Beskid Żywiecko-Kisucki

pasmo górskie
(Przekierowano z Kysucké Beskydy)

Beskid Żywiecko-Kisucki, Beskid Żywiecko-Kysucki (słow. Žyviecko-kysucké Beskydy[a]) – pasmo górskie o charakterze gór średnich położone na pograniczu polsko-słowackim (żywiecko-kisuckim), zachodnia część Beskidu Żywieckiego obejmująca masywy Wielkiej Raczy (1236 m), Wielkiej Rycerzowej (1226 m), Oszusa i Krawców Wierchu. Wyodrębniony jako mezoregion z indeksem 513.56 należący do Beskidów Zachodnich, przy regionalizacji fizycznogeograficznej Polski opracowanej w 2018 roku przez zespół geografów pod przewodnictwem Jerzego Solona[1].

Beskid Żywiecko-Kisucki
Ilustracja
Dolina Rycerskiego Potoku
Megaregion

Region karpacki

Prowincja

Karpaty Zachodnie z Podkarpaciem Zachodnim i Północnym

Podprowincja

Zewnętrzne Karpaty Zachodnie

Makroregion

Beskidy Zachodnie

Mezoregion

Beskid Żywiecko-Kisucki

Zajmowane
jednostki
administracyjne

Polska:
woj. śląskie
Słowacja:
kraj żyliński

W starszej polskiej literaturze geograficznej region bywał wyróżniany jako Grupa Wielkiej Raczy w obrębie Beskidu Żywieckiego[2], w literaturze turystyczno-krajoznawczej można się spotkać z określeniem Worek Raczański[3], a w geografii słowackiej funkcjonuje termin Kysucké Beskydy[4]. Wszystkie wymienione sformułowania odnoszą się do tego samego regionu, choć w szczegółach różnie definiowanego co do jego granic i rangi.

Środowisko przyrodnicze

edytuj

Region zajmuje 490,8 km², z czego 36,1% (tj. 177 km²) przypada na północny skłon w granicach Polski, gdzie układ dolin żłobionych przez potoki źródłowe Soły przybiera charakterystyczną strukturę drzewiastą. Zbudowany jest ze skał fliszowych w strefie jednostki magurskiej. W odróżnieniu od sąsiedniego Beskidu Żywiecko-Orawskiego występują tu mniejsze wysokości bezwzględne i mniej jest pięter roślinności – górną granicę regla dolnego stanowią skarłowaciałe buki, typowy regiel górny zaznacza się śladowo, wyższych pięter brak[5]. Odmienny jest też układ grzbietów – Beskid Żywiecko-Kisucki to długie i wyrównane wierzchowiny, z rozległymi ramionami bocznymi; Beskid Żywiecko-Orawski to zwarte masywy oraz wyraźniejsze przełęcze i kulminacje[6].

W pokryciu terenu dominują lasy. Naturalne siedliska bukowe i jodłowe regla dolnego zostały znacznie przekształcone w wyniku gospodarki leśnej człowieka, poprzez sztuczne nasadzenia świerka. Pozostałości karpackiego lasu pierwotnego są chronione w kilku rezerwatach, m.in. Śrubita, Muńcoł, Oszast. Z wielkoobszarowych form ochrony przyrody funkcjonuje tutaj Żywiecki Park Krajobrazowy po polskiej stronie, a po słowackiej Obszar Chronionego Krajobrazu „Kysuce” i Obszar Chronionego Krajobrazu „Horná Orava”[7].

Różnice w podziałach geograficznych

edytuj

Beskid Żywiecko-Kisucki wyróżniono jako mezoregion beskidzki w podziale Karpat Zachodnich według Jarosława Balona i Miłosza Jodłowskiego. Jego podnóża sięgają na północy okolic wsi Rajcza w dolinie Soły, na zachodzie miasta Czadca w dolinie Kisucy, na południu wsi Stara Bystrzyca w dolinie Bystrzycy i wsi Orawska Leśna w dolinie Białej Orawy, a na wschodzie wsi Nowoć w dolinie Klinianki. Graniczy z Beskidem Żywiecko-Orawskim, Działami Orawskimi, Magurą Orawską, Górami Kisuckimi, Jawornikami, Beskidem Morawsko-Śląskim i Międzygórzem Jabłonkowsko-Koniakowskim[8].

W regionalizacji Polski Jerzego Kondrackiego omawiany region nie jest wydzielony jako jednostka i wchodzi w skład rozległego mezoregionu Beskidu Żywieckiego[9]. Nowy podział z 2018 roku nawiązuje do regionalizacji Słowacji autorstwa Emila Mazúra i Michala Lukniša, którzy rozróżnili tu dwa odrębne mezoregiony – Kysucké Beskydy i Oravské Beskydy, choć w trochę innych granicach. W ich koncepcji część kisucka kończy się, patrząc z zachodu, na masywie Wielkiej Rycerzowej, zaliczając masywy Oszusa i Krawców Wierchu do części orawskiej[10]. Według Jarosława Balona i współpracowników segment kisucki kończy się dopiero za Krawców Wierchem[11].

Polska geografia po 1945 roku tradycyjnie dzieliła Beskid Żywiecki, za Mieczysławem Klimaszewskim[12], na trzy duże człony – Grupę Wielkiej Raczy po przełęcz Glinkę (czyli z Oszusem, bez Krawców Wierchu), Grupę Pilska po przełęcz Glinne, oraz Grupę Babiej Góry[13]. Tak samo – od Przełęczy Zwardońskiej po przełęcz Glinkę – definiuje się zasięg tzw. Worka Raczańskiego w publikacjach turystyczno-krajoznawczych opisujących Beskid Żywiecki[14]. Beskid Żywiecko-Kisucki jest więc Grupą Wielkiej Raczy, rozciągniętą swoim obszarem na wschodzie za Krawców Wierch i podniesioną do rangi mezoregionu fizycznogeograficznego[15].

  1. Jest to słowackie tłumaczenie polskiej nazwy regionu stosowane przez polskich geografów, geografowie słowaccy używają własnej nomenklatury – zobacz wyjaśnienia w dalszej części tesktu.

Przypisy

edytuj
  1. Balon i inni 2021, s. 481, 494.
  2. Ziętara 1986, s. 22.
  3. Figiel, Krzywda 2012, s. 23.
  4. Mazúr, Lukniš 1978, s. 119.
  5. Balon i inni 2021, s. 494.
  6. Balon, Jodłowski 2005, s. 73.
  7. Figiel, Krzywda 2012, s. 33–34, 36–40.
  8. Balon, Jodłowski 2014, s. 91–93.
  9. Kondracki 2002, s. 330–333.
  10. Mazúr, Lukniš 1978, s. 107–108, 119.
  11. Balon i inni 2021, s. 481.
  12. Klimaszewski 1946, s. 147.
  13. Ziętara 1986, s. 17, 21–23.
  14. Figiel, Krzywda 2012, s. 23–24.
  15. Solon i inni 2018, s. 170.

Bibliografia

edytuj
  • Balon J., Jodłowski M., Regionalizacja fizycznogeograficzna pogranicza polsko-słowackiego, [w:] Perspektywy rozwoju regionu w świetle badań krajobrazowych, red. Strzyż M., Kielce 2005, s. 69–76.
  • Balon J., Jodłowski M., Regionalizacja fizycznogeograficzna Karpat Zachodnich – studium metodologiczne, [w:] Struktura środowiska przyrodniczego a fizjonomia krajobrazu, red. Ziaja W., Jodłowski M., Kraków 2014, s. 85–106.
  • Balon J., Jodłowski M., Krąż P., Beskidy Zachodnie (513.4–5), [w:] Regionalna geografia fizyczna Polski, red. Richling A., Solon J., Macias A., Balon J., Borzyszkowski J., Kistowski M., Poznań 2021, s. 481–496.
  • Figiel S., Krzywda P., Czym jest Beskid Żywiecki? Środowisko geograficzne, [w:] Beskid Żywiecki. Przewodnik, Figiel S., Janicka-Krzywda U., Krzywda P., Wiśniewski W., Pruszków 2012, wydanie II, s. 23–42.
  • Kondracki J., Geografia regionalna Polski, Warszawa 2002, wydanie III.
  • Mazúr E., Lukniš M., Regionálne geomorfologické členenie Slovenskej socialistickej republiky, [w:] „Geografický časopis”, nr 30/2, 1978, s. 101–125.
  • Klimaszewski M., Podział morfologiczny południowej Polski, [w:] „Czasopismo Geograficzne”, nr 17/3–4, 1939–1946, s. 133–182.
  • Solon J., Borzyszkowski J., Bidłasik M., Richling A., Badora K., Balon J., Brzezińska-Wójcik T., Chabudziński Ł., Dobrowolski R., Grzegorczyk I., Jodłowski M., Kistowski M., Kot R., Krąż P., Lechnio J., Macias A., Majchrowska A., Malinowska E., Migoń P., Myga-Piątek U., Nita J., Papińska E., Rodzik J., Strzyż M., Terpiłowski S., Ziaja W., Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data, [w:] „Geographia Polonica”, nr 91/2, 2018, s. 143–170.
  • Ziętara T., Krajobraz Ziemi Żywieckiej, Warszawa 1986, wydanie III.

Linki zewnętrzne

edytuj