Modrak (roślina)
Modrak (Crambe L.) – rodzaj roślin należący do rodziny kapustowatych. Należy do niego ok. 35 gatunków[4]. Rosną dziko w Europie (8 gatunków), Azji i w północnej Afryce (kilka gatunków na obszarach górskich oraz 9, w tym też drewniejące, na Wyspach Kanaryjskich)[5][6][7]. Rośliny te zasiedlają tereny nadmorskie, miejsca skaliste, suche, tereny górskie. Niektóre rozprzestrzeniają się niesione wiatrem jako tzw. biegacze pustynni[7]. Gatunkami jadalnymi o pewnym znaczeniu ekonomicznym są: modrak morski C. maritima i modrak abisyński C. hispanica subsp. abyssinica[8][5].
 Morfologia (modrak morski) | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
modrak |
| Nazwa systematyczna | |
| Crambe L. Sp. Pl. 671. 1753 | |
| Typ nomenklatoryczny | |
Przedstawicieli tego rodzaju nie należy mylić z chabrem bławatkiem, który w dialekcie wielkopolskim również nazywany jest modrakiem.
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Rośliny jednoroczne i byliny, rzadko półkrzewy, zwykle nagie, często sine, jeśli owłosione to z włoskami prostymi. Łodyga często u nasady prosta i w górnej części silniej rozgałęziona[5][6]. Maksymalnie rośliny te osiągają do 4 m wysokości, niektóre gatunki są kolczaste[7].
- Liście
- Najniższe często okazałe, pojedyncze, ząbkowane i zatokowo wcinane lub częściej podzielone, lirowate. Wyższe liście zwykle słabiej podzielone, zatokowo wcinane[5][6].
- Kwiaty
- Drobne, z 4-płatkowymi, białymi koronami, zebrane w okazałe kwiatostany, wydłużające się podczas owocowania[5][6].
- Owoce
- Jednonasienne kulistawe lub jajowate łuszczynki w dolnej części sterylne. Czasem czterokątne lub żebrowane[7].
Systematyka
edytuj- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
Należy do rodziny kapustowatych (Brassicaceae), rzędu kapustowców (Brassicales), kladu różowych (rosids) w obrębie okrytonasiennych (Magnoliophyta)[2].
- Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe (Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt.), nadrząd Capparanae Reveal, rząd kaparowce (Capparales Hutch.), podrząd Capparineae Engl., rodzina kapustowate (Brassicaceae Burnett), plemię Crambeae Caruel in Parl., rodzaj modrak (Crambe L.)[9].
- Crambe alutacea Hand.-Mazz.
- Crambe arborea Webb ex Christ
- Crambe armena N.Busch
- Crambe cordifolia Steven – modrak sercolistny
- Crambe edentula Fisch. & C.A.Mey. ex Korsh.
- Crambe feuilleei A.Santos ex Prina & Mart.-Laborde
- Crambe filiformis Jacq.
- Crambe fruticosa L.f.
- Crambe gigantea (Ceballos & Ortuño) Bramwell
- Crambe gomeraea Webb ex Christ
- Crambe gordjagini Sprygin & Popov
- Crambe grandiflora DC.
- Crambe grossheimii I.I.Khalilov
- Crambe hedgei I.I.Khalilov
- Crambe hispanica L. – modrak hiszpański
- Crambe hispanica L. subsp. abyssinica – modrak abisyński
- Crambe juncea M.Bieb.
- Crambe kilimandscharica O.E.Schulz
- Crambe koktebelica (Junge) N.Busch
- Crambe kralikii Coss.
- Crambe laevigata DC. ex Christ
- Crambe maritima L. – modrak morski
- Crambe microcarpa A.Santos
- Crambe orientalis L.
- Crambe pinnatifida W.T.Aiton
- Crambe pritzelii Bolle
- Crambe scaberrima Webb ex Bramwell
- Crambe schugnana Korsh.
- Crambe scoparia Svent.
- Crambe sinuatodentata Hochst. & G.W.Schimp.
- Crambe steveniana Rupr.
- Crambe strigosa L'Hér.
- Crambe sventenii Pett. ex Bramwell & Sunding
- Crambe tamadabensis Prina & Marrero Rodr.
- Crambe tataria Sebeók – modrak tatarski
- Crambe × tchalenkoae Popovich & Zernov
- Crambe wildpretii Prina & Bramwell
Zastosowanie
edytujNiektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne, niektóre również jako rośliny jadalne (np. modrak morski)[9].
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-13] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-28].
- ↑ a b Crambe L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-06-20].
- ↑ a b c d e Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
- ↑ a b c d Crambe. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2012-06-13]. (ang.).
- ↑ a b c d Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 174. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
- ↑ a b Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Crambe. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-28]. (ang.).
- ↑ Polskie nazwy według: Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 61. ISBN 978-83-925110-5-2.
- BioLib: 39248
- EoL: 61136
- Flora of China: 108244
- Flora of North America: 108244
- GBIF: 3041334
- identyfikator iNaturalist: 55400, 363876
- IPNI: 12477-1
- ITIS: 23107
- NCBI: 3720
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:12477-1
- Tela Botanica: 86238
- identyfikator Tropicos: 40015782
- USDA PLANTS: CRAMB
- CoL: 7NTP7