Krzyż (odznaczenie)
Krzyż – najczęstsza forma odznak orderowych (krzyż orderowy) lub rodzaj odznaczenia.
Odznaka orderowa edytuj
Krzyż orderowy został przejęty z oznak zakonów Rycerskich, które były naszywane na płaszczach ich członków. Jako odznaka zwykle był bogato zdobiony szlachetnymi kamieniami, wykonany z kruszców, pokryty emaliami. Noszony był na łańcuchu, z czasem zaczęto wieszać go na wstęgach noszonych na szyi (komandoria), a później w XVII i XVIII wieku niektóre ordery zostały podzielone na klasy: I klasa – krzyż wielki (noszony na wielkiej wstędze przewieszanej przez jedno ramię do przeciwległego biodra), II klasa – krzyż komandorski (noszony na węższej wstędze na szyi), III klasa – krzyż kawalerski (noszony na wstążce przypiętej do lewej piersi. W XIX wieku pojawiła się nowa klasa – krzyże oficerskie, które nie różniły się kształtem od krzyży kawalerskich, ale wykonane były z lepszego kruszcu, np. oficerskie ze złota, a kawalerskie ze srebra. W godłach umieszczonych na krzyżach orderowych umieszczane są zwykle motywy związane z heraldyką państwa nadającego, monogramy władców, daty ustanowienia, wizerunki świętych patronów, dewizy orderowe. Najczęściej stosowane w orderach formy krzyży: krzyż maltański, krzyż grecki, i krzyż łaciński[1].
Pięcioramienny order francuskiej Legii Honorowej zwany był również krzyżem gwiaździstym.
Rodzaj odznaczenia edytuj
Jako najczęstsza forma odznaczenia[2] jest widomym znakiem wyróżnienia za zasługi lub czyny. Może być nadawany przez władze państwowe, instytucje lub organizacje[3]. Krzyże zasługi mogą przybierać różne formy, np. austriacki Krzyż Zasługi dla Duchownych Wojskowych ma kształt połączonego krzyża łacińskiego z krzyżem trójlistnym, papieski Pro Ecclesia et Pontifice oparty był na motywie krzyża liliowego, a dawny Benemerenti miał wygląd krzyża kawalerskiego zbliżony do krzyża Ruperta, a rosyjski Krzyż Świętego Jerzego ma kształt krzyża rycerskiego z wąskimi ramionami. Niekiedy krzyże służą jako odznaczenia pamiątkowe, np. austriacki Krzyż Armatni[4].
Inne przykładowe odznaczenia w formie krzyża to polskie:
- Krzyż Armii Krajowej,
- Krzyż Batalionów Chłopskich,
- Krzyż Bitwy pod Lenino,
- Krzyż Czynu Bojowego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie,
- Krzyż Niepodległości,
- Krzyż Ochotniczy za Wojnę,
- Krzyż Narodowego Czynu Zbrojnego,
- Krzyż Pamiątkowy Monte Cassino,
- Krzyż Partyzancki,
- Krzyż Walecznych,
- Krzyż za udział w Wojnie 1918–1921,
- Krzyż Zasługi,
- Krzyż Zasługi z Mieczami,
- Krzyż Zasługi za Dzielność,
- Śląski Krzyż Powstańczy,
- Warszawski Krzyż Powstańczy,
- Wielkopolski Krzyż Powstańczy
oraz zagraniczne:
- brytyjskie Krzyż Jerzego George Cross, Krzyż Wybitnej Służby Distinguished Service Cross, Krzyż Wiktorii Victoria Cross,
- czechosłowacki Krzyż Wojenny válečný kříž,
- francuski Krzyż Wojenny Croix de Guerre,
- norweski Krzyż Wojenny Krigskorset,
- portugalski Krzyż Wojenny Cruz de Guerra,
- Krzyż Wolności Estonii Eesti Vabaduse Rist Teenetemärk,
- niemiecki Krzyż Żelazny Eisernes Kreuz[1].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Encyklopedia wojskowa. T. 1 (A-M). Warszawa: PWN-Bellona, 2007, s. 489-491. ISBN 978-83-01-15175-1.
- ↑ Václav Měřička: Orders and Decorations. Wyd. 2. Londyn: Hamlyn, 1969, s. 309. (ang.).
- ↑ Mała encyklopedia wojskowa. T. 2 (K-Q). Warszawa: MON, 1970, s. 125.
- ↑ Václav Měřička: The Book of Orders and Decorations. Nowy Jork: Hamlyn, 1975, s. 150-151. ISBN 0-600-36731-2. (ang.).