Lelek kongijski
Lelek kongijski[3] (Caprimulgus prigoginei) – gatunek małego ptaka z rodziny lelkowatych (Caprimulgidae). Znany z jednego okazu odłowionego w górach Itombwe (wschodnia Demokratyczna Republika Konga). Uznany za zagrożony wyginięciem.
| Caprimulgus prigoginei[1] | |
| Louette, 1990 | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
lelek kongijski |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
Taksonomia edytuj
Po raz pierwszy gatunek opisał belgijski ornitolog Michel Louette w 1990 na łamach czasopisma „Ibis”. W 1971 Alexandre Prigogine wspomniał o samicy lelka odłowionej przez niego w górach Itombwe. Ostatecznie uznał ją za młodociany okaz lelka dżunglowego (Caprimulgus batesi), mimo że nie był przekonany do tej klasyfikacji. Jest to gatunek rozpowszechniony w afrykańskim pasie lasów równikowych, jednak stwierdzenie z Itombwe dotyczyło najdalej wysuniętego na południe miejsca występowania. W 1990 Louette dokonał ponownej analizy okazu i wyodrębnił nowy gatunek, który nazwał Caprimulgus prigoginei[4], na cześć jego odkrywcy. Obecnie (2020) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny podtrzymuje tę nazwę. Według duńskiego zoologa Jona Fjeldså systematycznie leży on pomiędzy grupą zwaną po angielsku nighthawks (Chordeiles+Lurocalis+Nyctiprogne) a pozostałymi lelkami i wymaga badań genetycznych[5]. Holotyp znajduje się w Królewskim Muzem Afryki Środkowej w Tervuren, odłowiony został 11 sierpnia 1955[4].
Morfologia edytuj
Długość ciała około 19 cm[6]. Opis dotyczy holotypu. Długość skrzydła 164 mm, długość ogona 89 mm (przypuszczalnie sterówki są tej samej długości) – dla porównania u C. batesi długość ogona wynosi 143–167 mm; długość skoku 14 mm, długość górnej krawędzi dzioba (od piór) 11 mm[4].
Upierzenie jest ogółem ciemne jak na lelki, pokryte brązowymi i rdzawymi plamkami, tylko powierzchownie podobne do upierzenia innych leśnych lelków Demokratycznej Republiki Konga. Na brązowym czole, ciemieniu i grzbiecie widoczne są wąskie, czarne paski, miejscami występują czarne plamy. Pokrywy skrzydłowe rdzawe z czarnymi pasami. Barkówki w swojej dystalnej części pokryte są czarnymi plamami, bliżej nasady – płowymi, miejscami prawie białymi. Spód ciała rdzawobrązowy, wszystkie pióra mają czarne pasy, w niższej części piersi dostrzec można większe, płowe plamy, zdecydowanie wyraźniejsze niż u jakiegokolwiek innego okazu ptaka odmiennego gatunku. Brzuch i pokrywy podogonowe płowe, z czarnymi paskami, znacznie szerszymi, niż w pozostałych częściach upierzenia. Pokrywy podogonowe raczej sztywne, w przeciwieństwie do innych afrykańskich lelków, u których pióra te cechuje puszystość. Zewnętrzne lotki ciemnobrązowe z bardzo nielicznymi rdzawymi plamkami, na wewnętrznych chorągiewkach P9 i P8 oraz obydwu chorągiewkach P7 występują płowe plamki. Wewnętrzne lotki I rzędu wyróżniają się z rzadka rozmieszczonymi rdzawymi paskami. Pokrywy podskrzydłowe rdzawe, z brązowoczarnymi pasami. Środkowe sterówki ciemnobrązowe, nieregularnie płowo paskowane, na pozostałych sterówkach pasy są rdzawe. Na R4 i R5 przed końcem pióra widoczne paski, odpowiednio płowobiałe i białe. 34 lata po zebraniu okazu stopy były czerwonobrązowe, co jest barwą typową dla Caprimulgus. Nie są znane barwy pozostałych części miękkich[4].
Zasięg, ekologia edytuj
Według stanu wiedzy z 2016, gatunek znany jest jedynie z holotypu z gór Itombwe. Istnieją jednak nagrania głosów z południowo-wschodniego Kamerunu (1997[7]), północnego Konga (1996[7]) i Gabonu (1985[7]), które mogą pochodzić od lelków kongijskich[6]. Holotyp odłowiono w lesie na wysokości 1280 m n.p.m. (koordynaty: 3°26′S 28°30′E/-3,433333 28,500000)[4]. Z 1996 pochodzi nagranie głosu zarejestrowane na wysokości 1700 m n.p.m., które najpewniej można przypisać C. prigoginei[7].
Status edytuj
IUCN uznaje lelka kongijskiego za gatunek zagrożony wyginięciem (EN, Endangered) nieprzerwanie od 2000 roku (stan w 2016). Same lelki kongijskie pozostają znane wyłącznie z jednego okazu, jednak według BirdLife International liczebność ich populacji zmniejsza się wskutek utraty środowiska. W górach Itombwe zagrożenie stanowi wycinka lasów pod pastwiska dla bydła (szczególnie na większych wysokościach) lub pod uprawy; choroby uprawianej przez miejscową ludność kukurydzy wymusiły znalezienie nowych miejsc na farmy[7].
Przypisy edytuj
- ↑ Caprimulgus prigoginei, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Caprimulgus prigoginei, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Caprimulginae Vigors, 1825 - lelki (wersja: 2020-04-13). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-08-02].
- ↑ a b c d e M. Louette. A new species of nightjar from Zaïre. „Ibis”. 132, s. 349–353, 1990. DOI: 10.1111/j.1474-919X.1990.tb01054.x.
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Frogmouths, Oilbird, potoos, nightjars. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-08-02]. (ang.).
- ↑ a b Cleere, N., de Juana, E. & Sharpe, C.J.: Prigogine's Nightjar (Caprimulgus prigoginei). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (23 listopada 2016)].
- ↑ a b c d e Prigogine's Nightjar Caprimulgus prigoginei. BirdLife International. [dostęp 2016-11-23].