Limb (instrument)
Limb, limbe (mong. лимбэ, wym. /ɮimp/) – tradycyjny mongolski flet poprzeczny z sześcioma otworami otwieranymi lub zamykanymi palcami grającego, używany wśród etnicznych grup Mongolii wschodniej do akompaniamentu pieśni urtyn duu – „długich pieśni”. Gra na limbie wymaga opanowania specyficznej techniki oddechu.
.jpg)
| |
| Klasyfikacja naukowa | |
| 421.121.12 | |
| Klasyfikacja popularna | |
| Instrument dęty, aerofon |
Budowa edytuj
Tradycyjny limb jest wykonany z bambusa lub z mosiądzu, współczesny często z plastiku[1]. Ma dwanaście otworów: pierwszy do dmuchania, drugi – pokryty membraną – wzmacnia dźwięk, kolejne sześć jest otwieranych lub zamykanych palcami grającego, pozostałe cztery otwory: dwa w górnej części i dwa w dolnej, gdy pozostają zakryte, nadają instrumentowi niższy dźwięk[2].
Wschodni Chałchasi rozróżniają dwie formy limbu[3][2]:
- limb żeński (em limb) – węższy
- limb męski (er limb) – grubszy, krótszy
Technika gry edytuj
Limb jest tradycyjnie używany do akompaniamentu pieśni ludowych urtyn duu – „długich pieśni”[4]. Zwrotki pieśni trwają około 4–5 minut a na jeden utwór składa się od trzech do pięciu zwrotek, co wymaga nieprzerwanej gry na flecie od dwunastu do dwudziestu pięciu minut[4].
Gra na limbie wymaga opanowania techniki oddechu cyrkulacyjnego (bitüü am’sgaa[5]) pozwalającej na wydobywanie dźwięku przez dłuższy czas, bez przerw koniecznych dla zaciągnięcia powietrza[4]. Grający jednocześnie robią wdech przez nos i wydech przez usta: nabierają powietrza i wydymają policzki, a następnie siłą ich mięśni wypychają powietrze z jamy ustnej, w tym samym czasie nabierają powietrza nosem[4]. Tradycyjna nauka techniki oddechu cyrkulacyjnego polega na wykonywaniu ćwiczeń oddechowych przy pomocy świecy lub z wykorzystaniem słomki i szklanki z wodą[4]. Uczeń dmucha na płomień świecy w taki sposób, by nie zgasł lub dmucha przez słomkę w taki sposób, by nie zmącić wody[4]. Na limbie grają Buriaci i Chałchasi ze wschodniej Mongolii; limb znany jest również w Chinach[6]. Tradycyjnie na limbie grali wyłącznie mężczyźni[7]. Gra na limbie stosowana była również przez Darigangów podczas doglądania wielbłądów, by zachęcić ponowne przyjęcie przez matki wcześniej odtrąconych młodych[8].
Tradycja gry na limbie jest zagrożona – jedynie 14 muzyków nadal praktykuje grę na limbie. Ostatnim wielkim mistrzem gry na limbie był Luwsandordżijn Cerendordż (1909–1989), który przekazał swoją wiedzę w zakresie gry na tym instrumencie kilku uczniom[5]. W 2009 roku technika gry na limbie towarzyszącej urtyn duu została wpisana na listę niematerialnego dziedzictwa wymagającego pilnej ochrony UNESCO[4].
Przypisy edytuj
- ↑ Carole Pegg: Mongolian Music, Dance, & Oral Narrative: Performing Diverse Identities. University of Washington Press, 2001, s. 82. ISBN 978-0-295-98112-3. [dostęp 2015-01-03].
- ↑ a b Ellen Koskoff: The Concise Garland Encyclopedia of World Music: The Middle East, South Asia, East Asia, Southeast Asia. Routledge, 2008, s. 1239. ISBN 978-0-415-99404-0. [dostęp 2015-01-03].
- ↑ Carole Pegg: Mongolian Music, Dance, & Oral Narrative: Performing Diverse Identities. University of Washington Press, 2001, s. 81. ISBN 978-0-295-98112-3. [dostęp 2015-01-03].
- ↑ a b c d e f g UNESCO ICH: Folk long song performance technique of Limbe performances – circular breathing. [dostęp 2015-01-03]. (ang.).
- ↑ a b UNESCO ICH: Nomination for inscription on the Urgent Safeguarding List in 2009 (Reference No. 00312). [dostęp 2015-01-03]. (ang.).
- ↑ Carole Pegg: Mongolian Music, Dance, & Oral Narrative: Performing Diverse Identities. University of Washington Press, 2001, s. 14. ISBN 978-0-295-98112-3. [dostęp 2015-01-03].
- ↑ Carole Pegg: Mongolian Music, Dance, & Oral Narrative: Performing Diverse Identities. University of Washington Press, 2001, s. 172. ISBN 978-0-295-98112-3. [dostęp 2015-01-03].
- ↑ Carole Pegg: Mongolian Music, Dance, & Oral Narrative: Performing Diverse Identities. University of Washington Press, 2001, s. 238. ISBN 978-0-295-98112-3. [dostęp 2015-01-03].
Linki zewnętrzne edytuj
- Limbe. [w:] Youtube [on-line]. [dostęp 2015-01-03]. (ang.).
- UNESCO: Folk long song performance technique of Limbe performances – circular breathing. [w:] Youtube [on-line]. [dostęp 2015-01-03]. (ang.).