Kosaciec

	Kosaciec, irys
	Kosaciec, irys
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Klad	rośliny naczyniowe
Klad	Euphyllophyta
Klad	rośliny nasienne
Klasa	okrytonasienne
Klad	jednoliścienne
Rząd	szparagowce
Rodzina	kosaćcowate
Rodzaj	kosaciec
	Nazwa systematyczna
	Iris L.; Sp. Pl. 38. 1753
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ten artykuł dotyczy roślin. Zobacz też: Kosaciec – wzniesienie w woj. zachodniopomorskim.

Kosaciec, irys (Iris L.) – rodzaj roślin należący do rodziny kosaćcowatych. Kosaćce występują w stanie dzikim na półkuli północnej i jest ich ponad 200 gatunków^[2]. Gatunkiem typowym jest kosaciec bródkowy (Iris germanica L.)^[3].

Morfologia

Narys kwiatowy

MorfologiaEdytuj

Liście: Szablaste, równowąskie.
Kwiaty: Duże (wysokość 5–15 cm, średnica 5–18 cm), pojedyncze lub w kwiatostanach. Zewnętrzne działki kielicha są ustawione poziomo lub też odgięte w górę. U odmian bródkowych na zewnętrznych działkach wzdłuż głównego nerwu znajdują się szczotkowate włoski zwane bródką. U odmian bezbródkowych w tym miejscu występuje barwny pas, zazwyczaj żółty lub brązowy. Wewnętrzne działki są wzniesione i tworzą tzw. kopułę.

SystematykaEdytuj

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG III z 2009)

Jeden z rodzajów podrodziny Iridoideae Eaton w rodzinie kosaćcowatych (Iridaceae) należącej do rzędu szparagowców (Asparagales) w obrębie jednoliściennych^[1].

Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.), podklasa liliowe (Liliidae J.H. Schaffn.), nadrząd Lilianae Takht., rząd kosaćcowce (Iridales Raf.), podrząd Iridineae Engl., rodzina kosaćcowate (Iridaceae Juss.), podrodzina Iridoideae Eaton, plemię Irideae Kitt., podplemię Iridinae Pax in Engl. & Prantl, rodzaj kosaciec (Iris L.)^[4].

Z rodzaju Iris część gatunków wyróżniana jest czasem w rodzaje Juno Tratt. i Xiphium Mill. W systemie Crescent Bloom rodzaje te włączone są do rodzaju Iris i traktowane jako synonimy.

Gatunki flory Polski^[5]

kosaciec bezlistny (Iris aphylla L.)
kosaciec trawolistny (Iris graminea L.) – gatunek wymarły
kosaciec żółty (Iris pseudacorus L., syn. Iris pseudoacorus L.)
kosaciec syberyjski (Iris sibirica L.)

Gatunki uprawiane^[2]

Iris bakeriana Foster
Iris bracteata S. Wats.
Iris bucharica Foster – kosaciec bucharski
Iris chrysophylla T.J. Howell
Iris cristata Ait. - kosaciec grzebieniasty
Iris danfordiae (Baker) Boiss – kosaciec Danforda
Iris douglasiana Herbert
Iris ensata Thunb. – kosaciec mieczolistny, k. japoński
Iris foetidissima L.
Iris forresti Dykes
Iris germanica L. – kosaciec bródkowy, k. niemiecki
Iris ×fulvala Dykes
Iris histrio Rchb. f.
Iris histrioides (G. F. Wilson) S. Arn.
Iris innominata Hend.
Iris japonica Thumb.
Iris kamaonensis Wall. ex Royle
Iris laevigata A. Gray – kosaciec gładki
Iris lactea Pall.
Iris latifolia (Mill.) Voss – kosaciec mieczowaty, k. angielski

Iris lutescens Lam.
Iris maackii Maxim.
Iris missouriensis Nutt.
Iris munzii R.C. Foster
Iris orientalis P. Mill. – kosaciec żółtawy
Iris pallida Lam.
Iris pseudacorus L.
Iris pumila L. – kosaciec niski, irys niski
Iris purdyi Eastw.
Iris reticulata M. Bieb. – kosaciec żyłkowany
Iris setosa Pallas ex Link
Iris tectorum Maxim.
Iris tenax Douglas
Iris tingitana Boiss. & Reut.
Iris thompsonii R.C. Foster
Iris typhifolia Kitag.
Iris unguicularis Poir.
Iris variegata L.
Iris verna L.
Iris versicolor L. – kosaciec różnobarwny
Iris xiphium L.

CiekawostkiEdytuj

Zbiór cech morfologicznych kosaćców składający się ze 150 próbek formatu: długość i szerokość obu okółków okwiatu gatunków kosaciec szczecinkowy I. setosa, kosaciec różnobarwny I. versicolor oraz kosaciec wirginijski I. virginica, jest uznawany za klasyczny przykład zbioru danych w dziedzinie uczenia maszynowego^[6]^[7]^[8].

PrzypisyEdytuj

↑ ^a ^b Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2009-06-09].
↑ ^a ^b GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-05].
↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Iris (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-02-05].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ SebastianS. Raschka SebastianS., Python. Uczenie maszynowe, 24 listopada 2017 .
↑ UCI Machine Learning Repository: Iris Data Set, archive.ics.uci.edu [dostęp 2019-03-29] .
↑ sklearn.datasets.load_iris — scikit-learn 0.20.3 documentation, scikit-learn.org [dostęp 2019-03-29] .

[apweb-1] Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2009-06-09].

[A-2] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-05].

[4] Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Iris (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-02-05].

[checklist2002-5] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[6] SebastianS. Raschka SebastianS., Python. Uczenie maszynowe, 24 listopada 2017 .

[7] UCI Machine Learning Repository: Iris Data Set, archive.ics.uci.edu [dostęp 2019-03-29] .

[8] sklearn.datasets.load_iris — scikit-learn 0.20.3 documentation, scikit-learn.org [dostęp 2019-03-29] .

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]