Makaronizm

Makaronizm – jednostka językowa (wyraz, wyrażenie, forma gramatyczna) o pochodzeniu obcym wpleciona do wypowiedzi w języku rodzimym; w innym znaczeniu również tekst literacki pisany w stylu makaronicznym, tj. obfitujący w takie elementy.

Pierwotnie termin „makaronizm” był odnoszony do wtrąceń łacińskich, charakterystycznych m.in. dla stylu wypowiedzi sarmatów w XVIII wieku. W renesansowych Włoszech ukształtowało się pojęcie poezji makaronicznej, której styl obfitował w wyrazy łączące włoskie tematy leksykalne z łacińskimi końcówkami. Współcześnie wyrazowi temu, choć kojarzonemu z konkretną grupą języków, przypisuje się szerszy zakres semantyczny, określając nim ogólną tendencję do mieszania środków językowych o odmiennym pochodzeniu, obserwowaną na przestrzeni różnych epok i na gruncie różnych języków.

Pod koniec XX wieku rozpowszechniły się w wielu językach (także w języku polskim) kalki z języka angielskiego, który we współczesnym świecie zastąpił łacinę i francuski w roli lingua franca.

Przykładem użycia makaronizmów może być cytat z Pani Twardowskiej Adama Mickiewicza:

Twardowski ku drzwiom się kwapił
Na takie dictum acerbum,

Diabeł za kontusz ułapił:
„A gdzie jest nobile verbum?”

Przykład makaronizmów niemieckich na gruncie słowackim:

Povedz mi, má milá,
wer hat kemacht,

že nemôžem spat
die kantze nacht?

Zobacz też

• barbaryzm
• neologizm