Modrzew europejski

gatunek drzewa
(Przekierowano z Larix decidua)

Modrzew europejski (Larix decidua Mill.) – gatunek drzewa iglastego należący do rodziny sosnowatych. Pierwotnym miejscem jego występowania były góry środkowej Europy (Alpy, Karpaty), ale został rozpowszechniony na innych terenach w wyniku nasadzeń. W Polsce na naturalnych siedliskach rośnie tylko w Tatrach. Poza tym jest sadzony powszechnie na terenie całego kraju.

Modrzew europejski
Ilustracja
Systematyka[1][2][3]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

nagonasienne

Klasa

iglaste

Rząd

sosnowce

Rodzina

sosnowate

Podrodzina

modrzewiowe (Laricoideae)

Rodzaj

modrzew

Gatunek

modrzew europejski

Nazwa systematyczna
Larix decidua Mill.
1768
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Morfologia

edytuj
 
Porównanie wielkości człowieka z modrzewiem europejskim


 
Modrzew zimą
 
Szyszeczkowate kwiaty żeńskie
 
Pęczki igieł
Pokrój
Duże drzewo iglaste o koronie luźnej, regularnie stożkowatej. Górne gałęzie są poziome, niższe coraz bardziej zwisające. Rośnie szybko, żyje do 600 lat z zaznaczeniem iż po okresie 100 lat zaczyna próchnieć. Na drzewach rosnących w zwarciu usychają dolne gałęzie do znacznej nieraz wysokości.
Pień
Pojedynczy, prosty lub lekko zakrzywiony, osiąga wysokość do 45 m (wyjątkowo ponad 53 metry[5]) i średnicę do 120 cm (najgrubszy w Polsce rośnie obok leśniczówki w Zbychowie (woj. pomorskie) jego obwód pnia wynosi 490 cm[6]). U młodych drzew kora gładka, zielonobrązowa, na starszych ciemnobrązowa, głęboko spękana, łuskowata i złuszczająca się. Osiąga grubość do 10 cm i zawiera sporo żywicy. Gałęzie dolne nieco zwisające, górne prostopadłe do pnia.
Liście
Igły są jasnozielone, delikatne, niekłujące, na krótkopędach wyrastają pęczkami po 20–40 sztuk, zaś na długopędach pojedynczo, skrętolegle.
Kwiaty
Roślina jednopienna. Purpurowoczerwone, potem zieleniejące kwiaty żeńskie wyrastają na ulistnionych krótkopędach, okrągłe i jasnożółte kwiaty męskie na kilkuletnich krótkopędach. Są wiatropylne. Rozwijają się wczesną wiosną, równocześnie ze szpilkami.
Szyszki
Ma owalny kształt, dojrzała ma długość do 5 cm, szerokość do 3 cm. Młode szyszki są zielone, dojrzałe są zwisające, jasnobrunatne z łuską na brzegach. Po wysianiu nasion opadają. Nasiona mają szarobrązowy kolor, jajowaty kształt z ostrym końcem i są świdrowato skręcone.
Korzeń
Dobrze rozwinięty. Ma zarówno głęboki korzeń główny, jak i silnie rozwinięte korzenie boczne.

Biologia i ekologia

edytuj

Zrzuca liście na zimę. Jesienią, przed opadnięciem, przebarwiają się na żółto. Naturalne siedliska w Tatrach ma w reglu dolnym. Jest rośliną światłolubną, wrażliwą na suszę. Dorosłe drzewa są odporne na silne mrozy, młode sadzonki mogą wiosną przemarzać. Dostosowany do klimatu kontynentalnego gór środkowej Europy, o mroźnych zimach. W Europie rośnie w wysokich partiach gór do 2500 m n.p.m., sięgając górnej granicy lasu (w Tatrach dużo niżej). W niższych partiach tworzy często lasy iglaste wraz ze świerkiem i sosną.

Drewno
Ma strukturę prostowłóknistą, z wyraźnie rozgraniczoną twardzielą i bielem. Twardziel ma czerwonobrunatny kolor, ciemnieje na słońcu, biel o grubości 1–3 cm jest żółtawobiały. Drewno żywiczne, zawiera dużo sęków, jest lekkie i elastyczne, trwałe, nawet w wodzie.

Zastosowanie

edytuj

Zmienność

edytuj
 
Odmiana 'Repens'
 
Larix decidua Mill. f. rubra Beck.

Modrzew europejski jest rośliną bardzo zmienną, posiada dużą liczbę naturalnych form, które można odróżnić na podstawie kwiatów żeńskich. Istnieją formy :

  • modrzew europejski białokwiatowy (Larix decidua Miller f. alba Carriere),
  • modrzew europejski o dużych szyszkach (Larix decidua Mill. f. macrocarpa Coaz),
  • modrzew europejski o małych szyszkach (Larix decidua Mill. f. microcarpa Coaz),
  • modrzew europejski różowy (Larix decidua Mill. f. rosiflora Szafer),
  • modrzew europejski czerwony (Larix decidua Mill. f. rubra Beck.),
  • modrzew europejski żółty (Larix decidua Mill. f. sulphurea Fig.),
  • modrzew europejski typowy (Larix decidua Mill. f. typica Szafer),
  • modrzew europejski zielony (Larix decidua Mill. f. viridiflora Szafer),
  • modrzew europejski zwisły (Larix decidua Mill. f. pendula Lawson),
  • modrzew europejski kolumnowy (Larix decidua Mill. f. fastigiata Lawson).

Wyselekcjonowano szereg odmian ogrodowych modrzewia europejskiego, niektóre z nich dobrze nadają się na żywopłoty.

  • 'Kórnik' – wyhodowana w Polsce przez Tomasza Bojarczuka w 1967 r.
  • 'Repens' – wyhodowana w Anglii ok. 1825 r.

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  3. M.J.M. Christenhusz i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
  4. A. Farjon, Larix decidua, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-06-12] (ang.).
  5. European larch close to Richthof, Schlitz. www.monumentaltrees.com. [dostęp 2015-09-19].
  6. Paweł Zarzyński Robert Tomusiak Krzysztof Borkowski, Drzewa Polski najgrubsze najstarsze najsłynniejsze, 2016.