Kretowór

rodzaj ssaka

Kretowór[4] (Notoryctes) – rodzaj ssaków z rodziny kretoworowatych (Notoryctidae).

Kretowór
Notoryctes[a]
Stirling, 1891[1]
Ilustracja
Kretowór południowy (N. typhlops) na ilustracji z 1891 roku
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Nadrząd

torbacze

Rząd

kretoworokształtne

Rodzina

kretoworowate

Rodzaj

kretowór

Typ nomenklatoryczny

Psammoryctes typhlops Stirling, 1889

Synonimy
  • Psammoryctes[b] Stirling, 1889[2]
  • Neoryctes[c] Stirling, 1891[3]
Rodzaje

2 gatunki – zobacz opis w tekście

Zasięg występowania

edytuj

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Australii[5][6][7].

Morfologia

edytuj

Długość ciała (bez ogona) 8,6–14 cm, długość ogona 1,6–2,5 cm; masa ciała 30–60 g[6][8].

Systematyka

edytuj

Rodzaj zdefiniował w 1889 roku australijski paleontolog i zoolog Edward Charles Stirling w artykule poświęconym opisowi nowego rodzaju i gatunku, opublikowanym na łamach Transactions of the Royal Society of South Australia[2], lecz nazwa, którą ukuł – Psammoryctes – okazała się młodszym homonimem rodzaju gryzoni, który opisał w 1835 roku niemiecki zoolog, geolog i botanik Eduard Friedrich Poeppig; Stirling zauważył swoją pomyłkę w 1891 roku i nadał rodzajowi torbaczy nową nazwę – Notoryctes[1]. Jako gatunek typowy Stirling wyznaczył (oznaczenie monotypowe) kretowora południowego (N. typhlops).

Etymologia

edytuj
  • Psammoryctes: gr. ψαμμος psammos ‘piasek’; ορυκτηρ oruktēr, ορυκτηρος oruktēros ‘kopacz’[9].
  • Notoryctes: gr. νοτος notos ‘południe’; ορυκτηρ oruktēr, ορυκτηρος oruktēros ‘kopacz’[10].
  • Neoryctes: gr. νεος neos ‘nowy’; ορυκτηρ oruktēr, ορυκτηρος oruktēros ‘kopacz’[11].

Podział systematyczny

edytuj

Do rodzaju należą następujące gatunki[12][5]:

Grafika Gatunek Autor i rok opisu Nazwa zwyczajowa[4] Podgatunki[6][5][8] Rozmieszczenie geograficzne[6][5][8] Podstawowe wymiary[6][8]
(DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała)
Status IUCN[13]
Notoryctes caurinus O. Thomas, 1920 kretowór północny monotypowy północna Australia Zachodnia DC: 8,6–9,3 cm; DO: 1,6–1,8 cm; MC: 30–50 g  LC 
 
Notoryctes typhlops (Stirling, 1889) kretowór południowy monotypowy południowe Terytorium Północne, południowo-wschodnia Australia Zachodnia i zachodnia Australia Południowa DC: 11–14 cm; DO: 2–2,5 cm; MC: 50–60 g  LC 

Kategorie IUCN:  LC gatunek najmniejszej troski.

  1. Nowa nazwa dla Psammoryctes Stirling, 1889.
  2. Młodszy homonim Psammoryctes Poeppig, 1835 (Octodontidae).
  3. Nomen nudum.

Przypisy

edytuj
  1. a b Stirling 1891 ↓, s. 154.
  2. a b E.Ch. Stirling. Psammoryctes typlilops, gen. et spec. nov.. „Transactions of the Royal Society of South Australia”. 12, s. 158, 1889. (ang.). 
  3. Stirling 1891 ↓, s. 186.
  4. a b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 6. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  5. a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 58. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  6. a b c d e K. Aplin: Family Notoryctidae (Marsupial Moles). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 218–219. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
  7. D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Notoryctes. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-22].
  8. a b c d Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 42. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  9. Palmer 1904 ↓, s. 588.
  10. Palmer 1904 ↓, s. 464.
  11. Palmer 1904 ↓, s. 455.
  12. N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.12.1) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-05-10]. (ang.).
  13. Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-05-10]. (ang.).

Bibliografia

edytuj