Kompania graniczna KOP „Bryckie”

Kompania graniczna KOP „Bryckie”[b]pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-radzieckiej.

Kompania graniczna KOP „Bryckie”
Historia
Państwo

 Polska

Rozformowanie

1939

Organizacja
Dyslokacja

Bryckie[a] (Brycki)

Formacja

Korpus Ochrony Pogranicza

Podległość

batalion KOP „Krasne”

Rozmieszczenie batalionu KOP „Krasne” w 1931

Formowanie i zmiany organizacyjne

edytuj

Na podstawie rozkazu szefa Sztabu Generalnego L. dz. 12044/O.de B./24 z 27 września 1924, w pierwszym etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza sformowano 10 batalion graniczny [1][2], a w jego składzie 10 kompanię graniczną KOP „Nowa Huta”[3]. W listopadzie 1936 kompania liczyła 2 oficerów, 9 podoficerów, 5 nadterminowych i 98 żołnierzy służby zasadniczej[c]. W 1939 2 kompania graniczna KOP „Bryckie” podlegała dowódcy batalionu KOP „Krasne”[4].

Służba graniczna

edytuj

Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi[5]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza[6].

2 kompania graniczna „Bryćki” w 1934 ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 28 kilometrów 620 metrów[7]. Po stronie sowieckiej granicę ochraniały zastawy „Krzemieniec”, „Myszyce” i „Trusewicze” z komendantury „Manuty”[8].

Wydarzenia
  • We wrześniu 1929 sierż. Roman Kowalski zabrał z kancelarii kompanii poufne akta, które przekazał agentowi Szymonowi Wajsbortowi z Radoszkowicz. Agent po ich sfotografowaniu, zwrócił je Kowalskiemu i wypłacił mu nagrodę w wysokości 40 zł. W październiku podoficer został aresztowany wraz z ośmioma osobami cywilnymi podejrzanymi o szpiegostwo na rzecz ZSRR. Jeszcze tego samego miesiąca sąd w Wilejce skazał go na karę śmierci. Prezydent RP skorzystał z prawa łaski zmieniając karę na dożywotnie więzienie[9].
Kompanie sąsiednie

Walki kompanii w 1939

edytuj

17 września 1939 strażnice 2 kompanii granicznej „Bryckie” zaatakowane zostały przez żołnierzy 100 Dywizji Strzeleckiej i pograniczników. Strażnice „Łowcewicze” Sowieci opanowali o 5:05. Poległo 3 Polaków, 9 dostało się do niewoli. Zginął jeden żołnierz NKWD, kilku odniosło rany[15].

Struktura organizacyjna

edytuj
Struktura organizacyjna kompanii granicznej KOP „Bryckie”
Lata 1928-1929[10][11] 1931[8] 1932-1934[12][13] 1938-1939[14][16][17]
Strażnice strażnica KOP „Borki”[d]
(37)[18] strażnica KOP „Czerwiaki”[e]
(38)[19] strażnica KOP „Łukawiec”[f] strażnica KOP „Baturyn”[g]
strażnica KOP „Zalesie”[h]
strażnica KOP „Łowcewicze”[i]
Inne pluton odwodowy

Dowódcy kompanii

edytuj
  • kpt. Julian II Markowski (był 30 IX 1928 − 12 II 1930)[20]
  • kpt. Józef Sołtysiak (12 II 1930 −)[20]
  • kpt. Stanisław Kulik (XI 1935 − 1936)[j]
  • kpt. piech. Stefan Mączyński[k] ( - 1939)[21]
  1. zaścianek Bryckie, gmina Ilja, powiat wilejski, województwo wileńskie → Baza miejscowości kresowych
  2. W niektórych dokumentach normatywnych występuje także pod nazwą „kompania KOP «Brycki»” → Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓
  3. Wykaz stanów etatowych oficerów, podoficerów i żołnierzy KOP przesłanych przez ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna ze sztabu KOP do I oficera do zleceń GISZ płk. dypl. Kazimierza Glabisza. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 366
  4. wieś Borki Lubczyńskie, gmina Chocieńczyce, powiat wilejski, województwo wileńskie
  5. wieś Czerwiaki, gmina Chocieńczyce, powiat wilejski, województwo wileńskie
  6. majątek Łukawiec, gmina Chocieńczyce, powiat wilejski, województwo wileńskie → Baza miejscowości kresowych
  7. wieś Baturyn, gmina Chocieńczyce, powiat wilejski, województwo wileńskie
  8. zaścianek Zalesie, gmina Chocieńczyce, powiat wilejski, województwo wileńskie → Baza miejscowości kresowych
  9. wieś Łowcewicze, gmina Chocieńczyce, powiat wilejski, województwo wileńskie → Baza miejscowości kresowych
  10. Podano na podstawie informacji ze zbiorów Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie.
  11. Mączyński Stefan (1906-1940), kpt. piech., w KOP od 1935. Do mobilizacji dca 2 kompanii granicznej „Bryckie”. Przydział mobilizacyjny nieznany. Więzień obozu w Ostaszkowie. Zamordowany przez NKWD. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 733

Przypisy

edytuj

Bibliografia

edytuj