Burgundia
Burgundia (fr. Bourgogne, ⓘ) – kraina historyczna w centralnej Francji. W przeszłości prowincja i region administracyjny.
| region (do 2015) | |||||
| |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Siedziba | |||||
| Powierzchnia |
31 582 km² | ||||
| Populacja (2012) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
52 os./km² | ||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||
| Liczba departamentów |
4 | ||||
| Liczba okręgów |
15 | ||||
| Liczba kantonów |
174 | ||||
| Liczba gmin |
2045 | ||||
Położenie na mapie Francji
| |||||
| Strona internetowa | |||||
.svg)
W systemie administracyjnym z lat 1972–2015 region Burgundia graniczył z sześcioma regionami: Centre-Val de Loire – od zachodu, Île-de-France i Szampania-Ardeny – od północy, Franche-Comté – od wschodu, a od południa z Rodan-Alpy i Owernia. Sam region dzieli się na 4 departamenty: Côte-d’Or, Nièvre, Saona i Loara i Yonne. Do historycznej krainy należał też region Franche-Comté, z którym połączono region Burgundia w ramach reformy z przełomu lat 2015/2016 w region Burgundia-Franche-Comté.
Poza miastem Dijon (147,2 tys. mieszk.), które stanowi główny ośrodek tego regionu, większymi miastami są: Chalon-sur-Saône (49,0), Nevers (39,6), Auxerre (37,6), Mâcon (33,6), Sens (26,8), Le Creusot (25,6) oraz Beaune (21,5).
Nazwa krainy wywodzi się od wschodniogermańskiego plemienia Burgundów.
Historia regionu
edytujPaństwa Burgundów
edytujBurgundowie, od których nazwę wziął ten region, byli jednym z nordyckich plemion, które przyczyniły się do upadku Cesarstwa Rzymskiego Zachodniego. Pochodzili prawdopodobnie z wyspy Bornholm, a Pliniusz Starszy lokalizuje ich w dorzeczu Odry w pierwszym wieku naszej ery, w okolicach spływu Nysy Łużyckiej[2], a w drugim wieku, Klaudiusz Ptolemeusz[3], lokalizuje ich między Odrą a Wisłą[4], gdzie mieszkali jeszcze w połowie trzeciego wieku według Jordanesa[5], ale pokonani przez Gepidów przemieścili się w dorzecze Łaby. Pod koniec wieku przesunęli się dalej na zachód, w dolinę Menu, gdzie weszli w kontakt z Alamanami. Retor i orator Mamertinus z Trewiru w panegiryku do cesarza Maksymiana wspomina o obecności Burgundów w tych okolicach[6]. Ammianus Marcellinus przynosi informacje o wyprawie za Ren Juliana Apostaty przeciwko Alamanom w latach 379–390, a potem, według tegoż, cesarz Walentynian I w walce z tymi ostatnimi zwrócił się o pomoc do Burgundów, którzy wysłali 80 000 wojowników na czele elity na spotkanie z Rzymianami nad Renem, ale ci byli nieobecni. Oburzeni i wściekli Burgundowie wrócili na swoje ziemie[7].
Jako lud sfederowany, mieli rolę obrońców granicy cesarstwa na Renie, ale ich bracia po drugiej stronie byli bardziej wyeksponowani na nacisk Hunów. W latach 428/429 król obu brzegów, Gundahar, pokonał Oktara, wuja Attyli, według Sokratesa Scholastyka[8] i w 435 roku postanowił zaatakować Belgię (Belgica Prima), ale opór Rzymian i ich huńskich sojuszników spowodował klęskę burgundzką, wskutek której o mało nie doszło do unicestwienia najeźdźców w 436/437 roku. To by była zemsta Hunów za ich porażkę 10 lat wcześniej. Przegrana i śmierć Gundahara stanowią kres pierwszego królestwa burgundzkiego (Rzymianie znów zapanowali nad tymi terenami).
Burgundowie wzięli udział w bitwie na Polach Katalaunijskich w 451 roku po stronie Rzymian (choć niektóre grupy Burgundów prawdopodobnie walczyły po stronie Hunów)[9].
Rozpad Cesarstwa zachodniego przyśpieszyły zabójstwo Walentyniana III oraz walka o tron. Królowie burgundzcy potrafili to wykorzystać, sprzymierzając się z Wizygotami. W 472 roku część z Burgundów wraz z nimi za przyzwoleniem Rycymera złupiła Rzym.
Po upadku cesarstwa rzymskiego państwo Burgundów zostało mocno osłabione przez sąsiednich Ostrogotów. Burgundowie zostali podbici przez Franków w 534 roku i ulegli romanizacji.
Księstwo Burgundii
edytujNa terenie państwa Franków powstało Księstwo Burgundii. Do 1477 roku w skład państwa burgundzkiego weszły ziemie obecnych Holandii, Belgii, Luksemburga, Artois, Pikardii, Alzacji, Franche-Comté i Burgundii. W roku 1477 wszystkie ziemie tego państwa, z wyjątkiem samej Burgundii, odziedziczył Dom Habsburgów na podstawie małżeństwa Maksymiliana I Habsburga z Marią Burgundzką. Była to córka Karola Zuchwałego, który zginął w bitwie pod Nancy w Lotaryngii. Samo księstwo Burgundii włączono do Francji jako jedną z prowincji.
I wojna światowa
edytujBurgundia straciła w I wojnie światowej od 3,6% do 3,9% ludności (średnia dla całej Francji to 3,35%)[10].
- Lata 410–436 – pierwsze burgundzkie królestwo Gundahara
- Lata 451–532 – drugie burgundzkie królestwo Gundioka
- Lata ok. 590–739 – trzecie (frankijskie) królestwo Burgundii
- Od 843 – francuskie księstwo Burgundii
- Lata 879–933 – królestwo Dolnej Burgundii
- Lata 888–933 – królestwo Górnej Burgundii
- Lata 933–1032 – Zjednoczone Królestwo Obojga Burgundii (Arelat)
- Lata ok. 1000–1678 – palatynat Burgundii (Franche-Comté)
- Od 1032 – cesarskie królestwo Burgundii Księstwo Burgundii
- Lata 1127–1218 – cesarskie księstwo Burgundii Mniejszej
- Od 1127 – cesarskie landgrafstwo Burgundii
- Lata 1384–1477 – zjednoczone „stany Burgundii” w ramach Księstwa Burgundii
- Lata 1477–1791 – prowincja francuska
- Lata 1548–1795 – okręg burgundzki Rzeszy
- Od 1982 – współczesny region francuski Burgundia.
Gospodarka
edytujKlimat umiarkowany ciepły, morski. Region rolniczy, jeden z większych w kraju obszarów uprawy winorośli (zwłaszcza na obrzeżu Rowu Saony). Ponadto uprawia się pszenicę, kukurydzę, buraki cukrowe, rośliny oleiste, warzywa i owoce. Hodowla bydła. Eksploatacja złóż węgla kamiennego. Przemysł słabo rozwinięty, głównie spożywczy, a także metalurgiczny, włókienniczy i skórzany[potrzebny przypis].
Produkcja winiarska w Burgundii
edytuj
Region Burgundii słynie z produkcji win. Winnice ciągną się wąskim pasem od Dijon na północy po Lyon na południu, obejmując obszar około 45 000 hektarów. Rejon ten, w odróżnieniu od innych rejonów winiarskich we Francji, nie posiada wspólnej dla całego rejonu apelacji ogólnej[potrzebny przypis].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ INED: Régions et départements. [dostęp 2013-08-06]. (fr.).
- ↑ Justin Favrod, Les Burgondes. Un royaume oublié au cœur de l’Europe, Lausanne, Presses polytechniques et universitaires romandes (« Le savoir suisse » 4), 2002, 144p., 12x18cm ISBN 2-88074-596-9, s. 18 (nazwa wyspy pochodziłaby od Burgundarholm, czyli wyspa Burgundów).
- ↑ Ptolémée, Géographie, II, 11.
- ↑ Favrod, s. 18.
- ↑ Jordanès, Histoire des Goths, rozdz. IV.
- ↑ (Panégyrique II [10], 5) cytowany przez Katalin Escher, Les Burgondes, s. 10.
- ↑ Ammianus Marcellinus pisze: « Za trzeciego konsulatu Walentyniana I-go.
- ↑ Socrate, Historia Ecclesiastica 7, 30.
- ↑ Wędrówka i etnogeneza w starożytności i średniowieczu. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze Historia Iagellonica, 2010, s. 188. ISBN 978-83-88737-69-5.
- ↑ Françoise Vignier, Madeleine Blondel, Gérard Taverdet, Jean-Pierre Collinet, Robert Chapuis: Bourgogne. Cadre naturel, Histoire, Art, Littérature, Langue, Economie, Traditions populaires. Le Puy-en-Velay: Christine Bonneton, 1985, s. 61.
- ↑ Norman Davies, Vanished Kingdoms The History of Half-Forgotten Europe [online], s.158 (pol.).
Bibliografia
edytuj- Katalin Escher: Les Burgondes: Ie-VIe siècle apr. J-C. coll. « Civilisations et cultures », 2006, seria: Éditions Errance. ISBN 2-87772-325-9.
- Katalin Escher: Genèse et évolution du deuxième royaume burgonde (443-534): les témoins archéologiques. Oxford: British Archaeological Reports Ltd, 15 Sep 2005, s. 1101, seria: British Archaeological Reports British Series. ISBN 1-84171-841-6.
- Justin Favrod: Les Burgondes. Un royaume oublié au cœur de l’Europe, Presses polytechniques et universitaires romandes. 2002. ISBN 2-88074-596-9.
- Émilienne Demougeot: La Formation de L’Europe et les invasions barbares. Paris: Aubier Montaigne, 1979, s. 615, seria: Historique. ISBN 978-2700701463.
Linki zewnętrzne
edytuj- Bourgogne.net – turystyka, wina, gospodarka itp.. bourgogne.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2003-10-21)]. (fr.).
- Wszystko o burgundzkich winach (fr.)