Buchara

Historyczne centrum Buchary^[a]
	Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Uzbekistan
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	II, IV, VI
Numer ref.	602
	Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	1993; na 17. sesji
	↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ;

Buchara
Buxoro
	; Medresa Mir-i Arab
Państwo	Uzbekistan
Wilajet	bucharski
Burmistrz	Żamol Nosirow
Powierzchnia	39,4 km²
Populacja (2014); • liczba ludności	; 272 500
Nr kierunkowy	(+998) 65
Kod pocztowy	2001ХХ
	Położenie na mapie Uzbekistanu Buchara
	39°46′N 64°26′E/39,766667 64,433333
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Buchara (uzb. Buxoro) – miasto w Uzbekistanie, stolica wilajetu bucharskiego, w dolinie rzeki Zarafszan.

Muhammed Alim Chan, ostatni emir Buchary. Zdjęcie wykonane w 1911 roku przez Siergieja Prokudina-Gorskiego.

Buchara leży w rejonie eksploatacji bogatych złóż gazu ziemnego (Gazli); przemysł m.in. futrzarski (karakuły), jedwabniczy, spożywczy (w tym winiarski), oczyszczalnie bawełny; rzemiosło artystyczne (słynne bucharskie dywany). Ośrodek turystyczny o międzynarodowym znaczeniu i naukowy (szkoły wyższe). Węzeł komunikacyjny (port lotniczy).

Historia edytuj

Założone około I wieku, w VI–VII wieku sogdiańskie miasto Numidżket. W VIII–IX wieku duży arabski ośrodek handlu na szlaku karawanowym z Azji Środkowej do Europy. Od końca IX wieku stolica Samanidów, ognisko kultury nowoperskiej (działalność medyczna i filozoficzna Awicenny, poetów Rudakiego i Ferdousiego). W 999^[3] zdobyta przez Turków. Zniszczona w 1220 przez Czyngis-chana, a w 1370 zdobyta przez Timura. Od połowy XVI wieku stolica mongolskiego chanatu bucharskiego, następnie emiratu pozostającego pod protektoratem rosyjskim. Od 1920 stolica Bucharskiej Ludowej Republiki Radzieckiej, a od 1924 włączona do Uzbeckiej SRR.

Zabytki edytuj

Stare miasto Buchary jest jednym z najcenniejszych zespołów architektury islamu w Azji Środkowej i obejmuje ok. 140 obiektów.

cytadela Ark, ruiny murów obronnych
Mauzoleum Samanidów z IX–X wieku; budowla w postaci sześcianu zwieńczonego kopułą i małymi kopułami na rogach wyróżnia się dekoracją ścian z wypalanych cegieł ułożonych w ozdobne wątki (najstarsze zachowane mauzoleum muzułmańskie w Azji Środkowej)
zespół architektoniczny Po’i Kalon obejmujący:
- minaret Kalon (dosł. Wielki) z 1127 o wysokości 46 m, wzniesiony jednocześnie z niezachowanym do dziś meczetem piątkowym
- meczet piątkowy Kalon zbudowany w XV wieku za panowania Timurydów, zapewne na ruinach wcześniejszego meczetu z XII wieku
- medresę Mir-i Arab z XVI wieku, wznoszącą się naprzeciw meczetu Kalon
meczet Magoki Attari z XII–XVI wieku (najstarszy zachowany w Azji Środkowej)
medresy: Ułun Bega z lat 1417–1418 (najstarsza zachowana w Azji Środkowej), Madar-i Chan, Abd Allah Chan, Abd al-Aziz Chana – z XVI–XVII w.
kompleks budowli Lab-i Hauz (dosł. Nad Stawem) skupiony wokół zbiornika wodnego, obejmujący:
- medresę Kukaltasz
- medresę Diwana Begiego (pierwotnie miał być to karawanseraj, jednak przybyły na inaugurację emir podziękował fundatorowi, mówiąc: „Dziękuję ci za tę wspaniałą medresę”)
- chanakę Diwana Begiego
inne kompleksy budowli: Bala Hauz, Czor Bakr z XVI wieku
hale targowe z XVI wieku