Kompania graniczna KOP „Łanowce”
Kompania graniczna KOP „Łanowce” – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-radzieckiej.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Rozformowanie | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | |
Geneza edytuj
Do czasu zakończenia wojny polsko-bolszewickiej, czyli do jesieni 1920, wschodnią granicę państwa polskiego wyznaczała linia frontu. Dopiero zarządzeniem z 6 listopada 1920 utworzono Kordon Graniczny Ministerstwa Spraw Wojskowych[1]. W połowie stycznia 1921 zmodyfikowano formę ochrony granicy i rozpoczęto organizowanie Kordonu Granicznego Naczelnego Dowództwa WP. Obsadzony on miał być przez żandarmerię polową i oddziały wojskowe[2]. Latem 1921 ochronę granicy wschodniej postanowiło powierzyć Batalionom Celnym[3]. W Łanowcach rozmieszczono dowództwo i pododdziały sztabowe 25 batalionu celnego. W drugiej połowie 1922 przeprowadzono kolejną reorganizację organów strzegących granicy wschodniej[4]. 1 września 1922 bataliony celne przemianowano na bataliony Straży Granicznej[5]. W rejonie odpowiedzialności przyszłej kompanii granicznej KOP „Łanowce” służbę graniczną pełniły pododdziały 25 batalionu Straży Granicznej. Już w następnym roku zlikwidowano Straż Graniczną, a z dniem 1 lipca 1923 pełnienie służby granicznej na wschodnich rubieżach powierzono Policji Państwowej[6]. W sierpniu 1924 podjęto uchwałę o powołaniu Korpusu Ochrony Pogranicza – formacji zorganizowanej na wzór wojskowy, a będącej w etacie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych[7].
Formowanie i zmiany organizacyjne edytuj
Na podstawie rozkazu szefa Sztabu Generalnego L. dz. 12044/O.de B./24 z 27 września 1924, w pierwszym etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza sformowano 4 batalion graniczny [8][9], a w jego składzie 32 kompanię graniczną KOP „Łanowce”[10]. W 1939 3 kompania graniczna KOP „Łanowce” podlegała dowódcy batalionu KOP „Dederkały”[11].
Służba graniczna edytuj
Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi[12]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza[13].
3 kompania graniczna „Łanowce” w 1934 ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 23 kilometrów 540 metrów[14]. Po stronie sowieckiej granicę ochraniały zastawy „Pankowce” i „Wiązowiec” z komendantury „Ilkowce”[15].
Wydarzenia:
- W meldunku sytuacyjnym z 29 stycznia 1925 napisano:
- 26 stycznia 1925 roku o godz. 11.30 na pododcinku kompanii po bolszewickiej stronie zauważono w Józkowcach duży pożar, a 27 stycznia również po bolszewickiej stronie w oddalonej od granicy o 1.800 m wsi Wiązowiec wybuchł pożar[16].
- 26 stycznia 1925 roku o godz. 21.00 na żołnierzy kompanii, którzy wracali ze zmiany na wysokości toru kolejowego Józkowiec posypały się gęste strzały karabinowe. Nasi żołnierze odpowiedzieli ogniem kb i rkm i rzucili dwa granaty[16].
Kompanie sąsiednie:
- 2 kompania graniczna KOP „Bykowce” ⇔ 4 kompania graniczna KOP „Białozórka” – 1928[17], 1929[18], 1931[15], 1932[19], 1934[20], 1938[21]
Struktura organizacyjna edytuj
Strażnice kompanii w 1928[17][22][b]:
- 125a strażnica KOP „Radoszówka”
- 125 strażnica KOP „Michałówka”
- 126 strażnica KOP „Juśkowce”[c]
- 127 strażnica KOP „Grzybowa”[d]
- 128 strażnica KOP „Kozaczki”
Strażnice kompanii w latach 1929 – 1934[18][15][19][23][e]
- strażnica KOP „Michałówka”
- strażnica KOP „Juśkowce”[f][g]
- strażnica KOP „Grzybowa”[h]
- strażnica KOP „Kozaczki”[i]
Strażnice kompanii w 1938[21]
Organizacja kompanii 17 września 1939[24]:
- dowództwo kompanii
- pluton odwodowy
- 1 strażnica KOP „Michałówka”
- 2 strażnica KOP „Juśkowce”
- 3 strażnica KOP „Kozaczki”
Dowódcy kompanii edytuj
| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby | kolejne stanowisko |
|---|---|---|---|
| kpt. | Kazimierz Damm | był XI 1927 i VII 1828[25] | |
| por. | Alojzy Nowak | był V 1929[25] | |
| kpt. | Franciszek Krakowski | VI 1929 – V 1931[26][25] | |
| kpt. | Michał Poręba | 26 III 1933 − 22 III 1934[26][25] | |
| kpt. | Jan Józef Michalski | 22 III 1934 − IX 1935[26] | do dyspozycji dowódcy KOP |
| p.o. por. | Władysław Mazoń | X 1935 − VIII 1936[25] | |
| kpt. | Józef Krasucki | był X 1936 – VI 1937[25] | |
| kpt. | Tadeusz Abramik[j] | IX 1937 – był V 1939[25] | |
| kpt. | Witold Laskowski | 1939 | |
| mjr kaw. | Władysław Bobiński | 1939 |
Uwagi edytuj
- ↑ miasteczko Łanowce, gmina Łanowce, powiat krzemieniecki, województwo wołyńskie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ Strażnice kompanii zakwaterowane były w „budynkach popolicyjnych”, a odwód i dowództwo kompanii w koszarach „nowego typu” → Wykaz L.dz.KOP 272/1.Br.Op.Wyszk. ↓
- ↑ W dokumentach występuje też pod nazwą Juźkowce → Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 6/1928
- ↑ W dokumentach występuje też pod nazwą Grybowa → Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 6/1928
- ↑ W 2000 roku Rajmund Szubański napisał, że sformułowania zawarte w artykule „Bataliony, kompanie, strażnice KOP” z 1993 roku, odnoszą się do stanu sprzed 1937 roku → Szubański 2000 ↓, s. 87. Wymienił następujące strażnice: „Michałówka” „Juśkowce”, „Grzybowa”, „Kozaczki” → Szubański 1993 ↓, s. 278
- ↑ W dokumentach występuje też pod nazwą Jóźkowce → Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 6/1929
- ↑ wieś Juśkowce, gmina Łanowce, powiat krzemieniecki, województwo wołyńskie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ wieś Grzybowa, gmina Łanowce, powiat krzemieniecki, województwo wołyńskie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ wieś Kozaczki Wielkie, gmina Łanowce, powiat krzemieniecki, województwo wołyńskie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ Abramik Tadeusz Izydor, kpt. piech., w KOP od 1937. Do mobilizacji dowódca 3 kompanii granicznej „Łanowce”. Przydział mobilizacyjny nieznany[27].
Przypisy edytuj
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 56-58.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 59-63.
- ↑ Polak 1999 ↓, s. 6.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 76.
- ↑ Prochwicz i Kępa 2003 ↓, s. 20.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 94-101.
- ↑ Grochowski (red.) 1994 ↓, s. 7.
- ↑ Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 152.
- ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 23.
- ↑ Meldunki sytuacyjne KOP ↓, s. 18/25.
- ↑ Szubański 2000 ↓, s. 90.
- ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 3-4.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 312-314.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 307.
- ↑ a b c Szkice dyslokacyjne ↓.
- ↑ a b Meldunki sytuacyjne KOP ↓, nr 18/1925.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 6/1928.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 6/1929.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 37/1932.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 58/1934.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 88/1938.
- ↑ Wykaz L.dz.KOP 272/1.Br.Op.Wyszk. ↓.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 57/1934.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 313.
- ↑ a b c d e f g Listy płac bg „Dederkały” ↓.
- ↑ a b c Obsada oficerska bg „Dederkały” ↓.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 709.
Bibliografia edytuj
- Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
- Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
- Lech Grochowski (red.): Korpus Ochrony Pogranicza w 70 rocznicę powstania. Materiały z konferencji popularnonaukowej. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1994.
- Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. WarszawaPułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 8388067488.
- Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne. Dokumenty organizacyjne. Wybór źródeł. T. 1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-84-6.
- Jerzy Prochwicz, Zbigniew Kępa. ABC formacji granicznych II Rzeczypospolitej. „Problemy Ochrony Granic”. 24, 2003. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757.
- Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
- Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924–1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 8390021794.
- Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
- Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 1 Brygady KOP nr L.dz.KOP 272/1.Br.Op.Wyszk.
- Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Meldunki sytuacyjne dowództwa Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Listy płac batalionu granicznego KOP „Dederkały” w latach 1925-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Wykaz zmian stanu oficerów batalionu granicznego KOP „Dederkały” w latach 1927–1934 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Wykaz zmian stanu oficerów batalionu granicznego KOP „Troki” w latach 1927-1934 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.