Lozanna

miasto w Szwajcarii

Lozanna (fr., niem. Lausanne; wł., rm. Losanna; frp. Losena; hist. Lausannen, Losannen) – miasto i gmina (commune) w zachodniej Szwajcarii, siedziba administracyjna kantonu Vaud oraz okręgu (district) Lozanna. Leży nad Jeziorem Genewskim, ok. 64 km na północny wschód od Genewy, ok. 100 km na południe od Berna.

Lozanna
Lausanne
Ilustracja
Lozanna
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Szwajcaria

Kanton

Vaud

Okręg

Lozanna

BFS Nummer

5586

Zarządzający

Grégoire Junod

Powierzchnia

41,37 km²

Wysokość

495 m n.p.m.

Populacja (31 grudnia 2021)
• liczba ludności
• gęstość


141 418[1]
3418 os./km²

Nr kierunkowy

021

Kod pocztowy

1000-1018

Tablice rejestracyjne

VD

Plan Lozanny
Położenie na mapie Szwajcarii
Mapa konturowa Szwajcarii, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Lozanna”
Ziemia46°31′N 6°38′E/46,516667 6,633333
Strona internetowa

Demografia edytuj

Według danych z 31 grudnia 2021 miasto liczyło 141 418 mieszkańców, jest czwartym pod względem liczby ludności miastem Szwajcarii. W 2021 roku 41,9% populacji gminy stanowiły osoby urodzone poza Szwajcarią[1]. Najliczniejszą grupę obcokrajowców reprezentują Francuzi (18%), Portugalczycy (17%) oraz Włosi (11%). Połowa gospodarstw domowych jest zamieszkana przez jedną osobę, około 20% stanowią pary z dziećmi. Obszar aglomeracji miasta liczy około 400 000 mieszkańców[2].

W przeciągu 28 lat (od 1990[3]) w Lozannie odnotowano ponad 8% wzrost liczby mieszkańców[a].

Historia edytuj

Miasto położone jest na stoku opadającym ku jezioru, o mocno urozmaiconej powierzchni. Dawne Cité było usytuowane na wyniosłym wzgórzu i zupełnie odwrócone od jeziora, od którego oddziela je głęboka dolina potoku Flon. Wykopaliska archeologiczne wykazały, że miejsce to było zamieszkane przez człowieka już w neolicie[4]. Na pd.-zach. od Cité, na terenie dzisiejszej dzielnicy Vidy, w II wieku p.n.e. istniała osada pochodzenia celtyckiego o nazwie Lousonna, otoczona drewnianą palisadą[2][5], która wkrótce stała się jednym z 12 miast Helwetów[6]. Przebiegał tu szlak handlowy z Italii do Galii[5].

Po zwycięstwie nad Helwetami pod Bibracte w 58 p.n.e. Rzymianie zbudowali na tym miejscu obóz wojskowy, który nazwali Lausanna. Po upadku Cesarstwa Rzymskiego, Lozanna została przeniesiona na bardziej obronne wzgórza[2]. Miastem, które wkrótce powstało, władali od połowy V w. Burgundowie, po czym weszło ono w skład państwa Franków. Po podziale państwa frankońskiego w 843 wybrzeża Jeziora Genewskiego weszły w skład Królestwa Italii z Lotaryngią króla Lotara. Od 888 Lozanna należała do królestwa Burgundii (Arelatu), od 1033 w ramach Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Po upadku królestwa Burgundii w XIII w. miastem władali rezydujący w zamku Chillon hrabiowie sabaudzcy, a od 1416 roku – książęta sabaudzcy[6].

Pod koniec VI w. powstało w Lozannie biskupstwo, a biskup Lozanny stał się jednym z największych panów feudalnych ówczesnej Szwajcarii. W średniowieczu duże znaczenie religijne miasta szło w parze z jego pozycją polityczną i ekonomiczną. W tym czasie Lozanna rozrosła się o dzielnice skupione wokół placów: Place du Bourg, Place de la Palud, Place de St-Pierre, Place de St-François, Place de St-Laurent, w których skupiał się handel i działalność rzemieślnicza[4]. Znaczenie Lozanny jako ośrodka handlowego rosło[5]. Około 1200 r. liczyła ona ponad 2 tysiące mieszkańców[6]. W XIII w. w mieście ulokowały się klasztory wielu zakonów[4]. W 1173 rozpoczęto budowlę gotyckiej katedry NMP (Notre-Dame) – jej poświęceniu w 1275 przez księcia-biskupa Wilhelma de Champvent towarzyszyła msza dziękczynna, którą odprawił papież Grzegorz X, a w uroczystości uczestniczył Rudolf Habsburg[4] (w 1938 koncertował tu Ignacy Paderewski)[5]. W latach 1400–1430 wybudowano z cegły i piaskowca zamek Saint-Maire[7].

W 1529 roku do Lozanny przybywa pochodzący z Delfinatu jeden z najwybitniejszych humanistów francuskich tamtych czasów i jednocześnie zwolennik reformacji, Wilhelm Farel[4]. W 1536 roku Lozannę, a później cały obecny kanton Vaud zajęło zbrojnie Berno, które już wcześniej przyjęło reformację protestancką[2]. Kościoły katolickie, z wyjątkiem katedry i kościoła pod wezwaniem Św. Franciszka, uległy likwidacji[4].

W 1723 r. berneńczycy krwawo stłumili próbę mieszkańców kraju Vaud uzyskania niepodległości. Przywódca ruchu, major Abraham Davel, został skazany na śmierć i ścięty 24 kwietnia 1723 r. w Vidy[4].

W 1797 miasto ze swoimi wojskami odwiedził Napoleon Bonaparte[2].

W 1803 utworzono kanton Vaud ze stolicą w Lozannie[2]. Do rozwoju turystyki, przyczyniło się otwarcie linii kolejowej w 1856[8].

W okresie I wojny światowej Lozanna była jednym z ośrodków, wokół których grupowała się polska emigracja polityczna. 15 sierpnia 1917 z inicjatywy przebywającego tu wówczas Romana Dmowskiego został w Lozannie założony Komitet Narodowy Polski.

W latach 1922–1923 obradująca w tym mieście konferencja międzynarodowa opracowała traktat pokojowy po wojnie grecko-tureckiej.

Zabytki edytuj

 
Katedra NMP (Notre-Dame) w Lozannie
Katedra NMP (Notre-Dame) z 1173–1275. Jeden z najstarszych gotyckich kościołów Europy Środkowej[9].
 
Zamek Saint-Maire
Zamek Saint-Maire (1400–1430). Zamek, zbudowany z kamienia i cegły, był siedzibą dawnego biskupstwa[7], a następnie baliwów berneńskich[10]. Od 1803 jest siedzibą władz kantonu Vaud[7]. Na parterze cenne freski z końca XV w., odkryte na początku wieku XX[10]. Na placu przed zamkiem pomnik przedstawiający Abrahama Davela (1670-1723), znanego jako „Major Davel”, bojownika o niezależność Pays de Vaud od Berna.
 
Kościół pw. św. Franciszka (Saint-François)
Kościół pw. św. Franciszka (Saint-François) z XIII w. wybudowany przez zakon franciszkanów w stylu architektury gotyckiej około 1270[11].
 
Pałac Ouchy
Pałac Ouchy (1888–1893). Wybudowany w stylu neogotyckim, według projektu architekta Francisa Isoza[8].

Muzea edytuj

 
Kantonalne Muzeum Zoologii (Musée cantonal de zoologie)

W Lozannie funkcjonuje dwadzieścia muzeów, jest to m.in.: Muzeum Olimpijskie (Musée olympique), Collection de l’Art Brut (dzieła twórców samouków), Kantonalne Muzeum Archeologiczno-Historyczne (Musée cantonal d’archéologie et d’histoire), Kantonalne Muzeum Sztuk Pięknych (Musée cantonal des Beaux-Arts), Photo Elysée (muzeum poświęcone fotografii), Muzeum Geologiczne (Musée cantonal de géologie), Muzeum Historyczne Lozanny (Musée historique Lausanne), Muzeum i Kantonalny Ogród Botaniczny (Musée et jardins botaniques cantonaux) oraz Kantonalne Muzeum Zoologii[12].

Uczelnie edytuj

 
Uniwersytet w Lozannie

Transport edytuj

Miasto jest węzłem drogowym i kolejowym, funkcjonuje tu również port lotniczy Lozanna-La Blécherette oraz stacja kolejowa Lausanne. Do 1964 w mieście jeździły tramwaje. Obecnie do środków komunikacji publicznej zalicza się trolejbusy i metro.

Przez teren miasta przebiegają autostrada A9 oraz drogi główne nr 1, nr 9, nr 5, nr 134, nr 138, nr 141, nr 148 i nr 150.

Sport edytuj

W Lozannie swoją siedzibę ma Międzynarodowy Komitet Olimpijski oraz Centrum Studiów Olimpijskich. Swoją główną siedzibę światową ma tu również Trybunał Arbitrażowy ds. Sportu. W mieście rozgrywany jest mityng lekkoatletyczny Athletissima.

Drużyny sportowe edytuj

Dyscyplina Nazwa/klub
Hokej na lodzie Lausanne HC
Piłka nożna FC Lausanne-Sport
Piłka siatkowa Lausanne UC

Obiekty sportowe edytuj

Obiekt Przeznaczenie Zdjęcie
Stade Olympique de la Pontaise wielofunkcyjny  

Współpraca edytuj

Miejscowość partnerska:

Osoby edytuj

urodzone w Lozannie edytuj

Uwagi edytuj

  1. Wg danych z 1990 Lozanna liczyła 128 112 mieszkańców.

Przypisy edytuj

  1. a b Bundesamt für Statistik, Ständige Wohnbevölkerung nach Staatsangehörigkeitskategorie, Geschlecht und Gemeinde, definitive Jahresergebnisse, 2020 – 2020 | Tabelle, Bundesamt für Statistik, 1 września 2021 [dostęp 2022-05-16] (niem.).
  2. a b c d e f Bureau de la communication-Web, Histoire, Site officiel de la Ville de Lausanne, 15 czerwca 2018 [dostęp 2020-08-23] (fr.).
  3. Popularny Atlas Świata, Warszawa-Wrocław: Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych im. Eugeniusza Romera, 1995, s. 228.
  4. a b c d e f g Suisse. Guide vert Michelin. Michelin et Cie, 1985, s. 115-116. ISBN 2-06-005-602-0.
  5. a b c d Zenon Kraska, Lozanna. Nad wodą wielką i czystą, wyborcza.pl, 14 lipca 2008 [dostęp 2020-08-22].
  6. a b c Jerzy Wojtowicz: Historia Szwajcarii. Wrocław: Ossolineum, 1989, s. 13 i nast.. ISBN 83-04-02941-3.
  7. a b c Bureau de la communication-Web, Château Saint-Maire, Site officiel de la Ville de Lausanne, 31 stycznia 2018 [dostęp 2020-08-26] (fr.).
  8. a b Bureau de la communication-Web, Château d'Ouchy, Site officiel de la Ville de Lausanne, 31 stycznia 2018 [dostęp 2020-08-26] (fr.).
  9. Bureau de la communication-Web, Cathédrale de Lausanne, Site officiel de la Ville de Lausanne, 31 stycznia 2018 [dostęp 2020-08-26] (fr.).
  10. a b Suisse. Guide vert Michelin. Michelin et Cie, 1985, s. 116. ISBN 2-06-005-602-0.
  11. Bureau de la communication-Web, Église Saint-François, Site officiel de la Ville de Lausanne, 31 stycznia 2018 [dostęp 2020-08-26] (fr.).
  12. Bureau de la communication-Web, Musées, Site officiel de la Ville de Lausanne, 26 września 2017 [dostęp 2020-08-29] (fr.).
  13. Michał Żółtowski z Lasek – wzór do naśladowania – Związek Rodu Żółtowskich [dostęp 2022-11-23] (pol.).