Lotniskowce typu Invincible

Lotniskowce typu Invincible
Kraj budowy	Wielka Brytania
Użytkownicy	Royal Navy
Stocznia	Vickers; Swan Hunter
Wejście do służby	1980
Wycofanie	2014
Zbudowane okręty	3
Okręty w służbie	0
	Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	pełna: 20 600 t
Długość	194 m
Szerokość	36 m
Zanurzenie	7,5 m
Napęd	4 turbiny gazowe Rolls-Royce Olympus TM3B
Prędkość	28 węzłów (51,8 km/h)
Zasięg	7000 mil morskich przy prędkości 18 węzłów
Załoga	1050
Uzbrojenie	3 zestawy przeciwrakietowe Goalkeeper kaliber 30 mm
Wyposażenie lotnicze	śmigłowce Westland Sea King i samoloty AV-8B Harrier II
	Multimedia w Wikimedia Commons

Lotniskowce typu Invincible – brytyjskie lekkie lotniskowce, które zaczęły wchodzić do służby w 1980. Dla Royal Navy zbudowano trzy okręty tego typu, które przeznaczone są głównie dla samolotów pionowego i krótkiego startu i lądowania (V/STOL). Były to najnowsze brytyjskie lotniskowce, z których najdłużej w służbie pozostawał HMS „Illustrious” (wykorzystywany również jako śmigłowcowiec). Główny okręt – HMS „Invincible” został w 2005 wycofany do rezerwy i zezłomowany w 2011 w Turcji, HMS „Ark Royal” wycofano ze służby 11 marca 2011 i rok później sprzedano na złom, ten sam los spotkał HMS „Illustrious” w 2014 roku.

Historia edytuj

Protoplastą typu Invincible był projektowany dla marynarki brytyjskiej lotniskowiec eskortowy do zwalczania okrętów podwodnych, o wyporności 12 500 ton, z dwoma katapultami, będący uzupełnieniem większego projektowanego lotniskowca CVA-01. Projekt CVA-01 został jednak anulowany w 1966, a lotniskowiec eskortowy przeprojektowano na krążownik zwalczania okrętów podwodnych, z 6 śmigłowcami i możliwościami używania jako okręt dowodzenia. Później postanowiono zwiększyć ilość śmigłowców do 9 i wyporność do 19 500 ton. Z ostrożności, aby uzyskać akceptację polityków dla projektu, Royal Navy przemianowała projektowane lotniskowce na „krążowniki z ciągłym pokładem lotniczym” (through-deck cruiser), ponieważ anulowanie projektu CVA miało oznaczać zrezygnowanie z budowy drogich lotniskowców na dobre. Jednak udane próby samolotu pionowego i krótkiego startu i lądowania (V/STOL) Harrier spowodowały powrót do koncepcji małego lotniskowca. Nowo projektowane lotniskowce typu Invincible miały teraz przenosić Hariery oraz śmigłowce.

Nazwa (znak taktyczny)	Stocznia	Położenie stępki	Wodowanie	Wejście do służby
Invincible (R05)	Vickers w Barrow-in-Furness	20. 07. 1973	8. 05. 1977	11. 07. 1980
Illustrious (R06)	Swan Hunter	7. 10. 1976	1. 12. 1981	20. 06. 1982
Ark Royal (R07)	Swan Hunter	14. 12. 1978	2. 06. 1981	1. 11. 1985

Uzbrojenie edytuj

Okręty uzbrojone były początkowo w dwa działka 20mm Oerlikon GAM-B01 oraz pociski woda-powietrze Sea Dart. Doświadczenia wojny falklandzkiej (1982) spowodowały, że dodano zestawy artyleryjskie obrony bezpośredniej (CIWS). „Illustrious” otrzymał nową broń chwilę przed wodowaniem, „Ark Royal” już od początku miał je w projekcie. „Invincible” i „Illustrious” zostały wyposażone w działka przeciwlotnicze 20 mm Vulcan Phalanx, które zostały następnie zastąpione przez trzy systemy 30 mm Goalkeeper. „Ark Royal” ma trzy systemy Phalanx. Okręty mają również środki walki radioelektronicznej. W czasie modernizacji pod koniec lat 90. zdemontowano z okrętów systemy Sea Dart, aby zwiększyć rozmiar pokładu lotniczego.

Wojna o Falklandy edytuj

Do 1982 grupa lotnicza „Invicible” obejmowała helikoptery do zwalczania okrętów podwodnych Westland Sea King HAS1 oraz Sea Harriery FRS1, zwykle 9 Sea Kingów i 4 lub 5 Sea Harrierów. Związane to było z głównym celem lotniskowców – walką z flotą ZSRR, a dokładniej z okrętami podwodnymi (ZSRR dysponował niewielką liczbą okrętów nawodnych). Harriery były na pokładzie tylko w celu przechwycenia patrolu lotnictwa radzieckiego lub zniszczenia okrętu nawodnego, natomiast główną bronią lotniskowca „Invincible” były Sea Kingi.

Wojna falklandzka zmieniła wszystko i udowodniła, że Brytyjczycy potrzebują użycia siły lotniskowców w ich tradycyjnych zadaniach, czyli w zwalczaniu sił lądowych i floty nawodnej. Starszy, lecz większy lotniskowiec HMS „Hermes” przejął na siebie ciężar walki używając swych Harrierów w konfiguracji do zwalczania celów lądowych.

Po wojnie o Falklandy, typowa grupa lotnicza, na podstawie wyników analizy zmagań wojennych, zawierała 3 Sea Kingi AEW, 9 Sea Kingów HAS i 8 lub 9 Sea Harierów. Analiza wojny wykazała też konieczność modernizacji Harrierów, do większej skuteczności w działaniach myśliwskich. Skonstruowano więc Sea Hariera FA.2, który wszedł do służby w 1993 roku. Na jego pokładzie znajdował się jeden z najbardziej nowoczesnych radarów dopplerowskich – Blue Vixen, przenosił on też nowoczesne pociski AIM-120 AMRAAM.

Modernizacje edytuj

Początkowo dwa pierwsze lotniskowce miały na końcu pokładu lotniczego na dziobie, po prawej stronie, niewielką rampę startową dla samolotów, wznoszącą się pod kątem 7°, nazwaną „skocznią” (ski-jump). Zastosowanie skoczni pozwalało na krótki start samolotów Sea Harrier z większą masą uzbrojenia, niż w przypadku krótkiego startu z płaskiego pokładu, a tym bardziej pionowego startu. „Ark Royal” otrzymał od początku rampę wznoszącą się pod kątem 12° i dłuższą o 12 m, co przedłużyło pokład lotniczy do 183 m. W latach 1986–1989 na „Invincible” i 1991-94 na „Illustrious” dokonano podobnej modernizacji, wymieniając przy tym artyleryjskie zestawy przeciwlotnicze Phalanx na Goalkeeper. W 1999 z okrętów zdjęto system rakiet przeciwlotniczych Sea Dart, co pozwoliło na przedłużenie pokładu lotniczego po prawej stronie na dziobie i zwiększenie miejsca na parkowanie samolotów. Magazyny pocisków systemu przeciwlotniczego zaadaptowano na zwiększenie ilości zabieranego uzbrojenia lotniczego. Uznano, że lotniskowce i tak operują z eskortą innych okrętów z uzbrojeniem przeciwlotniczym, a pozwoliło to na zwiększenie ich możliwości ofensywnych^[1]. Na uzbrojeniu okrętów pojawiły się nowe samoloty szturmowe Harrier GR7 i GR9 i śmigłowce Merlin. Stałe włączenie w skład grupy lotniczej samolotów Harrier GR7/9 sił powietrznych wynikało z doświadczeń działań nad byłą Jugosławią, kiedy okazało się, że armijne szturmowe Harriery mają lepsze zdolności atakowania celów lądowych, niż morskie wersje tych samolotów^[1]. Podczas niektórych misji polegających na wysadzeniu desantu, z pokładów lotniskowców operowały śmigłowce transportowe Chinook.

Przewidziane jest zastąpienie okrętów przez nowe, większe lotniskowce programu CVF, o wyporności ok. 60 000 t. W czerwcu 1998 roku HMS „Invincible” zawitał do portu w Gdyni.

Dane taktyczno – techniczne edytuj

wyporność:
- standardowa: 16 256 t
- pełna: 19 960 t (po modernizacjach 20 600 t)
długość: 206,6 m
długość na linii wodnej: 192,9 m
szerokość maksymalna: 31,9 m
szerokość na linii wodnej: 27,5 m
zanurzenie: maks. 8,8 m
napęd: 4 turbiny gazowe Rolls-Royce Olympus TM3B o mocy łącznej 94 000 KM (chwilowa 112 000 KM), 2 śruby
prędkość: maks. 28 węzłów
zasięg: 5000 mil morskich przy prędkości 18 w
zapas paliwa: 3000 t
załoga: 1100-1400

Uzbrojenie:

podwójna wyrzutnia pocisków przeciwlotniczych średniego zasięgu GWS 30 Sea Dart, 36 pocisków
3 zestawy artyleryjskie obrony bezpośredniej 30 mm Goalkeeper („Ark Royal” – 20 mm Phalanx)
2 działka plot 20 mm GAM-B01

Grupa lotnicza

do 21 samolotów i śmigłowców

Dalsze projekty edytuj

Jako iż lekkie lotniskowce nie zapewniały odpowiedniego wsparcia dla Royal Navy, planowane jest wprowadzenie w ich miejsce nowych dużych uderzeniowych lotniskowców typu Queen Elizabeth o planowanej wyporności ok. 65 tys. ton. Grupa lotnicza składać będzie się z samolotów F-35B Lightning II.

Przypisy edytuj

↑ ^a ^b Adam Śmigielski. Z życia flot. Wielka Brytania. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 2'98. III (9), s. 11, 1998. Warszawa: Magnum X.

Bibliografia edytuj

Krzysztof Kubiak. Brytyjskie lotniskowce typu Invincible. „Raport-wto”. 1998. nr 7. s. 41-43. ISSN 1479-270X.

Linki zewnętrzne edytuj

Zdjęcia HMS „Invincible” (ang.)

[msio98-1] Adam Śmigielski. Z życia flot. Wielka Brytania. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 2'98. III (9), s. 11, 1998. Warszawa: Magnum X.

[1]