Melisa (Melissa L.) – rodzaj roślin należących do rodziny jasnotowatych. Należą do niego cztery gatunki[3][4]. Występują one na obszarze od Azji Środkowej, poprzez Azję Zachodnią, południową Europę i północną Afrykę po wyspy Makaronezji[5][6]. W Europie rośnie jeden gatunek[5][4], uprawiany także w Polsce – melisa lekarska M. officinalis. W naturze rośliny te rosną w widnych zaroślach[5]. Melisa lekarska uprawiana jest ze względu na liście o silnie cytrynowym, aromatycznym zapachu. Są one używane do wykonywania potpourri[5], w ziołolecznictwie, do aromatyzowania napojów, w tym likierów[4].

Melisa
Ilustracja
Morfologia (melisa lekarska)
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Rodzina

jasnotowate

Rodzaj

melisa

Nazwa systematyczna
Melissa L.
Species Plantarum 2 1753

Łacińska nazwa rodzaju (Melissa) pochodzi od greckiego określenia pszczoły (stgr. μέλισσα, mélissa)[7] – rośliny tego rodzaju wydzielają bowiem dużo nektaru i są często odwiedzane przez pszczoły[5]. Przyciągają je także terpenoidy wydzielane przez roślinę, analogiczne do tych produkowanych u pszczół w gruczołach Nasonowa[4].

Morfologia

edytuj
Pokrój
Byliny osiągające do 1,5 m wysokości[5] o łodydze czworokątnej, jak u innych przedstawicieli rodziny[6].
Liście
Ulistnienie nakrzyżległe. Liście silnie aromatyczne, krótkoogonkowe, o blaszce owalnej[5], silnie pomarszczonej[6], na brzegu karbowanej[5].
Kwiaty
Zebrane w nibyokółkach skupionych w szczytowej części pędu. Kielich zrosłodziałkowy, z 13 żyłkami przewodzącymi, dwuwargowy – z górną wargą z trzema ząbkami i dolną z dwoma. Korona jasnożółta, biała lub jasnoróżowa. U nasady zrośnięte płatki tworzą wygiętą rurkę rozszerzającą się ku gardzieli. Warga górna zakończona jest dwiema łatkami, a dolna trzema. Cztery pręciki w dwóch parach, nie wystają z rurki korony. Zalążnia złożona z dwóch owocolistków, dwukomorowa, w każdej komorze z dwoma zalążkami. Szyjka słupka pojedyncza, z dwudzielnym znamieniem o niemal równych ramionach[5].
Owoce
Czterodzielne rozłupnie, rozpadające się na cztery pojedyncze rozłupki[5].

Systematyka

edytuj
Pozycja taksonomiczna

Rodzaj z plemienia Mentheae z podrodziny Nepetoideae z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae Lindl.)[8].

Wykaz gatunków[3]

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).
  3. a b Melissa. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-03-10].
  4. a b c d David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 577, DOI10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  5. a b c d e f g h i j Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 281. ISBN 0-333-74890-5.
  6. a b c Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  7. Jerzy Kreiner: Słownik etymologiczny łacińskich nazw i terminów używanych w biologii oraz medycynie. Wyd. drugie uzupełnione. Wrocław / Warszawa / Kraków: Ossolineum, 1963, s. 131.
  8. Genus: Melissa L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-03-10].