Kubecznik pospolity

Kubecznik pospolity (Crucibulum laeve (Huds.) Kambly) – gatunek grzybów z rzędu pieczarkowców (Agaricales)[1].

Kubecznik pospolity
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

incertae sedis

Rodzaj

kubecznik

Gatunek

kubecznik pospolity

Nazwa systematyczna
Crucibulum laeve (Huds.) Kambly
Gast. Iowa: 167 (1936)
Wnętrze owocnika z perydiolami
Trzy owocniki, widok z boku

Systematyka i nazewnictwo

edytuj

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Crucibulum, Incertae sedis, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy gatunek ten opisany został w 1778 r. przez W. Hudsona jako Peziza laevis. Później opisywany był przez różnych badaczy pod wieloma nazwami. Za aktualnie obowiązującą uznaje się nazwę jaką nadał mu w 1936 r. Paul E. Kambly. Niektóre synonimy nazwy naukowej:

  • Cyathella laevis (Huds.) Brot. 1804
  • Cyathodes scutellare (Roth) Kuntze 1891
  • Cyathus crucibuliformis Hoffm. 1790
  • Cyathus crucibulum Pers. 1801
  • Cyathus scutellaris Roth 1797
  • Nidularia crucibulum Fr. 1823
  • Nidularia laevis (Huds.) Huds. 1802
  • Peziza laevis Huds. 1778
  • Peziza lentifera Huds. 1778[2].

Nazwę polską podał Franciszek Błoński w 1888 r.[3]

Morfologia

edytuj
Owocnik

Młode owocniki są kulistawe lub nieco cylindryczne, o powierzchni pilśniowatej, szorstko kutnerowatej i barwie od żółtawej przez brudnopomarańczową do cynamonowej. Po dojrzeniu przyjmują kształt grubościennego kubka, czarki lub tygla i nakryte są białawą epifragmą, która pękając odsłania liczne, soczewkowate perydiole okryte grubą, kremowobiałą tuniką. Początkowo są jasnoochrowe, później białawe. Łączą się z perydium sznureczkiem przyrastającym w środkowej części dolnej strony perydioli (w miejscu tym znajduje się na niej niewielki guzek). Z czasem sznureczki zanikają, wówczas perydiole są zanurzone w kropli śluzowatej substancji wypełniającej dno perydium. Perydium jest grube, jednowarstwowe, na wewnętrznej stronie gładkie, błyszczące, równe, barwy szarawobiałej, na zewnętrznej pilśniowate. Otwór perydium okrągły i równy, zamykająca go epifragma jest dwuwarstwowa; warstwa zewnętrzna jest pilśniowata i tej samej barwy co perydium, warstwa wewnętrzna jest biała. Czasami po pęknięciu epifragmy pozostają jej resztki przy brzegu otworu[4].

Gatunek ten cechuje się dużą zmiennością morfologiczną. Okazy występujące na dalekiej północy oraz na siedliskach kserotermicznych są małe i jasnej barwy, podczas gdy te występujące w regionach cieplejszych i z większą ilością opadów są duże i ciemniejsze[4].

Cechy mikroskopowe

Zarodniki bezbarwne, elipsoidalne, hialinowe, o rozmiarach 8–10 × 4-7 μm, czasami są mniejsze: 3,5–5,5× 8,5 μm. Podstawki maczugowate z 2-4 długimi i cienkimi sterygmami. Mają szerokość 3,5–4,5 μm[4].

Występowanie i siedlisko

edytuj

Jest szeroko rozprzestrzeniony głównie na półkuli północnej (Ameryka Północna i Środkowa, Europa, Azja), ale występuje też w Australii i Nowej Zelandii[5]. W Polsce gatunek pospolity[3].

Rośnie na resztkach drewna, na opadłych gałązkach. Można go spotkać w lasach i zaroślach, nad potokami, przy drogach, w parkach. Owocniki pojawiają się od lata do jesieni[6].

Saprotrof, grzyb koprofilny. Grzyb niejadalny[6].

Przypisy

edytuj
  1. a b Index Fungorum [online] [dostęp 2020-10-18] (ang.).
  2. Species Fungorum [online] [dostęp 2013-09-20] (ang.).
  3. a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 203, ISBN 83-89648-09-1.
  4. a b c Wanda Rudnicka-Jezierska, Grzyby (Mycota). Tom XXIII. Podstawczaki (Basidiomycetes): purchawkowe (Lycoperdales), tęgoskórowe (Sclerodematales), pałeczkowe (Tulostomatales), gniazdnicowe (Nidulariales), sromotnikowe (Phallales), osiakowe (Podaxales), Kraków: Instytut Botaniki PAN, 1991, ISBN 83-85444-01-7.
  5. Discover Life Maps [online] [dostęp 2014-04-18].
  6. a b Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0.