Léon Gambetta

francuski polityk

Léon Gambetta (ur. 2 kwietnia 1838 w Cahors, zm. 31 grudnia 1882 w Sèvres) – francuski polityk, przywódca partii republikańskiej, twórca Trzeciej Republiki Francuskiej.

Léon Gambetta
Ilustracja
W 1870 na fotografii Nadara.
Data i miejsce urodzenia

2 kwietnia 1838
Cahors

Data i miejsce śmierci

31 grudnia 1882
Sèvres

premier Francji
Okres

od 14 listopada 1881
do 30 stycznia 1882

Przynależność polityczna

Unia Republikańska

Poprzednik

Jules Ferry

Następca

Charles de Freycinet

minister spraw zagranicznych Francji
Okres

od 14 listopada 1881
do 30 stycznia 1882

Przynależność polityczna

Unia Republikańska

Poprzednik

Jules Barthélemy-Saint-Hilaire

Następca

Charles de Freycinet

minister spraw wewnętrznych Francji
Okres

od 4 września 1870
do 6 lutego 1871

Poprzednik

Henri Chevreau

Następca

Emmanuel Arago

podpis

Życiorys edytuj

Po klęsce w wojnie francusko-pruskiej proklamował 4 września 1870 roku w ratuszu paryskim powstanie Republiki[1]. Od 19 września Paryż był oblegany przez Niemców, Gambetta, by organizować nową armię i ruch oporu na prowincji, wydostał się z okrążonego miasta balonem i 7 października dołączył do zebranych w Tours ministrów[2].

Działał na rzecz umocnienia rządów republikańskich, ale nie chciał przyjąć warunków podyktowanych przez Bismarcka i 6 lutego 1871 roku podał się do dymisji[3]. Po rokowaniach prowadzonych przez Thiersa i dramatycznej debacie, Zgromadzenie Narodowe przyjęło 1 marca preliminaria pokojowe Bismarcka. Warunki były ciężkie: Francja traciła Alzację (bez Belfortu, który wytrwał w obronie), a także północną część Lotaryngii. Niemcy mieli odbyć paradę zwycięstwa w Paryżu i otrzymać kontrybucję w wysokości 5 miliardów franków w złocie. W tej sytuacji doszło do wybuchu powstania, które przeszło do historii jako Komuna Paryska.

Po jej upadku radykalny dotąd Gambetta zaczął z wolna zmierzać ku bardziej prawicowo nastrojonej republice. Przepowiadał, że w demokratycznym państwie przyszłość będzie należeć do drobnych bourgeois[4]. Udało mu się też przeforsować amnestię dla komunardów, jakby ignorując rosnące dla republikanów zagrożenie ze strony lewicy i anarchistów. Mawiał jedynie lekceważąco: Niebezpieczeństwo minęło, zaczynają się kłopoty[5]. W 1877 r. w Izbie Deputowanych wygłosił przemówienie mobilizujące republikanów do walki o ograniczenie wpływów kleru[6].

W polityce zagranicznej opowiadał się za kolonializmem i rewanżyzmem[6]. Piastował urząd „premiera oportunistów” w latach 1881-1882, tj. w dwóch ostatnich latach swego życia[7]. Zmarł prawdopodobnie na skutek wypadku na polowaniu[6].

Przypisy edytuj

  1. J. Baszkiewicz, s. 582.
  2. J. Baszkiewicz, s. 583.
  3. J. Baszkiewicz, s. 585.
  4. J. Baszkiewicz, s. 603.
  5. J. Baszkiewicz, s. 609.
  6. a b c Palmer 1998 ↓, s. 148.
  7. J. Baszkiewicz, s. 616.

Bibliografia edytuj

  • Jan Baszkiewicz: Historia Francji. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1978.
  • Alan Palmer: Kto jest kim w polityce. Świat od roku 1860. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Magnum, 1998. ISBN 83-85852-28-X.