Mołdawia zachodnia

Mołdawia zachodnia (także Mołdawia Rumuńska) – część regionu historycznego i geograficznego Mołdawia w środkowo-wschodniej Europie, obecnie należy do Rumunii.

Moldova Occidentală

Mołdawia zachodnia

Państwa	Rumunia
Stolica	Iași
Ważniejsze miejscowości	Iași, Galați, Bacău, Botoșani
Położenie na mapie

Geografia

Mołdawia obejmuje tereny Wyżyny Mołdawskiej, pomiędzy Karpatami Wschodnimi i Prutem.

Łączna populacja regionu przekracza 4 miliony mieszkańców.

Główne miasta:

• Jassy
• Gałacz
• Suczawa
• Piatra Neamț

Historia

W 1775 r. północne obszary Hospodarstwa Mołdawskiego (Bukowinę) zostały przyłączone do imperium Habsburgów, w którego granicach pozostawały (początkowo jako część Galicji, a od 1849 r. jako Księstwo Bukowiny) do 1918 r. Z kolei w 1812 r. Rosja zagarnęła wschodnią część Hospodarstwa – Besarabię i Budziak; podział ten okazał się trwały (z wyjątkiem krótkiego epizodu w okresie międzywojennym i podczas II wojny światowej, oraz przyłączenia Budziaku do hospodarstwa mołdawskiego w latach 1856–1878) i spowodował stopniowo narastające zróżnicowanie dwóch części Mołdawii. Podczas gdy ziemie Besarabii pozostawały w granicach Rosji, pozostałej części historycznej Mołdawii, wciąż stanowiącej hospodarstwo, udało się (dzięki słabnięciu imperium osmańskiego i rywalizacji mocarstw) uzyskać autonomię (której zakres stopniowo się zwiększał od czasu zakończenia wojny krymskiej). W latach 1859–1866 za panowania Aleksandra Jana Cuzy doszło do zjednoczenia hospodarstwa Mołdawii z hospodarstwem Wołoszczyzny i powstania Rumunii.

Podczas gdy zachodnia Mołdawia uczestniczyła w procesie kształtowania się i konsolidacji nowoczesnego państwa rumuńskiego, mieszkańcy pozostającej pod rządami rosyjskimi Besarabii nie uczestniczyli w procesie budowy rumuńskiej tożsamości narodowej, co zapoczątkowało różnicowanie się tożsamości etnicznej mieszkańców wschodniej oraz zachodniej Mołdawii. Ponowne połączenie całej Mołdawii w granicach Rumunii nastąpiło dopiero w 1918 r. (Rumunia wykorzystała wojnę domową w Rosji i rozpad Austro-Węgier), jednak było krótkotrwałe: w 1940 r. ZSRR (który nie uznał przyłączenia wschodniej Mołdawii do Rumunii i w 1924 r. na części ziem ukraińskich na prawym brzegu Dniestru powołał nawet Mołdawską Autonomiczną SRR zmusił Rumunię poprzez ultimatum z groźbą użycia siły do oddania mu Besarabii, Budziaku, a także północnej części Bukowiny. Budziak i Bukowina zostały przyłączone do Ukraińskiej SRR, a z Besarabii oraz niewielkich fragmentów na lewym brzegu Dniestru utworzono Mołdawską SRR.

Ustalone wówczas granice okazały się trwałe – chociaż w latach 1941–1944 ponownie cała Mołdawia znalazła się w granicach Rumunii, po II wojnie światowej podział Mołdawii powrócił do stanu z 1940 r. Z tego też powodu zróżnicowanie obu części Mołdawii po II wojnie światowej narastało. W 1991 r. dawna Mołdawska SRR ogłosiła niepodległość (powstała Republika Mołdawii, zaś pozostałe ziemie historycznej Mołdawii w granicach ZSRR stały się częścią niepodległej Ukrainy. W 1994 r. odbyło się w Republice Mołdawii referendum na temat zjednoczenia z Rumunią, jednak zdecydowana większość mieszkańców opowiedziała się za utrzymaniem samodzielności. Kwestia potencjalnego zjednoczenia była jednak jedną z przyczyn secesji części Republiki Mołdawii położonej na lewym brzegu Dniestru, gdzie powstało nieuznawane na międzynarodowej arenie politycznej Naddniestrze (w 1992 r. doszło do wojny; od kilku lat toczą się rozmowy mające na celu rozwiązanie problemu).

Podział administracyjny

Mołdawia Zachodnia dzieli się na 8 okręgów (rum. județ, l.mn. județe):

• Okręg Suczawa
• Okręg Botoszany
• Okręg Neamț
• Okręg Jassy
• Okręg Bacău
• Okręg Vaslui
• Okręg Vrancea
• Okręg Gałacz

6 okręgów ujęte w Północno-Wschodni Region rozwoju Rumunii, oraz okręgi Vrancea i Gałacz włączone w Region Południowo-Wschodni.

Bibliografia

• Mołdawia, Księstwo Mołdawskie, Hospodarstwo Mołdawskie. W: Europa: Regiony i państwa historyczne. Marcin Kamler (red.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 222–223. ISBN 83-01-13291-4.
• Juliusz Demel: Historia Rumunii. Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo, 1986, s. passim. ISBN 83-04-01553-6.

Linki zewnętrzne

• Multany, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 802 .
• Mołdawia, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 350 .
• Opis rumuńskiej części Mołdawii. tpr.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-26)].