Meksykana kasztanowoczelna
Meksykana kasztanowoczelna[3], meksykanka kasztanowoczelna[4] (Rhynchopsitta terrisi) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny papugowatych (Psittacidae). Jest endemitem we wschodnim Meksyku; zagrożona wyginięciem.
| Rhynchopsitta terrisi[1] | |||
| R.T. Moore, 1947 | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
meksykana kasztanowoczelna | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Taksonomia edytuj
Gatunek został opisany przez amerykańskiego ornitologa Roberta Thomasa Moore’a w 1947 r. na podstawie okazu pochodzącego z okolic meksykańskiego miasta Galeana[4]. Należy do rodzaju Rhynchopsitta[5]. Dawniej takson ten był uznawany za podgatunek meksykany czerwonoczelnej (Rhynchopsitta pachyrhyncha)[4]. Nie wyróżnia się podgatunków[5].
Występowanie edytuj
Meksykany kasztanowoczelne występują na niedużym obszarze (o powierzchni 1900 km²) we wschodnim Meksyku, a dokładniej w łańcuchu górskim Sierra Madre Wschodnia[4] na wysokości od 2000 do 3500 m n.p.m.[2] Ptaki te zamieszkują lasy, w których dominują sosny (Pinus)[4]. Rosną w nich także jodły (Abies) oraz dęby (Quercus)[6].
Morfologia edytuj
Meksykana kasztanowoczelna mierzy 40–45 cm długości oraz waży 392–468 g[4] (inne źródło: 400–450 g[6]). W upierzeniu dominuje kolor zielony[6]. Nazwa gatunkowa w wielu językach (w tym polskim) odnosi się do kasztanowej barwy czoła. Ramiona i uda są ciemnoczerwone. Ogon jest długi oraz klinowato zakończony[4]. Dziób jest czarny. Oczy są żółtopomarańczowe, otoczone nagą, brązowożółtą obrączką. Brak widocznego dymorfizmu płciowego. Młode osobniki różnią się od dorosłych brakiem kasztanowej barwy, mniejszą ilością czerwonego, bladszym dziobem oraz brązowymi oczami[6].
Zachowanie edytuj
Meksykany kasztanowoczelne odżywiają się głównie nasionami sosen: sosny arizońskiej (Pinus arizonica), Pinus greggii, Pinus teocote, sosny Montezumy (Pinus montezumae) i Pinus cembroides, a także jodły (Abies)[4][6]. W skład ich diety wchodzą również żołędzie dębów oraz kwiaty, nasiona i nektar agaw należących do gatunku Agave macroculnis[4].
Większość meksykan kasztanowoczelnych prawdopodobnie prowadzi koczowniczy tryb życia. Najbardziej aktywne są o świcie oraz po południu[4]. Są obserwowane na ścianach klifów. Najwięcej osobników przebywa na nich między godziną 9:00 a 11:00[7]. Ptaki te są towarzyskie i hałaśliwe. W celu poszukiwania pożywienia latają do 40 km[6].
Lęgi edytuj
Sezon lęgowy meksykan kasztanowoczelnych trwa od lipca do listopada[6]. Gniazdo zakłada w wydrążonych otworach w ścianach wapiennych klifów. Szczegóły lęgów nie są znane[4]. Zaobserwowano, że jedna para odchowywała od 1 do 4 młodych, a średnia ich liczba wynosi 2. W ciągu roku przybywa do 150 osobników[8]. Meksykany w wieku ok. 4 lat osiągają dojrzałość płciową[4].
Status, zagrożenia i ochrona edytuj
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 2011 r.[8] uznaje meksykanę kasztanowoczelną za gatunek zagrożony (EN – endangered)[2]. Wcześniej, od 1994 r. była uznawana za gatunek narażony (VU – vulnerable). Liczba dorosłych osobników na wolności szacowana jest na 1000–2499 oraz ma trend malejący[8]. Największe zagrożenie stanowi utrata naturalnego środowiska poprzez wycinanie lasów[4]. Innym z zagrożeń jest susza. Po suchych latach liczba lęgów meksykan spada. Dodatkowo na spadek liczebności wpływają także pożary występujące podczas susz[9]. Zmiany klimatyczne mogą spowodować całkowite zaniknięcie siedliska do 2090 r. Meksykany kasztanowoczelne bywają także odstrzeliwane oraz wyłapywane[2]. Gatunek ten wymieniony jest w I załączniku konwencji waszyngtońskiej (CITES)[10].
Przypisy edytuj
- ↑ Rhynchopsitta terrisi, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d Rhynchopsitta terrisi, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Arini Gray,GR, 1840 (1825) (Wersja: 2020-01-11). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-09-29].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Tomasz Doroń. Meksykanka kasztanowoczelna. „Nowa Exota”. XIV (2), s. 4–8, 2018. Budzów. ISSN 1214-8962.
- ↑ a b Parrots, cockatoos. IOC World Bird List, 2020-07-25. [dostęp 2020-10-02]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g Maroon-fronted Parrot (Rhynchopsitta terrisi). [w:] Parrot encyclopedia [on-line]. World Parrot Trust. [dostęp 2020-10-02]. (ang.).
- ↑ Rene A. Valdés-Peña i inni, Use of Clay Licks by Maroon-Fronted Parrots (Rhynchopsitta terrisi) in Northern Mexico, „The Wilson Journal of Ornithology”, 120 (1), 2008, s. 176–180, DOI: 10.1676/06-128.1, JSTOR: 20456119 [dostęp 2020-10-02].
- ↑ a b c Maroon-fronted Parrot Rhynchopsitta terrisi. BirdLife International. [dostęp 2020-10-02]. (ang.).
- ↑ Sonia Gabriela Ortiz‐Maciel i inni, Influence of stochastic processes and catastrophic events on the reproductive dynamics of the endangered Maroon-fronted Parrot Rhynchopsitta terrisi, „Ibis”, 156 (2), 2014, s. 299–310, DOI: 10.1111/ibi.12141, ISSN 1474-919X [dostęp 2020-10-02] (ang.).
- ↑ Rhynchopsitta terrisi. [w:] Species+ [on-line]. UNEP-WCMC, CITES Secretariat. [dostęp 2021-11-06]. (ang.).
Linki zewnętrzne edytuj
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótki film. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).