Księstwo Holsztynu

Księstwo Holsztynu
Herzogtum Holstein
Hertugdømmet Holsten
	1474–1864/1866
Herb	Flaga
Ustrój polityczny	monarchia
Stolica	Glückstadt
Data powstania	1474
Data likwidacji	1866
Władca	Chrystian IX
	; Mapa Księstwa Holsztynu w 1848
	Położenie na mapie;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ten artykuł należy dopracować:

od 2023-11 → wyeliminować sprzeczne informacje,
w treści i w infoboksie podane są wykluczające się daty powstania księstwa.
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Księstwo Holsztynu (niem. Herzogtum Holstein, duń. Hertugdømmet Holsten) – księstwo Świętego Cesarstwa Rzymskiego powstałe z podniesienia dotychczasowego hrabstwa Holsztyn-Rendsburg do rangi księstwa przez cesarza Fryderyka III. Pierwszym księciem został król Danii Chrystian I Oldenburg. Od 1386 było połączone z Księstwem Szlezwiku unią personalną, a następnie realną. W latach 1815–1866 należało do Związku Niemieckiego.

Historia

W przeszłości Szlezwik i Holsztyn były odrębnymi krainami, których granica przebiegała wzdłuż rzeki Eider. We wczesnym średniowieczu przebiegała tędy linia zwana Limes Saxoniae będąca granicą pomiędzy Sasami oraz Słowianami połabskimi z plemienia Obodrytów^[1]. Zamieszkujący te tereny Słowianie ostatecznie zostali podbici przez Sasów dopiero w XII wieku^[2].

Limes Saxoniae

W średniowieczu Szlezwik pozostawał lennem Danii, natomiast Holsztyn, dawne terytorium plemienne północnego odłamu Sasów (m.in. Holsatów, stąd nazwa), znajdował się w strefie wpływów Świętego Cesarstwa Rzymskiego. W XIII–XIV wieku wskutek osłabienia politycznego Danii księstwo Szlezwiku usamodzielniło się i nawiązało bliższe stosunki z Holsztynem. W 1386 oba kraje zostały zjednoczone pod rządami hrabiów Holsztynu z dynastii Schauenburgów. W 1460 obydwa księstwa po wygaśnięciu miejscowej linii książęcej przeszły we władanie dynastii Oldenburgów i zostały połączone unią personalną z Danią.

W 1544 Holsztyn został podzielony pomiędzy wnuków Chrystiana I: Chrystiana III i jego dwóch przyrodnich braci:

część senioralna (królewska) przypisana Christianowi III jako królowi Danii Od 1648 królewska część Holsztynu była administrowana z Glückstadt co spowodowało, że była nazywana Księstwem Holsztyn Glückstadt.
Księstwo Holsztyn-Haderslev – dla księcia Jana II. Jan nie miał potomstwa i po jego śmierci w 1580 terytorium księstwa podzielono pomiędzy dwóch pozostałych braci.
Księstwo Holsztyn-Gottorp – przypisane Adolfowi I. Istniało do 1773, kiedy zostało zjednoczone z resztą Holsztynu.

W 1640 do części królewskiej zostało włączone, po śmierci ostatniego władcy, hrabstwo Holsztyn-Pinneberg.

Po wejściu Holsztynu do Związku Niemieckiego (1815) zaostrzyły się antagonizmy duńsko-niemieckie. W latach 1848–1850 (I wojna o Szlezwik) i 1864 Austria i Prusy wystąpiły przeciwko Danii (II wojna o Szlezwik) dążącej do wcielenia Szlezwiku i zajęły całe terytorium Szlezwika-Holsztynu i Księstwa Saksonii-Lauenburga. Na mocy traktatu wiedeńskiego ustanowiono kondominium nad trzema księstwami. Już 14 sierpnia 1865 obydwa mocarstwa zawarły w Gastein umowę przyznającą Lauenburg Prusom w zamian za kwotę 2,5 mln koron duńskich. Zlikwidowano także kondominium przyznając Austrii zarząd nad Holsztynem, a nad Szlezwikiem Królestwu Prus. W 1866 wybuchła wojna austriacko-pruska, po której na mocy pokoju w Pradze Szlezwik-Holsztyn stał się prowincją Prus. Oznaczało to ostateczną likwidację obydwu księstw.

Terytorium dawnego Księstwa Holsztynu wchodzi wraz z południowym Szlezwikiem (podzielonym po referendum z 1920) w skład dzisiejszego kraju związkowego Szlezwik-Holsztyn.

Książęta Holsztynu

Osobny artykuł: Władcy Szlezwika-Holsztynu.

Namiestnicy

Królowie Danii dla administrowania podległymi sobie terytoriami Księstw Szlezwiku i Holsztynu mianowali namiestników (duń. statholder niem. Statthalter, łac. produx)

1523/45–1550: Johan Rantzau
1550–1556: hr. Bertram von Ahlefeldt
1556–1598: Heinrich Rantzau
1598–1600: wakat
1600–1627: Geerd Rantzau (1558–1627)^[3]
1627–1647: wakat^[3]
1647–1648: Fryderyk Duński^[3], późniejszy król Danii Fryderyk III
1648–1663: Christian zu Rantzau
1663–1685: Friedrich von Ahlefeldt, hrabia Langeland (1623–1686), zastępca namiestnika od 1660
1685–1697: Detlev zu Rantzau (1644-1697)
1697–1708: Friedrich von Ahlefeldt, hrabia Langeland (1662–1708), zastępca namiestnika od 1686
1708–1722: Carl von Ahlefeldt, hrabia Langeland (1708–1722)
1722–1730: (?)
1730–1731: marg. Charles Augustus Brandenburg-Kulmbach (1663–1731)
1731–1762: marg. Frederick Ernest Brandenburg-Kulmbach (1703–1762)
1762–1768: hr. Friedrich Ludwig von Ahlefeldt-Dehn (1697–1771)
1768–1836: ks. Karol Hessen-Kassell
1836–1842: ks. Fryderyk Hessen-Kassell
1842–1851: ks. Fryderyk Schleswig-Holstein-Sonderburg-Augustenburg
1851–1864: Christian zu Rantzau (?)

Przypisy

↑ Adam Turasiewicz: Dzieje polityczne Obodrzyców od IX wieku do utraty niepodległości w latach 1160–1164, Warszawa 2004, ISBN 83-88508-65-2.
↑ Jerzy Strzelczyk: Słowianie połabscy. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2002. ISBN 83-7177-087-1. OCLC 830378923.
↑ ^a ^b ^c Dietrich Hermann Hegewisch, Schleswigs und Holsteins Geschichte unter dem Könige Christian IV und den Herzogen Friedrich II, Philipp, Johann Adolf und Friedrich III oder von 1588 bis 1648, Kiel: Neue Academische Buchhandlung, 1801 (=Wilhelm Ernst Christiani’s Königlich-Dänischen wirklichen Justizraths und ordentlichen Professors der Weltweisheit, Beredsamkeit und Geschichte auf der Königl. Christian-Albrechts-Universität zu Kiel, Geschichte der Herzogthümer Schleswig und Holstein unter dem Oldenburgischen Hause; part 3), p. XIV. No ISBN.

Bibliografia

Lauring, Palle, A History of Denmark, 3rd ed. Copenhagen: Høst, 1995
Jespersen, Knud J. V, A History of Denmark (Palgrave Essential Histories), 2004

[1] Adam Turasiewicz: Dzieje polityczne Obodrzyców od IX wieku do utraty niepodległości w latach 1160–1164, Warszawa 2004, ISBN 83-88508-65-2.

[2] Jerzy Strzelczyk: Słowianie połabscy. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2002. ISBN 83-7177-087-1. OCLC 830378923.

[Hegewisch_1801_XIV-3] Dietrich Hermann Hegewisch, Schleswigs und Holsteins Geschichte unter dem Könige Christian IV und den Herzogen Friedrich II, Philipp, Johann Adolf und Friedrich III oder von 1588 bis 1648, Kiel: Neue Academische Buchhandlung, 1801 (=Wilhelm Ernst Christiani’s Königlich-Dänischen wirklichen Justizraths und ordentlichen Professors der Weltweisheit, Beredsamkeit und Geschichte auf der Königl. Christian-Albrechts-Universität zu Kiel, Geschichte der Herzogthümer Schleswig und Holstein unter dem Oldenburgischen Hause; part 3), p. XIV. No ISBN.

[1]

[2]

[3]