Leon Krzeczunowicz
Leon Krzeczunowicz ps. „Roland”, „Ekspress” oraz „S1” (ur. 7 września 1901 w Jaryczowie Nowym, zm. 19 marca 1945 w KL Dora w Turyngii) – polski ziemianin pochodzenia ormiańskiego, oficer Wojska Polskiego i Armii Krajowej, współzałożyciel konspiracyjnej organizacji ziemian Uprawa i szef jej obwodu krakowskiego.
 porucznik piechoty
| |
| Data i miejsce urodzenia |
7 września 1901 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
19 marca 1945 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Główne wojny i bitwy |
wojna polsko-ukraińska |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys
edytujUrodził się w rodzinie ziemiańskiej, zamieszkałej na Kresach Wschodnich. Był wnukiem Kornela Krzeczunowicza oraz synem Waleriana Krzeczunowicza i Ilony de Fricke de Sovenyhaza, pochodzącej z Węgier[1]. Jako uczeń gimnazjum lwowskiego wziął udział w obronie Lwowa w 1918 r., a następnie w szeregach 8. pułku ułanów walczył w wojnie polsko-bolszewickiej, w czasie której został ciężko ranny. Po powrocie z wojska ukończył Wyższe Studia Ziemiańskie i podjął pracę w majątku swoich rodziców w Jaryczowie Nowym[2].
Zajmował się głównie hodowlą koni, pełniąc funkcję prezesa Związku Hodowców Koni we Lwowie. Pełnił też funkcję wiceprezesa Wschodnio-Małopolskiego Związku Ziemian we Lwowie i wójta w Jaryczowie[3]. Po agresji ZSRR we wrześniu 1939 r. ze względu na niebezpieczeństwo aresztowania przez NKWD musiał opuścić rodzinne strony. Objął posadę administratora majątku Biezdziedza k. Kołaczyc należącym do rodziny Romerów, czynnie angażując się w przerzut oficerów WP przez Węgry do Francji. Zdekonspirowany, przeniósł się do majątku w Sieciechowicach k. Miechowa[4].
Wraz ze swoją starszą siostrą, Marią (1894–1945) brał czyny udział w działalność Związku Walki Zbrojnej-Armii Krajowej. W 1941 r. stał się jednym z założycieli „Tarczy”-„Uprawy”-„Opieki”, paramilitarnej organizacji ziemian i przemysłowców. Celami tej organizacji było m.in. ukrywanie osób zdekonspirowanych i poszukiwanych przez okupanta, opieka nas uchodźcami, zaopatrywanie w żywność oddziałów partyzanckich, magazynowanie broni i organizowanie punktów medycznych. Leon Krzeczunowicz stał się szefem "Uprawy" w okręgu krakowski. Prowadził też działalność wywiadowczą. Awansowany do stopnia porucznika przez komendanta AK. Używał pseudonimu "Roland", a następnie „Ekspress” i „S1”[5].
1 sierpnia 1944 r. został aresztowany przez Niemców na rogatkach Krakowa. Przetrzymywany w areszcie Gestapo przy ul. Pomorskiej, a następnie w więzieniu na Montelupich w Krakowie. Został przewieziony do niemieckiego obozu koncentracyjnego Gross-Rosen, a następnie do KL Mittelbau-Dora, gdzie został zamordowany przy likwidacji obozu[6].
Życie prywatne
edytujW 1931 zawarł związek małżeński z Wandą Czaykowską herbu Jastrzębiec (1913–1984) z Kamionki Wołoskiej. Mieli dwoje dzieci: Helenę Ilonę (ur. w 1934 r.) i Kornela (ur. w 1944 r.). W 1945 r. Wanda, już jako wdowa, wyjechała do Wielkiej Brytanii, gdzie w 1953 r. wyszła za mąż za młodego brata Leona, Jerzego[7].
Jego starsza siostra Leona, Maria pd. "Dzidzia", łączniczka i kurierka Armii Krajowej, była bliską współpracowniczką gen. Tadeusza Komorowskiego. W 1945 r. zaginęła na Węgrzech w czasie wypełniania misji. Prawdopodobnie została zastrzelona wraz Andrzejem Sapiehą ps. Kodeński" podczas przeprawiania się przez Dunaj do Jugosławii[7].
Odznaczenia
edytuj- Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami, nadany 11 listopada 1943 r. przez dowódcę AK gen. Tadeusza „Bora” Komorowskiego
- Order Virtuti Militari V Klasy, nadany pośmiertnie przez Prezydenta RP Augusta Zaleskiego 26 lipca 1947 r. w Londynie.
Przypisy
edytuj- ↑ Walerian Kalikst Kreczunowicz ab Olejów h. Krzeczunowicz [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2022-11-23].
- ↑ Tragiczna misja „Rolanda” [online], plus.dziennikpolski24.pl, 19 marca 2020 [dostęp 2022-11-23] (pol.).
- ↑ Michał Żółtowski, Leon Krzeczunowicz. "Uprawa" - "Tarcza", Warszawa 2005, s. 41-43, ISBN 83-923215-0-2.
- ↑ Michał Żółtowski, dz. cyt., s. 58-60.
- ↑ Michał Żółtowski, dz. cyt., s. 68-74.
- ↑ Dzień Pamięci Ofiar Gestapo w Krakowie 2013. Pamięci Leona Krzeczunowicza | HISTORIA.org.pl - historia, kultura, muzea, matura, rekonstrukcje i recenzje historyczne [online], HISTORIA.org.pl, 10 września 2013 [dostęp 2022-11-23] (pol.).
- ↑ a b Michał Żółtowski, dz. cyt., s. 59-61.