Morświn

Morświn
	Phocoena
	G. Cuvier, 1816
	; Morświn zwyczajny (P. phocoena)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	parzystokopytne
Podrząd	Whippomorpha
Infrarząd	walenie
Parvordo	zębowce
Nadrodzina	Delphinoidea
Rodzina	morświnowate
Rodzaj	morświn
	Typ nomenklatoryczny
	Delphinus phocoena Linnaeus, 1758
Synonimy
	Phocaena: G. Cuvier, 1817; Phocena: J.E. Gray, 1821; Phocaena: J.E. Gray, 1828; Acanthodelphis J.E. Gray, 1866; Phaoecana: H.C. Robinson & Kloss, 1918; Phaoecana: G.M. Allen, 1923; Australophocoena L.G. Barnes, 1985;
	Phocaena: G. Cuvier, 1817; Phocena: J.E. Gray, 1821; Phocaena: J.E. Gray, 1828; Acanthodelphis J.E. Gray, 1866; Phaoecana: H.C. Robinson & Kloss, 1918; Phaoecana: G.M. Allen, 1923; Australophocoena L.G. Barnes, 1985;
Gatunki
	4 gatunki – zobacz opis w tekście
	4 gatunki – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Morświn^[9] (Phocoena) – rodzaj wodnych ssaków z rodziny morświnowatych (Phocoenidae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące we wszystkich oceanach świata^[10]^[11]^[12].

Morfologia

Długość ciała 152–224 cm; masa ciała 30–115 kg^[11]^[13].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1816 roku francuski przyrodnik Georges Cuvier w publikacji swojego autorstwa poświęconej królestwu zwierząt^[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) morświn zwyczajny (P. phocoena).

Etymologia

Phocoena (Phocena, Phocaena, Phaoecana): gr. φωκαινα phocaina ‘morświn’^[14].
Acanthodelphis: gr. ακανθα akantha ‘kolec, cierń’, od ακη akē ‘punkt’; δελφις delphis, δελφινος delphinos ‘delfin’^[15]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Phocoena spinipinnis Burmeister, 1865.
Australophocoena: łac. australis ‘południowy’, od auster, austri ‘południe’; rodzaj Phocoena G. Cuvier, 1817^[8]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Phocoena dioptrica Lahille, 1912.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[16]^[13]^[10]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[9]	Podgatunki^[11]^[10]^[13]	Rozmieszczenie geograficzne^[11]^[10]^[13]	Podstawowe wymiary^[11]^[13]^[b]	Status IUCN^[17]
Phocoena phocoena	(Linnaeus, 1758)	morświn zwyczajny	3 podgatunki	wody przybrzeżne północnego Oceanu Atlantyckiego i północnego Oceanu Spokojnego, odizolowane populacje w Morzu Czarnym, Azowskim i Marmara (zabłąkone osobniki spotykane niekiedy w Morzu Egejskim)	DC: 130–200 cm MC: 45–75 kg	LC
Phocoena dioptrica	Lahille, 1912	morświn okularowy	gatunek monotypowy	okołobiegunowy i w dużej mierze oceaniczny na półkuli południowej (od południa do 64°34′ szerokości geograficznej południowej), we wschodniej Ameryce Południowej od północy do południowej Brazylii	DC: 150–225 cm MC: 50–115 kg	LC
Phocoena spinipinnis	Burmeister, 1865	morświn czarny	gatunek monotypowy	wody przybrzeżne Ameryki Południowej, od północnego Peru (5° szerokości geograficznej południowej) na południe do przylądka Horn, wzdłuż wybrzeża Oceanu Atlantyckiego do południowej Brazylii (28°50′ szerokości geograficznej południowej)	DC: 150–200 cm MC: 50–105 kg	NT
Phocoena sinus	K.S. Norris & McFarland, 1958	morświn kalifornijski	gatunek monotypowy	endemit Meksyku (północna część Zatoki Kalifornijskiej; gatunek ten ma najmniejszy znany zasięg występowania wśród morskich waleni)	DC: 120–150 cm MC: 30–48 kg	CR

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, NT – gatunek bliski zagrożenia, CR – gatunek krytycznie zagrożony.

Uwagi

↑ ^a ^b ^c ^d ^e Niepoprawna późniejsza pisownia Phocoena G. Cuvier, 1817.
↑ DC – długość ciała; MC – masa ciała

Przypisy

↑ ^a ^b G. Cuvier: Le règne animal distribué d’après son organisation: pour servir de base a l’histoire naturelle des animaux et d’introduction a l’anatomie comparée. T. 1. Paris: Chez Déterville, 1817, s. 279. (fr.).
↑ A.G. Desmarest: Dauphin, Delphinus. W: C.S. Sonnini (red.): Nouveau dictionnaire d’histoire naturelle, appliquée aux arts, à l’agriculture, à l’économie rurale et domestique, à la médecine, etc. Wyd. Nouv. éd. presqu’ entièrement refondue et considérablement angmentée. T. 9. Paris: Chez Deterville, 1817, s. 163. (fr.).
↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangement of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 310, 1821. (ang.).
↑ J.E. Gray: Spicilegia Zoologica Or Original Figures and Short Systematic Descriptions of New and Unfigured Animals. Cz. 1. London: Treüttel, Würtz and Co., 1828, s. 2. (ang.).
↑ J.E. Gray: Catalogue of seals and whales in the British Museum. London: The Trustees, 1866, s. 304-305. (ang.).
↑ H.Ch. Robinson & C.B. Kloss. Results of an expedition to Korinchi Peak, Sumatra, – 1: Mammals. „Journal of the Federated Malay States Museums”. 8 (2), s. 79, 1918. (ang.).
↑ G.M. Allen. The black finless porpoise, Meomeris. „Bulletin of the Museum of Comparative Zoology at Harvard College”. 65 (7), s. 239, 1923. (ang.).
↑ ^a ^b L.G. Barnes. Evolution, taxonomy and antitropical distribution of the porpoises (Phocoenidae, Mammalia). „Marine Mammal Science”. 1 (2), s. 149-163, 1985. DOI: 10.1111/j.1748-7692.1985.tb00003.x. (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 190. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 302. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e T. Jefferson: Family Phocoenidae (Porpoises). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 542–543. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Phocoena. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-04-04]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 584. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 533.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 72.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-09-08]. (ang.).
↑ Taxonomy: Phocoena – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-08]. (ang.).

Bibliografia

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).

[uwaga1-2] Niepoprawna późniejsza pisownia Phocoena G. Cuvier, 1817.

[18] DC – długość ciała; MC – masa ciała

[Cuvier-1] G. Cuvier: Le règne animal distribué d’après son organisation: pour servir de base a l’histoire naturelle des animaux et d’introduction a l’anatomie comparée. T. 1. Paris: Chez Déterville, 1817, s. 279. (fr.).

[cuv-3] A.G. Desmarest: Dauphin, Delphinus. W: C.S. Sonnini (red.): Nouveau dictionnaire d’histoire naturelle, appliquée aux arts, à l’agriculture, à l’économie rurale et domestique, à la médecine, etc. Wyd. Nouv. éd. presqu’ entièrement refondue et considérablement angmentée. T. 9. Paris: Chez Deterville, 1817, s. 163. (fr.).

[Gray1821-4] J.E. Gray. On the Natural Arrangement of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 310, 1821. (ang.).

[Gray1828-5] J.E. Gray: Spicilegia Zoologica Or Original Figures and Short Systematic Descriptions of New and Unfigured Animals. Cz. 1. London: Treüttel, Würtz and Co., 1828, s. 2. (ang.).

[Gray1866-6] J.E. Gray: Catalogue of seals and whales in the British Museum. London: The Trustees, 1866, s. 304-305. (ang.).

[rob&klo-7] H.Ch. Robinson & C.B. Kloss. Results of an expedition to Korinchi Peak, Sumatra, – 1: Mammals. „Journal of the Federated Malay States Museums”. 8 (2), s. 79, 1918. (ang.).

[all-8] G.M. Allen. The black finless porpoise, Meomeris. „Bulletin of the Museum of Comparative Zoology at Harvard College”. 65 (7), s. 239, 1923. (ang.).

[Barnes-9] L.G. Barnes. Evolution, taxonomy and antitropical distribution of the porpoises (Phocoenidae, Mammalia). „Marine Mammal Science”. 1 (2), s. 149-163, 1985. DOI: 10.1111/j.1748-7692.1985.tb00003.x. (ang.).

[Cichocki&inni-10] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 190. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-11] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 302. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[Jefferson-12] T. Jefferson: Family Phocoenidae (Porpoises). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 542–543. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).

[Wilson&Reeder-13] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Phocoena. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-04-04]. (ang.).

[amw-14] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 584. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792280_533]-15] Palmer 1904 ↓, s. 533.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27791819_72]-16] Palmer 1904 ↓, s. 72.

[mdd-17] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-09-08]. (ang.).

[19] Taxonomy: Phocoena – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-08]. (ang.).

[9]

[1]

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[b]

[17]