Liptowski Tarnowiec
Liptowski Tarnowiec[6] (słow. Liptovský Trnovec) – wieś (obec) na Słowacji położona w kraju żylińskim, w powiecie Liptowski Mikułasz. Znajduje się w Kotlinie Liptowskiej, nad zbiornikiem retencyjnym Liptovská Mara, zwanym Liptowskim Jeziorem. Zabudowania miejscowości rozłożone są nad potokiem Petruška uchodzącym do Liptowskiego Jeziora, oraz po północnej stronie drogi krajowej nr 584 przechodzącej przez Liptowski Tarnowiec do Liptowskiego Mikułasza[7].
.jpg) Kościół rzymskokatolicki | |
| Państwo | |
|---|---|
| Kraj | |
| Powiat | |
| Starosta |
Karol Maťko[1] |
| Powierzchnia |
27,45[2] km² |
| Wysokość |
588[3] m n.p.m. |
| Populacja (2023) • liczba ludności • gęstość |
|
| Nr kierunkowy |
+421 44[3] |
| Kod pocztowy |
032 22[3] |
| Tablice rejestracyjne |
LM |
Położenie na mapie kraju żylińskiego  | |
Położenie na mapie Słowacji  | |
 49°07′N 19°33′E/49,116667 19,550000
| |
| Strona internetowa | |
Częścią wsi są również Beňušovce, dawniej samodzielna osada, położona ok. 2,5 km na północ od centrum Tarnowca.
Historia edytuj
Okolica Liptowskiego Tarnowca była zamieszkana już na przełomie późnej epoki kamienia i epoki brązu (2500 – 1900 lat p.n.e.) oraz we wczesnej epoce żelaza (900 - 700 lat p.n.e.), czego dowody znaleziono na wzniesieniach (kurhanach) o miejscowych nazwach Bubon, Kontraverzia, Kotlíček (inaczej Všivavý vŕšok) i Konislava. Współczesny Tarnowiec istniał zapewne jeszcze przed XI wiekiem i, podobnie jak sąsiednie Teplá i Bobrowiec, był jedną z najstarszych słowackich osad na Liptowie, których mieszkańcy żyli jeszcze w rodowych społeczeństwach. O tym, że obszar wokół późniejszych wsi Tarnowiec i Beňušovce osiedlono znacznie wcześniej, niż potwierdzają pierwsze wzmianki pisemne, świadczą znaleziska grobów celtyckich w katastrze gminy.
W XII wieku, po okresowym uzależnieniu od polskich władców, Liptów stał się na stałe częścią królestwa węgierskiego. Od momentu włączenia do nowej jednostki państwowej region ten stał się wyłączną własnością królewską w obrębie wielkiej żupy zwoleńskiej. Pierwotna ludność słowiańska stała się poddanymi królewskimi, podporządkowanymi okręgowi królewskiemu z siedzibą w Zwoleniu. Przedstawiciel żupana przebywał na zamku Liptów.
Najstarsza bezpośrednia relacja o Liptovským Trnovcu jest w dokumencie węgierskiego króla Władysława IV z 1283 roku[8]. W tym czasie król podarował chłopom majątek Matiaszowa, który leżał w sąsiedztwie Tarnowca (wówczas villa Tornouch). Tarnowiec więc już wtedy istniał, miał stabilne granice, co świadczy o dłuższym okresie osadnictwa przed 1283 rokiem.
Tarnowiec był prawdopodobnie w XIV-XVI wieku siedzibą parafii. Istniejący na początku XIV w. kościół funkcjonował pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela, a od XVI w. pod wezwaniem św. Ducha. Obecny kościół św. Ducha, klasycystyczny, budowano od 1810 do 1820 r.
Obraz Tarnowca w XVIII wieku możemy uzyskać z wyników pierwszego oficjalnego spisu ludności na Węgrzech w 1784 roku, kiedy miał on 157 domów i 1094 mieszkańców. Tarnowiec był większą osadą niż Liptowski Mikułasz (78 domów) i Vrbica (133 domy).
Mieszkańcy Tarnowca zajmowali się rolnictwem, uprawą konopi, kapusty, grochu, produkcją płótna, rzemiosłami związanymi z obróbką drewna (stolarstwem, produkcją gontów i sprzętów gospodarskich), flisactwem, warzeniem piwa i „paleniem” gorzałki (później gorzelnia spłonęła w pożarze w 1860 r.). Znani byli miejscowi farbiarze, którzy na początku XIX w. założyli własny cech, po czym razem z farbiarzami z innych miast liptowskich utworzyli jeden duży cech, w skład którego wchodzili rzemieślnicy z Rużomberku, Niemieckiej Lupczy, Liptowskiego Mikułasza, Sielnicy i Hyb.
Zabytki edytuj
- Kościół wyznania rzymskokatolickiego pw. św. Ducha z 1820 r., klasycystyczny. Murowany, jednonawowy, z prostokątnie zamkniętym prezbiterium i wieżą na osi wtopioną w korpus. Stoi na miejscu starszej budowli średniowiecznej.
- Kościół ewangelicki z 1925 r., modernistyczny. Wzniesiony na miejscu starszego kościoła tolerancyjnego z 1784 r. Murowany, trójnawowy z transeptem i poligonalnie zamkniętym prezbiterium, z kwadratową wieżą na osi, nakrytą wysokim dachem wieżowym.
- Pręgierz murowany w formie okrągłego słupa, z XVII w.;
- Budynek fary ewangelickiej z 1784 r., późnobarokowy, murowany na rzucie prostokąta, jednokondygnacyjny, trzytraktowy.
Przypisy edytuj
- ↑ Zoznam zvolených starostov a primátorov podľa obcí, miest a mestských častí. Štatistický úrad Slovenskej republiky, 2014. [dostęp 2017-11-26]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: 27,45S_SK, om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter).
- ↑ a b c Statistical Office of the Slovak Republic: Základná charakteristika. 2015-04-17. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7101rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ URZĘDOWY WYKAZ POLSKICH NAZW GEOGRAFICZNYCH ŚWIATA. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej. [dostęp 2017-09-01]. (pol.).
- ↑ Turystyczna i satelitarna mapa Słowacji. [dostęp 2014-04-01].
- ↑ Liptovský Trnovec - História. [w:] E-OBCE.sk [on-line]. TERRA GRATA. [dostęp 2017-11-26]. (słow.).