Myszoskoczka wydmowa

gatunek gryzonia

Myszoskoczka wydmowa[9] (Gerbillus andersoni) – gatunek ssaka z podrodziny myszoskoczków (Gerbillinae) w obrębie rodziny myszowatych (Muridae), występuje w Afryce Północnej i Azji Zachodniej[10].

Myszoskoczka wydmowa
Gerbillus andersoni[1]
de Winton, 1902
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

gryzonie

Podrząd

Supramyomorpha

Infrarząd

myszokształtne

Nadrodzina

myszowe

Rodzina

myszowate

Podrodzina

myszoskoczki

Plemię

Gerbillini

Rodzaj

myszoskoczka

Gatunek

myszoskoczka wydmowa

Synonimy
  • Gerbillus eatoni O. Thomas, 1902[2]
  • Gerbillus allenbyi O. Thomas, 1918[3]
  • Gerbillus bonhotei O. Thomas, 1919[4]
  • Gerbillus eatoni inflatus Ranck, 1968[5]
  • Gerbillus eatoni versicolor Ranck, 1968[6]
  • Gerbillus andersoni blanci Cockrum, T.C. Vaughn & P.J. Vaughn, 1976[7]
Podgatunki
  • G. a. andersoni de Winton, 1902
  • G. a. allenbyi O. Thomas, 1918
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[8]

Taksonomia

edytuj

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1902 roku brytyjski zoolog William Edward de Winton nadając mu nazwę Gerbillus andersoni[11]. Holotyp pochodził z dzielnicy Mandara, we wschodniej części Aleksandrii, w Egipcie[10][12].

Analiza molekularna G. andersoni z Egiptu potwierdziła jego ważność i wskazała, że tworzy grupę siostrzanym z G. gerbillus[13]. Może reprezentować kompleks gatunkowy[10][12]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwa podgatunków[12].

Etymologia

edytuj
  • Gerbillus: fr. gerboa lub jerboa „myszoskoczek”, od arab. ‏جَرْبُوع‎ jarbū „mięśnie grzbietu i lędźwi”; łac. przyrostek zdrabniający -illus[14].
  • andersoni: prof. dr John Anderson (1833–1900), brytyjski zoolog, kolekcjoner, nadinspektor w Muzeum Indyjskim w Kolkacie w latach 1865–1887[15].
  • allenbyi: marsz. polny Edmund Henry Hynman Allenby, 1. wicehrabia Allenby z Megiddo (1861–1936), kawaleria British Army, dowódca egipskich sił ekspedycyjnych w latach 1917–1918, wysoki komisarz ds. Egiptu w latach 1919–1925[16].

Występowanie

edytuj

Zasięg tego gatunku obejmuje południowo-zachodnią Jordanię, Izrael, Egipt (Półwysep Synaj, Deltę Nilu i tereny na południe od niej po oazę Fajum) i przybrzeżne obszary Libii i Tunezji[8][10][17]. Gatunek zamieszkuje nadmorskie równiny i pustynie, obszary piaszczyste takie jak gaje palmowe, uprawiane i opuszczone tereny półpustynne, porośnięte roślinnością wydmy w oazach i nad Morzem Śródziemnym[8][17].

Zasięg występowania w zależności od podgatunku[12][18]:

  • G. andersoni andersoni – wybrzeże północnej Afryki, od Tunezji na wschód do Egiptu.
  • G. andersoni alienbyi – Synaj (Egipt), Izrael, Palestyna i zachodnia Jordania.

Wygląd

edytuj

Jest to mała myszoskoczka; długość ciała (bez ogona) 70–115 mm, długość ogona 90–135 mm, długość ucha 14–18 mm, długość tylnej stopy 25–32 mm; masa ciała 16–38 g[18]. Występuje dymorfizm płciowy: samce są większe i mają dłuższy ogon niż samice[18]. Wierzch ciała ma kolor piaskowy do pomarańczowobrązowego, z czarną domieszką pośrodku grzbietu. Włosy u nasady są szare, dopiero dalej pomarańczowobrązowe; niektóre mają też czarne czubki. Boki ciała są bledsze niż grzbiet, pokryte białymi włosami o pomarańczowych czubkach. Spód ciała jest czysto biały, wyraźnie oddzielony; białe są też nogi i stopy. Na głowie wyraźny jest pas ciemno zakończonych włosów ciągnący się od nosa pod okiem do podstawy ucha. Mogą być widoczne też białe plamki nad okiem i za uszami. Podeszwy stóp są owłosione. Ogon jest długi, z niewyraźną brązową kitką[17][18].

Tryb życia

edytuj

Myszoskoczka wydmowa prowadzi nocny, naziemny tryb życia. Dzięń spędza w norze. Jest wszystkożerna, w ciągu roku 35% jej diety stanowią nasiona, 19% liście, 15% cebulki irysów, 8% inne rośliny, a 20% owady. Zimą je więcej liści, latem więcej pokarmu zawierającego wodę[17].

Rozmnażanie

edytuj

Myszoskoczki wydmowe na Pustyni Zachodniej w Egipcie rozmnażają się zimą (styczeń-luty) i wiosną (luty-maj). Około 70% rozmnażających się gryzoni to zeszłoroczne młode, mające 8–12 miesięcy, do 30% stanowią osobniki, które dożyły drugiego sezonu rozrodczego i mają 18–24 miesiące. W miocie rodzi się od 3 do 7 młodych (średnio 3,9). Niektóre samce przystępują do rozrodu już mając 5,5 miesiąca i masę zaledwie 20 g, ale większość dopiero osiągnąwszy 30 g[17].

Populacja i zagrożenia

edytuj

Myszoskoczka wydmowa zamieszkuje duży obszar, jest pospolita w sprzyjającym środowisku. Nie wiadomo, jaki jest trend zmian jej liczebności. Nie są znane poważne zagrożenia dla gatunku, choć nadmierny wypas może być problemem dla myszoskoczek w niektórych obszarach[8]. Znanych jest sześć gatunków pcheł pasożytujących na tych gryzoniach[17]. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody uznaje myszoskoczkę wydmową za gatunek najmniejszej troski[8].

Przypisy

edytuj
  1. Gerbillus andersoni, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. O. Thomas. On the mammals collected during the Whitaker Expedition to Tripoli. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1902 (2), s. 6, 1902. (ang.). 
  3. O. Thomas. New species of Gerbillus and Taterillus. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth series. 2 (8), s. 146, 1918. (ang.). 
  4. O. Thomas. Two new gerbils from Sinai. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth series. 3 (18), s. 560, 1919. (ang.). 
  5. Ranck 1968 ↓, s. 97.
  6. Ranck 1968 ↓, s. 98.
  7. E.L. Cockrum, T.C. Vaughan & P.J. Vaughan. Gerbillus andersoni de Winton, a species new to Tunisia. „Mammalia”. 40 (3), s. 470, 1976. DOI: 10.1515/mamm.1976.40.3.467. (ang.). 
  8. a b c d e L. Granjon, Gerbillus andersoni, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017, wersja 2021-3 [dostęp 2022-01-03] (ang.).
  9. Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 261. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  10. a b c d D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Gerbillus (Gerbillus) andersoni. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-01-03].
  11. W.E. de Winton. Descriptions of two new gerbils from Egypt. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh series. 9 (49), s. 45, 1902. (ang.). 
  12. a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 452. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  13. A. Ndiaye, C. Tatard, W. Stanley & L. Granjon. Taxonomic hypotheses regarding the genus Gerbillus (Rodentia, Muridae, Gerbillinae) based on molecular analyses of museum specimens. „ZooKeys”. 566, s. 145–155, 2016. DOI: 10.3897/zookeys.566.7317. (ang.). 
  14. T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 294, 1904. (ang.). 
  15. B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 11–12. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
  16. J. Nijhof: Nederlandse namen voor een deel van de Knaagdieren. paulvoorhaar.nl. [dostęp 2022-01-03]. (niderl.).
  17. a b c d e f Gerbillus andersoni Anderson’s Gerbil. W: Mammals of Africa. J. Kingdon, D. Happold, T. Butynski, M. Hoffmann, M. Happold & J. Kalina (redaktorzy). T. 3: Rodents, Hares and Rabbits. Bloomsbury, 2013, s. 299–300. ISBN 1-4081-8996-8.
  18. a b c d Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 617. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).

Bibliografia

edytuj