lewej znajduje się punkt z opisem „Kościół ormiański pw. Niepokalanego Poczęcia NMP”
Ziemia48°33′01,120″N 26°29′10,900″E/48,550311 26,486361

Historia

edytuj

Zgodnie z ustaleniami pokoju karłowickiego z 1699 roku, na mocy którego Podole powróciło do Rzeczypospolitej, w mieście osiedlili się Ormianie, przybyli z pobliskiego Chocimia, który znajdował się pod tureckim zwierzchnictwem. Świątynia została wybudowana z fundacji Wawrzyńca Lanckorońskiego[2] (zm. 1751), rotmistrza chorągwi pancernej, starosty stopnickiego[3]. Obiekt został przebudowany w latach 1782-1786 i w nadanej wówczas formie przetrwał do czasów współczesnych[4]. W roku 1791 sanktuarium konsekrował Jakub Walerian Tumanowicz, arcybiskup metropolita lwowski obrządku ormiańskiego[5]. W pierwszej połowie XIX w. Stanisław Delfin Komar (zm. 1832)[6], marszałek guberni podolskiej zarządzał i był właścicielem m.in. dóbr Żwaniec[7]. W czasach stalinowskich świątynia została odebrana wiernym i przeznaczona na warsztat mechaniczny obsługujący kołchoz w Żwańcu[4]. Częściowo odnowioną świątynię w lipcu 1994 roku konsekrował biskup Jan Olszański, ordynariusz podolski[5]. Obecnie kościołem opiekują się oo. paulini[5] z Kamieńca Podolskiego.

Architektura, obraz

edytuj
Galeria: kościół, płyty
 
Portal z dwoma kolumnami podtrzymującymi kartusz z Zadorą - herbem Lanckorońskich
 
Tablica z herbami: po lewej Korczak po prawej Dołęga
 
Tablica w murze wokół kościoła pw. Niepokalanego Poczęcia NMP
 
Tablica w murze wokół kościoła pw. Niepokalanego Poczęcia NMP
 
Tablica w murze wokół kościoła pw. Niepokalanego Poczęcia NMP
 
Tablica w murze wokół kościoła pw. Niepokalanego Poczęcia NMP
 
Tablica w murze wokół kościoła pw. Niepokalanego Poczęcia NMP

Świątynia jest budowlą jednonawową z płytkim pseudotranseptem[4]. Do kościoła prowadzi ozdobny portal wejściowy z dwoma kolumnami, które wspierają kartusz z Zadorą - herbem Lanckorońskich poniżej płaskorzeźba przedstawiająca baranka bożego a powyżej, nad oknem, dwa herby donatorów świątyni: po lewej Korczak Komarów a po prawej Dołęga Mostowskich[8]. We wnętrzu, nakrytym sklepieniami kolebkowymi z lunetami, wyróżniają się dekoracyjne pilastry ścienne. W przedsionku świątyni ocalała płyta nagrobna z napisem: Oto kamień nagrobny / Pana Jakuba z /miejscowości / Bysta / Z roku Chańb Szaha / Zwanego synem Nazara / Przeszedł do wieczności w roku / Tysiąc dwieście piątym / (1756) / Dwudziestego trzeciego kwietnia / Przechodniu wspomnij jego duszę[4]. Obiekt otoczony jest murem obronnym ze strzelnicami, w którym zachowały się dwie bramy[1], jak również wtórnie wmurowane fragmenty płyt nagrobnych. W kościele znajdował się przywieziony z Zamościa obraz przedstawiający św. Kajetana, słynący cudami[2].

Przypisy

edytuj
  1. a b Aleksander Strojny, Krzysztof Bzowski, Artur Grossman: Ukraina zachodnia: tam szum Prutu, Czeremoszu... Kraków: Wyd. Bezdroża, 2005, s. 301. ISBN 83-921981-6-6.
  2. a b Żwaniec. rzecz-pospolita.com. [dostęp 2014-07-15].
  3. Wawrzyniec Lanckoroński. genealogia.grocholski.pl. [dostęp 2014-07-15].
  4. a b c d W Żwańcu nad Żwańczykiem. www.kresy.pl. [dostęp 2014-07-15].
  5. a b c Diecezja Kamieniecko-Podolska. www.rkc.kh.ua. [dostęp 2014-07-18].
  6. Stanisław Delfin Komar. genealogia.grocholski.pl. [dostęp 2016-05-01].
  7. Zbiór Aleksandra Czołowskiego. Inwentarz zespołu PL, 1/388. Opracowała Teresa Zielińska. agad.archiwa.gov.pl. [dostęp 2016-05-01].
  8. Paulini w Mariupolu na Ukrainie. jasnagora.com. [dostęp 2016-05-01].