Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (PRL)

ministerstwo PRL

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych – struktura administracji państwowej PRL, która w latach 1954–1990 nadzorowała organy administracyjno-porządkowe oraz kontrolowała działalność organów bezpieczeństwa państwa (od 1956).

W wyniku likwidacji Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego w 1954, zostały powołane dwie odrębne struktury, Komitet do spraw Bezpieczeństwa Publicznego oraz Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Już dwa lata później, czyli w 1956, dokonano następnych zmian (między innymi) Ustawą z dnia 13 listopada 1956 został rozwiązany Komitet do spraw Bezpieczeństwa Publicznego, a kompetencje dotychczas mu podległe – walka ze szpiegostwem, dywersją, terrorem, oraz inne wrogie działania skierowane przeciwko PRL, przeszły w zakres działań Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.

Nowy resort i zmiany w strukturze MSW w 1956 r. edytuj

Po likwidacji Komitetu ds.BP ówczesny minister SW Władysław Wicha wydał pisemny rozkaz nr 31/56 z dnia 28 listopada 1956 r. (MSW AB- 2335/56) do pracowników MSW i byłych funkcjonariuszy zlikwidowanego Komitetu do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego, którzy weszli w skład Resortu Spraw Wewnętrznych –

Na podstawie Ustawy z dnia 13 XI b.r. ulega rozwiązaniu z dniem dzisiejszym Komitet do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego.
Kompetencje organów bezpieczeństwa ograniczone do zadań walki ze szpiegostwem, dywersją, terrorem i inną wrogą działalnością skierowaną przeciw Polsce Ludowej, przechodzą do zakresu działania Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. (...….)
Równocześnie musi być nadal twórczo rozwijany wieloletni dorobek organów bezpieczeństwa w doskonaleniu umiejętności i środków walki z wrogiem. (..…)

Dla stworzenia warunków, aby organa MSW mogły służyć wiernie polskim masom pracującym i skutecznie ochraniać nasze państwo ludowe przed wrogą działalnością międzynarodowej i rodzimej reakcji, koniecznym jest aby szeregi Służby Bezpieczeństwa składały się z pracowników ideowo zahartowanych i dojrzałych politycznie, o dużym doświadczeniu życiowym i głębokim szacunku dla ludzi pracy. (...)

Witam was serdecznie w szeregach funkcjonariuszy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.
Dawaliście nieraz dowody oddania sprawie socjalizmu i ofiarności w walce z wrogami władzy ludowej, naszego państwa i narodu. (...)

Walczcie skutecznie ze szpiegami, dywersantami, terrorystami i innymi wrogami Polski Ludowej.

Zespolenie organów powołanych do walki z przestępczością, a więc Służby Bezpieczeństwa, Milicji Obywatelskiej, Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Wojsk Ochrony Pogranicza w szeregach funkcjonariuszy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych stwarza warunki zapewnienia lepszego bezpieczeństwa, spokoju i porządku w naszym kraju[1].

Minister Spraw Wewnętrznych (-) Wł[adysław] Wicha

W związku z wejściem w życie ustawy z dnia 13 listopada 1956, ustalono następujące jednostki organizacyjne MSW –

Jednostki o charakterze pionów organizacyjnych
  • Komenda Główna Milicji Obywatelskiej
  • Komenda Główna Straży Pożarnych
  • Komenda Główna Terenowej Obrony Przeciwlotniczej
  • Główny Zarząd Geodezji i Kartografii
  • Centralny Zarząd Służby Zdrowia
Jednostki Organizacyjne Wojsk Wewnętrznych
  • Dowództwo Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego
  • Dowództwo Wojsk Ochrony Pogranicza
  • Zarząd Informacji Wojsk Wewnętrznych
Pozostałe jednostki Ministerstwa
  1. Jednostki związane ze Służbą Bezpieczeństwa
  • Gabinet Ministra
  • Główny Inspektorat
  • Departament I (ds. wywiadu)
  • Departament II (ds. kontrwywiadu)
  • Departament III (do spraw walki z działalnością antypaństwową w kraju)
  • Departament IV (organizacje religijne i mniejszości narodowe) (powołany 9 czerwca 1962).
  • Departament V (przemysł, Solidarność w zakładach pracy) [powołany w 1979 jako III „A”]
  • Departament VI (rolnictwo, gospodarka żywnościowa) [powołany 30 listopada 1984 r]
  • Departament Społeczno-Administracyjny
  • Departament Wojskowy
  • Biuro Nadzoru nad Orzecznictwem Karno-Administracyjnym
  • Biuro Paszportów Zagranicznych
  • Biuro Ochrony Rządu
  • Biuro T (Techniki Operacyjnej)
  • Biuro Ewidencji Operacyjnej
  • Biuro A (szyfrów)
  • Biuro B (obserwacji zewnętrznej)
  • Biuro W (perlustracji i korespondencji)
  • Biuro Śledcze MSW
  • Biuro Rejestracji Cudzoziemców
  • Departament Kadr i Szkolenia
  • Główny Inspektorat Ochrony Przemysłu
  • Samodzielny Wydział Organizacji
  1. Jednostki usługowe
  • Departament Finansowy
  • Departament Inwestycji
  • Zarząd Zaopatrzenia
  • Zarząd Transportowy
  • Zarząd Łączności
  • Zarząd Uzbrojenia
  • Zarząd Organizacyjno-Wojskowy
  • Zarząd Spraw Socjalnych i Kultury
  • Centralne Archiwum Ministerstwa Spraw Wewnętrznych
  • Główny Inspektorat Ochrony Przemysłu
  • Zarząd Administracyjno-Gospodarczy
  • Biuro Głównego Komitetu Przeciwpowodziowego
Do Wojewódzkich Komend Milicji Obywatelskiej włączono następujące jednostki organizacyjne
  • Wydział II (ds. kontrwywiadu)
  • Wydział III (ds. działalności antypaństwowej w kraju)
  • Wydział (Samodzielna sekcja) Ewidencji Operacyjnej
  • Wydział (Samodzielna sekcja) (T) Techniki Operacyjnej
  • Wydział (Samodzielna sekcja) (B) Obserwacji
  • Wydział (Samodzielna sekcja) Śledczy
  • Samodzielna Sekcja W (perlustracji i korespondencji)
  • Samodzielna Sekcja A (szyfrów)
Do Powiatowych Komend Milicji Obywatelskiej włączono Referaty ds. kontrwywiadu i walki z działalnością antypaństwową w kraju

Stanowiska służbowe i stopnie edytuj

W ministerstwie SW do 1990 roku obowiązywały następujące stanowiska służbowe i przyporządkowane stopnie im stopnie[2].

Stanowiska służbowe Przyporządkowane stopnie
minister generał dywizji – generał broni
wiceminister generał dywizji
szef służby generał dywizji
zastępca szefa służby generał brygady
dyrektor departamentu pułkownik / generał brygady
zastępca dyrektora departamentu pułkownik
naczelnik wydziału pułkownik
zastępca naczelnika wydziału podpułkownik
starszy inspektor major / podpułkownik
inspektor kapitan / major
młodszy inspektor podporucznik / kapitan

Szefowie służb MSW na 25 maja 1982 edytuj

  • Minister – gen. dyw. Czesław Kiszczak
  • I Zastępca Ministra Podsekretarz Stanu – gen. dyw. Bogusław Stachura
  • Szef Służby Bezpieczeństwa, Podsekretarz Stanu – gen. bryg. Władysław Ciastoń
  • Szef Służby Wywiadu i Kontrwywiadu podsekretarz stanu – gen. bryg. Władysław Pożoga
  • Szef Służby Zabezpieczenia Materiałów podsekretarz stanu – gen. bryg. Stanisław Zaczkowski
  • Komendant Główny Milicji Obywatelskiej – gen. bryg. Józef Beim
  • Szef Wojsk MSW Dyrektor Generalny – gen. bryg. Lucjan Czubiński
  • Szef Służby Kadr i Doskonalenia Zawodowego Dyrektor Generalny – gen. bryg. B. Jedynak
  • Szef Służby Zabezpieczenia Operacyjnego Dyrektor Generalny – gen. bryg. K. Straszewski
  • Szef Służby Polityczno-Wychowawczej Dyrektor generalny – gen. bryg. E. Tarała

Schemat organizacyjny MSW w dniu 15 lutego 1990 edytuj

  • Minister Spraw Wewnętrznych
  • Polityczny Komitet Doradczy Ministra Spraw Wewnętrznych
  • Sekretariat Polityczny Komitetu Doradczego Ministra SW
  • Komitet Koordynacyjny Rady Ministrów ds. przestrzegania prawa
  • I Zastępca Ministra SW
  • Zespół Doradców
  • Podsekretarz Stanu
  • Gabinet Ministra
  • GIM
  • Departament Finansów
  • Nieetatowy Zespół Doradców ds. Reformy Systemu Bezpieczeństwa Państwa
DEPARTAMENTY I SŁUŻBY
  • Szef Służby Wywiadu i Kontrwywiadu
    • Departament Wywiadu
    • Departament Kontrwywiadu
    • Biuro Szyfrów
    • Wojska Ochrony Pogranicza
  • Szef Służby Bezpieczeństwa
  • Departament Społeczno-Administracyjny
    • Biuro Prawne
    • Zarząd I MOB
    • Rzecznik Prasowy
    • Wydział Prasowy
  • Szef Służby Milicji Obywatelskiej
    • Departament Prewencji i Porządku Publicznego
    • Departament Kryminalny
    • Biuro Informacji i Planowania Działalności MO
    • Biuro Ruchu Drogowego
    • Biuro Dochodzeniowe-Śledcze
    • Instytut Kryminalistyki
    • Przejściowe Biuro Paszportów
  • Szef Służby Kadr i Szkolenia Wychowawczego
  • Szef Służby Zabezpieczenia Operacyjnego
    • Departament Techniki
    • Biuro B – Obserwacji
    • Zarząd Łączności Ministerstwa Spraw Wewnętrznych
    • Biuro C – Centralne Archiwum
    • Departament PESEL
    • Rada Naukowo Techniczna
  • Szef Służby Zabezpieczenia Materiałowego
    • Departament Gospodarki Materiałowo Technicznej
    • Departament Inwestycji
    • Departament Zdrowia i Spraw Socjalnych
    • Zarząd Administracyjno-Gospodarczy
    • Komenda Główna Straży Pożarnych

Stan osobowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL edytuj

Dane pochodzą z lat 1980–1990.

Ministrowie bezpieczeństwa publicznego edytuj

Ministrowie spraw wewnętrznych PRL edytuj

Galeria pieczęci edytuj

Przypisy edytuj

  1. Całość tego dokumentu można zobaczyć w: Henryk Piecuch Akcje specjalne: od Bieruta do Ochaba, „Tajna Historia Polski” Agencja Wydawnicza CB Warszawa 1996, strony 468-469. ISBN 83-86245-10-7.
  2. Jan Larecki Wielki leksykon Służb specjalnych świata st 373, Książka i wiedza 2007 ISBN 978-83-05-13484-2.

Bibliografia edytuj

  • Henryk Piecuch – Akcje Specjalne: Od Bieruta do Ochaba, Agencja Wydawnicza CB Warszawa 1996
  • Henryk Dominiczak – Organy bezpieczeństwa PRL 1944-1990. Rozwój i działalność w świetle dokumentów MSW, Warszawa 1997
  • Filip Musiał – Podręcznik bezpieki, IPN Kraków 2007
  • Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, tom I, 1944-1956. Krzysztof Szwagrzyk (red.). Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2005. ISBN 83-89078-94-5. [dostęp 2015-10-17].
  • Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 2, 1956-1975, red. P. Piotrowski, IPN Warszawa 2006
  • Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 3, 1975-1990, red. P. Piotrowski, IPN Warszawa 2008
  • Instrukcje pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa (1945-1989), red. T. Ruzikowski, IPN Warszawa 2004
  • Aparat bezpieczeństwa w latach 1944–1956. Taktyka, strategia, metody, cz. I: Lata 1945–1947, oprac. A. Paczkowski, Warszawa 1994
  • Aparat bezpieczeństwa w latach 1944–1956. Taktyka, strategia, metody, cz. II: Lata 1948–1949, oprac. A. Paczkowski, Warszawa 1996
  • Aparat bezpieczeństwa w Polsce w latach 1950–1952. Taktyka, strategia, metody, oprac. A. Dudek, A. Paczkowski, Warszawa 2000
  • Aparat bezpieczeństwa w Polsce w latach 1953–1954. Taktyka, strategia, metody, oprac. G. Majchrzak, A. Paczkowski, Warszawa 2004