Kos (film)
Kos – polski dramat historyczny z 2023 roku w reżyserii Pawła Maślony, według scenariusza Michała A. Zielińskiego. Akcja filmu rozgrywa się przed insurekcją kościuszkowską w 1794 roku. Tadeusz Kościuszko incognito zmierza do Krakowa.
| Gatunek | |
|---|---|
| Rok produkcji | |
| Data premiery |
18 września 2023 |
| Kraj produkcji | |
| Język | |
| Czas trwania |
120 min |
| Reżyseria | |
| Scenariusz |
Michał A. Zieliński |
| Muzyka | |
| Zdjęcia | |
| Scenografia |
Anna Anosowicz |
| Kostiumy | |
| Montaż | |
| Produkcja |
Leszek Bodzak |
Kos został przeważnie pozytywnie przyjęty przez polskich krytyków, zdobywając dziewięć nagród na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych, w tym Złote Lwy dla najlepszego filmu, nagrodę za montaż Piotra Kmiecika i nagrodę za drugoplanową rolę Roberta Więckiewicza.
Fabuła edytuj
Akcja filmu zaczyna się wiosną 1794 roku w dogorywającej Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Do kraju wraca generał Tadeusz „Kos” Kościuszko, który planuje wzniecić powstanie przeciwko Rosjanom, mobilizując do tego polską szlachtę i chłopów z pomocą byłego niewolnika Domingo. Zadanie schwytania generała otrzymuje bezlitosny rosyjski rotmistrz, Dunin, który ma zapobiec wybuchowi rebelii[1].
Obsada edytuj
Źródło: Filmpolski.pl[2]
- Jacek Braciak jako Tadeusz „Kos” Kościuszko,
- Jason Mitchell jako Jean „Domingo” Lapierre, przyjaciel Kościuszki,
- Robert Więckiewicz jako Dunin, rosyjski rotmistrz,
- Bartosz Bielenia jako Ignac,
- Agnieszka Grochowska jako pułkownikowa,
- Piotr Pacek jako Stanisław Duchnowski,
- Andrzej Seweryn jako Duchnowski, ojciec Stanisława
-
Jacek Braciak (2019) -
Jason Mitchell (2016) -
Robert Więckiewicz (2008) -
Bartosz Bielenia (2020) -
Agnieszka Grochowska (2017)
_(cropped).jpg)
Produkcja edytuj
Kos powstał w studiu Aurum Film. Jego producentami byli Leszek Bodzak i Aneta Hickinbotham, a także Daniel Baur z niemieckiej grupy K5 International, odpowiedzialnej za międzynarodową dystrybucję dzieła. Film został dofinansowany przez Polski Instytut Sztuki Filmowej[3].
Reżyserem Kosa był Paweł Maślona, znany przedtem z filmu Atak paniki (2017). Scenariusz do filmu napisał Michał A. Zieliński. Choć bohaterem filmu nominalnie jest generał Tadeusz Kościuszko, Zieliński w swoim scenariuszu świadomie skierował uwagę widzów na szlacheckiego bękarta Ignaca[4]. Co do głównego bohatera, Zieliński podkreślił złożoność Kościuszki, „faceta, który wyprzedzał swoje czasy”: patrioty, a jednocześnie człowieka postępowego, wszechstronnie utalentowanego w służbie wojskowej[5]. Maślona z kolei opisywał Kosa jako mieszaninę różnych gatunków i stylów. Wśród swoich źródeł inspiracji Maślona wskazywał dzieła Quentina Tarantino i Sama Peckinpaha, a także westerny i horrory z podgatunku home invasion (polegającego na obronie przed inwazją agresorów)[4].
Za casting była odpowiedzialna Nadia Lebik, której udało się zaangażować w projekt między innymi Joannę Szczepkowską[4]. Kościuszkę odegrał Jacek Braciak, natomiast jego afroamerykańskiego towarzysza – Jason Mitchell. Mitchella zachęciła perspektywa zagrania w filmie, który podkreślał podobieństwo losu Polaków do zniewolonych Afrykanów: „Przechodziliśmy przez identyczne problemy. To będzie piękne, bo pokażemy na ekranie, że wszyscy jesteśmy tacy sami, bez względu na to, jakim językiem mówimy i jakiego koloru mamy skórę”[5]. Ignaca zagrał Bartosz Bielenia, natomiast rotmistrza Dunina – Robert Więckiewicz[5].
Okres zdjęciowy do Kosa rozpoczął się w czerwcu 2022 roku[6], a zakończył się w sierpniu tego samego roku[3]. Zdjęcia kręcono m.in. w Wilczej Woli, Kolbuszowej (skansen), Bulowicach, okolicach Włocławka, jeziorze Wapienniki pod Sulejowem, Dziektarzewie, Zaborowie[2]. Operatorem zdjęć był doświadczony filmowiec Piotr Sobociński jr[7].
Odbiór edytuj
Kos otrzymał przeważnie pozytywne recenzje polskich krytyków. Piotr Guszkowski z „Gazety Wyborczej” w relacji z Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych uznawał film Maślony i Zielińskiego za jedyne spełnione dzieło festiwalowe[8]. Marta Kowalska w recenzji dla magazynu „Zwierciadło” twierdziła, że ekipie Kosa „udało się zrobić film bez kompromisów i z wielkim rozmachem”[1].
Kos był często interpretowany jako film zadający kłam ideologii sarmackiej, która przyczyniła się do upadku Rzeczypospolitej. Bartosz Staszczyszyn z portalu Culture.pl przekonywał, że „szlachciury z Kosa to w najlepszym wypadku pięknoduchy w wytwornych kontuszach w imię honoru stające do z góry przegranej walki, a w najgorszym… zaściankowi głupcy gardzący chłopami, mali ambicjonerzy i brutalni tchórze znęcający się nad słabszymi”[7]. Z kolei, Przemysław Bollin z portalu Onet opisywał film Maślony i Zielińskego jako „anty-Potop” ujawniający prawdę o etosie szlacheckim: „Paniska ciskają w chłopów szrotem, batem, wieszają na szubienicach, by w ostatniej chwili, tonem łaskawym darować życie”[9]. W recenzji dla portalu Film.org.pl Janek Brzozowski podkreślał filmowe podobieństwo losu chłopów pańszczyźnianych do tragedii zniewolonych Afrykanów: „Różnica między plantatorami z południa Stanów Zjednoczonych i polskimi szlachcicami okazuje się marginalna. Jedni korzystają z bicza, drudzy z rózgi albo kija. Jedni uprawiają bawełnę, a drudzy pszenicę”[10]. Przy okazji recenzji podkreślano natomiast, że obecność czarnoskórego Domingo obok Kościuszki służy uwypukleniu postępowych poglądów historycznego Kościuszki. Ewa Stępień pisała: „Nawet w jego [Kościuszki] testamencie widniał zapis dotyczący wyzwolenia chłopów należących do rodowego majątku, a majątek, który zdobył w Ameryce przeznaczono na edukację i wyzwolenie ciemnoskórych niewolników”[11]. Nawet prawicowy publicysta, Łukasz Adamski w recenzji dla Interii przypominał, że „Kościuszko był deistą i masonem zapatrzonym we francuskich jakobinów, a podczas rewolucji amerykańskiej wykazywał postawę abolicjonisty i radykalnego przeciwnika niewolnictwa. W swoich czasach był więc radykalną i skrajną lewicą”, co ma przełożenie na treść filmu[12].
Adam Siennica w recenzji dla portalu NaEkranie.pl zwrócił uwagę na oryginalny styl filmu: „Kos to taki typ filmu kostiumowego, który bierze na warsztat rzeczy wagi ogromnej, ale przedstawia je w kameralnym otoczeniu”[13]. Często pojawiały się głosy, że Kos przekłada na polskie realia konwencję filmowania zaczerpniętą z filmów Quentina Tarantino, przede wszystkim z Django (2012) i Nienawistnej ósemki (2014)[10][13]. Dawid Smyk z portalu Pełna Sala stawiał zresztą Maślonie zarzuty „zbytniego zapatrzenia w amerykańszczyznę, próby naśladowania kameralnych dialogowych przepychanek Tarantino, w których postaci prześcigają się w cool replikach, a napięcie rozsadza pomieszczenie”[14]. Zarzutu z tego nie czynił Maciej Kryński, który na łamach „Krytyki Politycznej” pisał, że „rozpoznanie w chłopie pańszczyźnianym białego kuzyna amerykańskiego niewolnika i naszego – większości Polaków – przodka sprawia, że bezczelny rewizjonizm Tarantino okazuje się może najbardziej adekwatnym językiem” do opowiadania o Kościuszce[15]. Brzozowski interpretował całość filmu za „środkowy palec wymierzony we wszystkie pompatyczne, nieznośne freski historyczne”[10].
Nagrody edytuj
| Rok | Festiwal/instytucja | Nagroda | Nominowani | Wynik |
|---|---|---|---|---|
| 2023 | Festiwal Polskich Filmów Fabularnych | Złote Lwy | Paweł Maślona | Wygrana[16] |
| Nagroda dla reżysera castingu | Nadia Lebik | Wygrana[16] | ||
| Nagroda za montaż | Piotr Kmiecik | Wygrana[16] | ||
| Nagroda za charakteryzację | Aneta Brzozowska | Wygrana[16] | ||
| Nagroda za drugoplanową rolę męską | Robert Więckiewicz | Wygrana[16] | ||
| Nagroda Dziennikarzy | Paweł Maślona | Wygrana[16] | ||
| Nagroda Jury Młodzieżowego | Wygrana[16] | |||
| Nagroda Festiwali i Przeglądów Filmu Polskiego za Granicą | Wygrana[16] | |||
| Nagroda Stowarzyszenia Kin Studyjnych | Wygrana[16] | |||
| All About Freedom Festival w Gdańsku | Nagroda Publiczności | Wygrana[2] | ||
| 2024 | „Polityka” | Paszport „Polityki” | Wygrana[17] |
Przypisy edytuj
- ↑ a b Marta Kowalska, Przekłuty balonik historii. Recenzja filmu „Kos” Pawła Maślony [online], zwierciadlo.pl, 2023 [dostęp 2023-09-29] (pol.).
- ↑ a b c Kos. FilmPolski.pl. [dostęp 2023-09-23]. (pol.).
- ↑ a b Krystian Zając, Koniec zdjęć do polskiej superprodukcji. Największe gwiazdy w głównych rolach [online], film.interia.pl, 8 sierpnia 2022 [dostęp 2023-09-29] (pol.).
- ↑ a b c Polska Agencja Prasowa, Paweł Maślona: „Kos” to opowieść o tym, że przemoc rodzi przemoc [online], dzieje.pl, 23 września 2023 [dostęp 2023-09-29] (pol.).
- ↑ a b c Rafał Christ, Film o Kościuszce będzie "ostry jak szabla". Spytaliśmy twórców, co to oznacza [online], Rozrywka Spider's Web - Cyfrowy styl życia, 16 lipca 2022 [dostęp 2023-09-29] (pol.).
- ↑ Paweł Gzyl, Ruszyły zdjęcia do filmowej superprodukcji historycznej, opowiadającej o losach Tadeusza Kościuszki - "Kos" [online], Gazeta Krakowska, 6 czerwca 2022 [dostęp 2023-09-29] (pol.).
- ↑ a b Bartosz Staszczyszyn, „Kos”, reż. Paweł Maślona [online], Culture.pl, 2023 [dostęp 2023-09-29] (pol.).
- ↑ Piotr Guszkowski, Gdynię wygrał film kompletny, ale nie da się ukryć: polskie kino przeżywa kryzys [online], „Gazeta Wyborcza”, 24 września 2023 [dostęp 2023-09-29].
- ↑ Przemysław Bollin, "Kos": Potrzebowaliśmy tego filmu. Właśnie teraz [RECENZJA] [online], Onet Kultura, 23 września 2023 [dostęp 2023-09-29] (pol.).
- ↑ a b c Janek Brzozowski, KOS. Tarantino pod Racławicami [RECENZJA] [online], film.org.pl, 23 września 2023 [dostęp 2023-09-29] (pol.).
- ↑ Ewa Stępień, "Kos": historyczny, ale bardzo nowoczesny [recenzja film] [online], Elle.pl, 21 września 2023 [dostęp 2023-09-29].
- ↑ Łukasz Adamski, Western spod znaku Tarantino w Polsce? To Kościuszkowskie kino zemsty [online], film.interia.pl, 19 września 2023 [dostęp 2023-09-29] (pol.).
- ↑ a b Kos - recenzja filmu [48. Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni] [online], naEKRANIE.pl, 19 września 2023 [dostęp 2023-09-29] (pol.).
- ↑ Dawid Smyk, Chamstwo Unchained – recenzja filmu „Kos” – Gdynia 2023 [online], Pełna Sala, 25 września 2023 [dostęp 2023-09-29] (pol.).
- ↑ Maciej Kryński, „Chłopi” i chłopi, czyli najsłabsza Gdynia od lat [online], Krytyka Polityczna, 27 września 2023 [dostęp 2023-09-29] (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i Laureaci 48. FPFF [online], Festiwal Polskich Filmów Fabularnych, 23 września 2023 [dostęp 2024-01-17] [zarchiwizowane z adresu 2023-09-30] (pol.).
- ↑ Paszporty "Polityki" 2023 rozdane. Lista zwycięzców [online], TVN24, 16 stycznia 2024 [dostęp 2024-01-17] (pol.).