Antiochia Margiańska

Antiochia Margiańska (wcześniej Aleksandria Margiańska) – ruiny starożytnego miasta położone nad rzeką Murgab w pobliżu obecnego miasta Mary (do 1937 Merw) w Turkmenistanie; swoją nazwę zawdzięcza Antiochowi I Soterowi, który ją odbudował, i krainie, w której jest położona – Margianie. W ostatnich latach w jej ruinach prowadzone są wykopaliska.

Państwowy Park Historyczny i Kulturowy „Starożytne Merw”
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Wielkie Kyz Kala
Państwo	Turkmenistan
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	II, III
Numer ref.	886
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	1999 na 23. sesji
Położenie na mapie Turkmenistanu Państwowy Park Historyczny i Kulturowy „Starożytne Merw”
37°39′46″N 62°11′33″E

Pierwsza osada istniała w tym miejscu już we wczesnej epoce żelaza, a w okresie achemenidzkim nieco się rozrosła i nosiła nazwę Erk-kala, choć nie odgrywała większej roli jako ośrodek miejski.^{[potrzebny przypis]} Aleksander Macedoński założył na jej miejscu kolonię (przede wszystkim ze względów strategicznych) pod nazwą Aleksandrii Margiańskiej, która w latach panowania Seleukosa I Nikatora została doszczętnie zniszczona najazdami koczowników z Azji Środkowej lub w wyniku lokalnych konfliktów.

Miasto odbudował dopiero Antioch I Soter, nadając jej początkowo nazwę Seleucji^{[potrzebny przypis]}, a później przemianowano je na Antiochię Margiańską. Całą oazę, w której leżało, otoczono wałem ziemnym o długości 250–260 km dla ochrony przed atakami nomadów i dla zabezpieczenia ziem uprawnych przed piaskami pustyni. W okresie hellenistycznym i później – partyjskim, miasto znacznie się rozrosło i nabrało dużego znaczenia jako grecki ośrodek urbanistyczny w rejonie Iranu i Azji środkowej.

W XII w. była to jedna z największych metropolii świata, zamieszkiwana przez kilkaset tysięcy mieszkańców. Do upadku przyczyniło się zdobycie miasta w 1221 przez Mongołów pod wodzą syna Dżyngis Chana, Tołuja i późniejsza rzeź prawie całej ludności. Ostateczny koniec był wynikiem opanowania w 1785 miasta przez emirów Buchary, którzy zburzyli miasto i zniszczyli tamy zapewniające zaopatrzenie w wodę, a całą ludność deportowali w rejon Buchary i Samarkandy.

Ruiny miasta, Państwowy Park Historyczny i Kulturowy „Starożytne Merw”, znajdują się na Liście światowego dziedzictwa UNESCO.

Bibliografia

• Benedetto Bravo, Ewa Wipszycka: Historia starożytnych Greków. T. 3: Okres hellenistyczny. Warszawa: Wydawnictwo naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-06653-9.
• Anna Świderkówna: Hellenika. Wizerunek epoki od Aleksandra do Augusta. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1978.