Miodunka ćma
Miodunka ćma (Pulmonaria obscura Dumort.) – gatunek roślin z rodziny ogórecznikowatych (Boraginaceae). Występuje naturalnie w niemal całej Europie, Turcji oraz zachodniej części Syberii. Ponadto jest uprawiany jako roślina ozdobna[3].
| ||
.JPG)
| ||
| Systematyka[1] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Klad | rośliny naczyniowe | |
| Klad | Euphyllophyta | |
| Klad | rośliny nasienne | |
| Klasa | okrytonasienne | |
| Klad | astrowe | |
| Rodzina | ogórecznikowate | |
| Rodzaj | miodunka | |
| Gatunek | miodunka ćma | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Pulmonaria obscura Dumort. Bull. Soc. Roy. Bot. Belgique 4: 341 1865[2] | ||
Rozmieszczenie geograficzneEdytuj
Rośnie naturalnie w niemal całej Europie, Turcji oraz zachodniej części Syberii. W Europie jest spotykany w takich państwach jak Finlandia, Szwecja, Dania, Francja, Belgia, Niemcy, Polska, Czechy, Słowacja, Węgry, Austria, Szwajcaria, Chorwacja, Serbia, Bułgaria, Rumunia, Mołdawia, Ukraina, Białoruś, Litwa, Łotwa, Estonia oraz Rosja[3]. W Polsce jest pospolity na całym terenie[potrzebny przypis].
MorfologiaEdytuj
- Pokrój
- Łodyga jest wzniesiona, pojedyncza lub słabo rozgałęziająca się, kanciasta i cała silnie, gruczołowato owłosiona. Wysokość 20-30 cm. Kłącze jest silnie rozgałęzione, prawie czarne.
- Liście
- Liście odziomkowe wyrastają na ogonkach niewyraźnie oskrzydlonych, dłuższych od blaszki, a blaszka jest 2 razy dłuższa od szerokości. Liście są bez plam, lub z nieznacznymi, jasnozielonymi. Liście łodygowe lancetowatego kształtu, dolne na krótkich ogonkach, górne siedzące. Górna powierzchnia wszystkich liści pokryta szorstkimi długimi szczecinkami, pomiędzy którymi znajdują się krótsze brodawki i nieliczne gruczoły.
- Kwiaty
- Promieniste, dwubarwne; młode kwiaty są różowoczerwone, starsze czerwonofioletowe. Wyrastają na krótkich, silnie gruczołowato owłosionych szypułkach, tworząc na szczycie łodygi stosunkowo gęsty kwiatostan typu dwustronny sierpik. Kielich rurkowaty, złożony z 5 jednakowych, trójkątnych ząbków. Korona wewnątrz z 5 łukowatymi i orzęsionymi liniami.
- Owoc
- Rozłupnia rozpadająca się na 4 brunatne lub czarne orzeszki.
- Gatunki podobne
- Roślina jest podobna do miodunki plamistej (P. officinalis), która różni się plamistymi liśćmi[4]. Miodunka ćma może być także mylona z miodunką czerwoną (P. rubra), która różni się liśćmi niemal dwukrotnie dłuższymi i jaśniejszymi. Ponadto miodunka czerwona ma zawsze kwiaty o różowoczerwonej barwie[5].
Biologia i ekologiaEdytuj
Bylina, hemikryptofit. Siedliskiem są lasy liściaste oraz zarośla (zwłaszcza nadrzeczne). Jeden z rodzimych dla Polski gatunków zakwitających i rozwijających liście wczesną wiosną, jeszcze przed rozwinięciem liści przez drzewa, pod którymi rośnie. Najczęściej rośnie na glebach próchniczych, dobrze przewietrzanych. Jest cieniolubna. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla rzędu (O.) Fagetalia[6]. Kwitnie wczesną wiosną – od marca do maja. Kwiaty zapylane przez błonkówki. Roślina posiada podwójne zabezpieczenie przed niekorzystnym dla niej samozapyleniem – różnosłupkowość i samopłonność. Część kwiatów ma mianowicie słupki wyższe od pręcików, część kwiatów odwrotnie.
ZmiennośćEdytuj
Tworzy mieszańce z miodunką wąskolistną i miodunką węgierską[7].
ZastosowanieEdytuj
- Roślina lecznicza:
- Surowiec zielarski: ziele (Herba Pulmonariae) miodunki ćmy oraz miodunki plamistej zawiera saponiny, flawonoidy, kwasy organiczne, śluzy, sole mineralne oraz ok. 2,5% krzemionki.
- Działanie: korzystnie wpływa na drogi oddechowe, przyspiesza gojenie się uszkodzonej tkanki płuc, zwapnienie ognisk gruźliczych, usuwanie wydzielin z górnych dróg oddechowych, pobudza ruchy ich nabłonka rzęskowego. Stosuje się ją, przeważnie w mieszance z innymi ziołami, jako środek wykrztuśny przy przewlekłym nieżycie oskrzeli oraz pomocniczo przy gruźlicy i zapaleniu płuc[8].
- Zbiór i suszenie: zbiera się całe ziele od marca do maja i suszy cienką warstwą.
PrzypisyEdytuj
- ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2017-03-30].
- ↑ Pulmonaria obscura Dumort. (ang.). The Plant List. [dostęp 30 marca 2017].
- ↑ a b Taxon: Pulmonaria obscura Dumort. (ang.). U.S. National Plant Germplasm System. [dostęp 30 marca 2017].
- ↑ W. Stichmann, U. Stichmann-Marny: Guide Vigot de la flore d'Europe. Paris: Vigot, 2006, s. 300. ISBN 978-2-7114-1837-4. (fr.)
- ↑ Pulmonaria rubra (Boraginaceae) – nowy gatunek we fl orze Polski (pol.). Fragm. Flor. Geobot. Polonica 13(2), 2006. [dostęp 3 kwietnia 2017].
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ Anna Mazerant-Leszkowska: Mała księga ziół. Warszawa: Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, 1990. ISBN 83-202-0810-6.
BibliografiaEdytuj
- Tadeusz Traczyk: Rośliny lasu liściastego. Warszawa: PZWS, 1959.
- Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.