Michał Żółtowski
Michał Żółtowski ps. "Butrym" (ur. 21 maja 1915 w Lozannie, zm. 22 grudnia 2009 w Laskach) – polski ziemianin, pisarz historyczny, prawnik, działacz społeczny zasłużony w dziele pomocy niewidomym i ubogim[1].
 Michał Żółtowski (2007) | |
| Data i miejsce urodzenia |
21 maja 1915 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
22 grudnia 2009 |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie |
prawnik, pisarz |
| Narodowość |
Polak |
| Edukacja | |
| Wyznanie | |
| Rodzice |
Jan hr. Żółtowski z Czacza, Ludwika hr. Rawita-Ostrowska z Ujazdu |
| Odznaczenia | |
 
| |
| Strona internetowa | |
Dzieciństwo i młodość edytuj
Michał Żółtowski pochodził ze znanej wielkopolskiej rodziny ziemiańskiej, właścicieli majątków Czacz, Białcz, Drzewce, Mierzewo, Czarkowo o powierzchni łącznej 4606 ha. Ojciec, Jan hr. Żółtowski, działał w Komitecie Narodowym Polskim, brał udział w obradach Konferencji pokojowej w Paryżu (1919), był prezesem Urzędu Likwidacyjnego w Poznaniu w latach 1919–1923, honorowym prezesem Wielkopolskiego Związku Ziemian w latach 1926–1936, oficerem Orderu Polonia Restituta.
Początkowe nauki Michał Żółtowski pobierał w domu. Gimnazjum ukończył w Poznaniu, następnie rozpoczął studia na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie na Wydziale Prawa. Egzaminy końcowe zdał wiosną 1937 roku i w tym samym czasie przystąpił do nauki w Szkole Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu. Ukończył ją wiosną 1938 roku. Po ukończeniu podchorążówki otrzymał przydział do 15 pułku ułanów poznańskich. Praktykę w pułku kończył 17 września 1938 roku, zaś w okresie od 1 maja do 15 czerwca 1939 roku odbył ćwiczenia dla rezerwistów[2].
Okres II wojny światowej edytuj
Po mobilizacji 15 pułku ułanów w sierpniu 1939 roku Michał Żółtowski został skierowany do Ośrodka Zapasowego Wielkopolskiej Brygady Kawalerii w Kraśniku. Następnie został internowany 30 września 1939 roku przez Armię Czerwoną i wywieziony do Wołoczysk za rzekę Zbrucz. Wypuszczony wraz z grupą żołnierzy szeregowych pochodzących z ziem wschodnich przebywał we Lwowie, skąd przedostał się do Lasów Lubartowskich. W tym czasie ciężko zachorował na odrę, a następnie dołączyły się problemy ze wzrokiem. Lata 1940–1941 przetrwał w majątku rodzinnym matki w lubartowskiem, gdzie opiekowała się nim jego siostra Teresa.
W 1942 roku Michał Żółtowski objął administrację majątku Minoga koło Ojcowa. Wtedy włączył się w działalność organizacji „Uprawa" - "Tarcza”. Pomagał w ukryciu żony i dzieci jej współorganizatora, Leona Krzeczunowicza. W 1943 roku złożył przysięgę żołnierza Armii Krajowej, przyjął pseudonim "Butrym"[3]. W tym okresie pełnił funkcję instruktora dla kandydatów na podchorążych AK.
Czasy powojenne edytuj
By zrealizować dawne młodzieńcze marzenie i powołanie, w dniu 2 lipca 1945 roku, przy wstawiennictwie skoligaconego z nim metropolity krakowskiego kard. Adama Sapiehy, Michał Żółtowski został przyjęty do Wyższego Seminarium Duchownego w Krakowie. W tym czasie nawiązał przyjaźń z młodym klerykiem, późniejszym kardynałem, Franciszkiem Macharskim. Jednak po dwóch latach, ze względu na szybko postępującą gruźlicę, lekarze zdecydowali, że musi opuścić Seminarium dla podratowania zdrowia. Przez pewien czas pracował w majątku rolnym w Kosyniu na Ziemi Warmińskiej, ale przejęcie gospodarstwa przez PGR zmusiło go do opuszczenia Kosynia. Dzięki pomocy przyjaciół podjął pracę w zakładzie wychowawczym księży salezjanów we Fromborku.
Zakład w Laskach edytuj
Do Zakładu dla Niewidomych w Laskach przybył 31 stycznia 1950 roku. Po kilku miesiącach znów zapadł na gruźlicę i dopiero w 1953 roku podjął regularną pracę. W Laskach zetknął się z Henrykiem Ruszczycem, twórcą polskiej szkoły rehabilitacji zawodowej niewidomych. Przez krótki okres przebywał w Pieścidłach, gdzie prowadził gospodarstwo rolne Zakładu. Z powodu silnego nawrotu gruźlicy w 1958 roku na 15 miesięcy wyjechał do Szwajcarii dla poratowania zdrowia. Po powrocie do Lasek zajął się pracą wychowawczą, szkoleniem zawodowym niewidomych i życiem społecznym. Prowadził zajęcia z robót ręcznych, nadzorował warsztaty metalowy, drzewny, dziewiarski, szczotkarski i montażowy. Z jego inicjatywy w Zakładzie powstała Ochotnicza Straż Pożarna. Przez wiele lat był prezesem tej organizacji.
W latach 1969–1987 Michał Żółtowski pełnił funkcję sekretarza Zarządu Towarzystwa Opieki nad Ociemniałymi. Działał w komisji szkolnej i rolnej. Był zastępcą dyrektora w szkole podstawowej. Od lat osiemdziesiątych podjął pracę w komisji historycznej Towarzystwa. Owocem jej były liczne publikacje: Tarcza Rolanda (1988), pamiętniki jego ojca Jana Żółtowskiego – Dwa pokolenia. Wspomnienia wielkopolskiego ziemianina (1999), Henryk Ruszczyc i jego praca dla niewidomych (1994), Blask prawdziwego światła. Matka Elżbieta Róża Czacka i jej dzieło (1999), To wszystko działo się naprawdę (2002), Leon Krzeczunowicz UPRAWA-TARCZA (2004), autobiograficzne: Wspomnienia z młodych lat (2004) i Moje powojenne drogi (2008) oraz liczne artykuły.
Michał Żółtowski przepisał odzyskane prawa własności do majątku ziemskiego Drzewce k. Poniecka na rzecz Schroniska dla Niepełnosprawnych w Radwanowicach, prowadzonego przez Fundację im. Brata Alberta. W 1984 roku Michał Żółtowski za zasługi w tworzeniu Ochotniczej Straży Pożarnej został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi. W 2000 roku otrzymał Medal Świętego Brata Alberta, zaś w 2007 roku, na wniosek kierownika Urzędu do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej odznaczył Michała Żółtowskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski[4].
Zmarłego w grudniu 2009 roku Żółtowskiego pochowano na zakładowym cmentarzu Towarzystwa Opieki nad Ociemniałymi[5].
Życie prywatne edytuj
Dziad Michała Żółtowskiego, hr. Alfred, a także pradziad – hr. Marceli, byli znanymi wielkopolskimi patriotami i działaczami politycznymi oraz społecznymi.
Stryj Paweł Żółtowski ps. „Ogończyk” był jednym z szefów organizacji konspiracyjnej "Uprawa"[6].
Michał miał dziesięcioro rodzeństwa. Dwaj jego młodsi bracia polegli w czasie II wojny światowej:
- Alfred Żółtowski, ochotnik w 17 pułku ułanów wielkopolskich, z ran odniesionych w obronie Warszawy zmarł 13 listopada 1939 r[7].
- Juliusz Żółtowski ps. Kobuz, ułan i podchorąży dywizjonu „Jeleń” AK walczył w Powstaniu Warszawskim, zginął w bitwie pod Jaktorowem 29 września 1944 r[8].
Inny jego brat, Jerzy (1911-2002)[9] w czasie okupacji niemieckiej ukrywał kilku polskich wojskowych, uratował 30 Żydów, wspierał oddziały partyzanckie, organizował kształcenie dzieci[10].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Michał hr. (primog.) Żółtowski z Czacza h. Ogończyk [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2023-07-28].
- ↑ Michał Żółtowski z Lasek – wzór do naśladowania – Związek Rodu Żółtowskich [online], 8 marca 2010 [dostęp 2023-07-28] (pol.).
- ↑ Od „Uprawy” do „Tarczy” część 2 – Związek Rodu Żółtowskich [online], 1 czerwca 2003 [dostęp 2023-10-24] (pol.).
- ↑ Tadeusz Isakowicz-Zaleski, Ludzie dobrzy jak chleb, Kraków 2010, s. 134-136, ISBN 978-83-929708-9-7.
- ↑ Cmentarz w Laskach [online], 22 lutego 2023 [dostęp 2023-07-28] (pol.).
- ↑ Europa w Rodzinie - Akcja Uprawa / Tarcza / Opieka - Akcja Uprawa [online], ziemianie.pamiec.pl [dostęp 2023-10-24].
- ↑ Alfred Żółtowski /1918-1939/ – Związek Rodu Żółtowskich [online] [dostęp 2022-09-02] (pol.).
- ↑ Juliusz Żółtowski /1916-1944/ – Związek Rodu Żółtowskich [online] [dostęp 2022-09-02] (pol.).
- ↑ Jerzy Grzegorz M M «Izio» hr. (primog.) Żółtowski z Czacza h. Ogończyk [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2023-10-24].
- ↑ Od „Uprawy” do „Tarczy” część 2 – Związek Rodu Żółtowskich [online], 1 czerwca 2003 [dostęp 2023-10-24] (pol.).
Bibliografia edytuj
- Praca zbiorowa pod redakcją Tadeusza Mazowieckiego. Ludzie Lasek. Biblioteka Więzi Tom 56. Wydanie II. Warszawa 2000. ISBN 83-88032-30-5