Nawałnik duży

Nawałnik duży
	Hydrobates leucorhous
	(Vieillot, 1818)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	rurkonose
Rodzina	nawałniki
Rodzaj	Hydrobates
Gatunek	nawałnik duży
Synonimy
	Oceanodroma leucorhoa (Vieillot, 1818); Procellaria leucorhoa Vieillot, 1818;
	Oceanodroma leucorhoa (Vieillot, 1818); Procellaria leucorhoa Vieillot, 1818;
Podgatunki
	H. l. leucorhous (Vieillot, 1818); H. l. chapmani von Berlepsch, 1906;
	H. l. leucorhous (Vieillot, 1818); H. l. chapmani von Berlepsch, 1906;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; narażony na wyginięcie
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Nawałnik duży^[4], nawałnik Leacha (Hydrobates leucorhous) – gatunek niewielkiego ptaka oceanicznego z rodziny nawałników (Hydrobatidae), zamieszkujący północny Atlantyk i północny Pacyfik. Północne populacje zimą migrują do strefy tropikalnej, na Pacyfiku osiągając równik, a na Atlantyku południową Brazylię i RPA^[3]. W Polsce pojawia się sporadycznie – do 2018 odnotowano 21 stwierdzeń na terenie kraju i wód przybrzeżnych (obserwowano łącznie 22 osobniki)^[5].

Systematyka edytuj

Wielu systematyków umieszcza ten gatunek w rodzaju Oceanodroma^[2]^[6]^[7]. Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) wyróżnia dwa podgatunki H. leucorhous^[6]:

H. l. leucorhous (Vieillot, 1818) – wybrzeża północnego Atlantyku i Pacyfiku
H. l. chapmani von Berlepsch, 1906 – wyspy Coronados i San Benito (zachodni Meksyk)

Do niedawna za podgatunki H. leucorhous uznawano też nawałnika meksykańskiego (H. socorroensis) i zimowego (H. cheimomnestes)^[2]^[6]. Wydzielenie tych taksonów do odrębnych gatunków (głównie na podstawie różnic w wokalizacji i morfologii) zostało zaakceptowane przez NACC (North American Classification Committee) w 2016 roku^[6]^[8]^[7].

Morfologia edytuj

Wygląd: Brak dymorfizmu płciowego. Ubarwienie ciemnobrązowe, pokrywy skrzydłowe szare, u nasady ogona sercowata biała plama. Ogon dość głęboko wcięty. Dziób i nogi ciemne.
Wymiary i masa ciała: długość ciała ok. 19–21,6 cm
rozpiętość skrzydeł 45,7–48 cm
masa ciała ok. 42,5–51 g

Ekologia i zachowanie edytuj

Jajo z kolekcji muzealnej

Biotop: Otwarte morza i oceany.
Lęgi: Gnieździ się kolonijnie, na obszarze kolonii hałaśliwy, odzywa się pomrukami i wrzaskami. Gniazdo mieści się w norze, szczelinie skalnej lub opuszczonym budynku. W lęgu 1 białe jajo, inkubacja trwa 41–42 dni; wysiadują oba ptaki z pary. Młode stają się lotne po 63–70 dniach.
Zachowanie: Pożywienie stanowią skorupiaki planktonowe, małe ryby, mięczaki, głowonogi oraz niewielkie ilości oleju lub innych tłuszczów. Na obszarach lęgowych, odwiedzanych jedynie w nocy, towarzyski, poza tym przebywa samotnie.

Status i ochrona edytuj

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) klasyfikuje nawałnika dużego jako gatunek narażony (VU, Vulnerable) od 2018, kiedy to dokonano taksonomicznego podziału gatunku. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy^[3]. W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej^[9].

Zobacz też edytuj

ptaki Polski

Przypisy edytuj

↑ ^a ^b Oceanodroma leucorhoa, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2014-02-22] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Leach's Storm-petrel (Oceanodroma leucorhoa). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-02)]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Hydrobates leucorhous, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Hydrobatidae Mathews, 1912-13 (1865) - nawałniki - Northern storm-petrels (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-19].
↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 35. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2018. „Ornis Polonica”. 60, s. 125–160, 2019.
↑ ^a ^b ^c ^d F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Petrels, albatrosses. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-19]. (ang.).
↑ ^a ^b R. Terry Chesser et al. Fifty-seventh Supplement to the American Ornithologists' Union Check-list of North American Birds. „The Auk”. 133 (3), s. 544–560, 2016. DOI: 10.1642/AUK-16-77.1. (ang.).
↑ AOU Classification Committee – North and Middle America Proposal Set 2016-C. 2016. s. 74–78. [dostęp 2020-06-22]. (ang.).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183)

Bibliografia edytuj

D. Chandler, D. Couzens, E. Dunn, J. Elphic, R. Humme: Fakty o zwierzętach świata: Ptaki. Warszawa: MULTICO, 2008, s. 33. ISBN 978-83-7073-583-8.

Linki zewnętrzne edytuj

Zdjęcia i materiały multimedialne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Oceanodroma leucorhoa, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2014-02-22] (ang.).

[ibc-2] Leach's Storm-petrel (Oceanodroma leucorhoa). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-02)]. (ang.).

[iucn-3] Hydrobates leucorhous, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-4] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Hydrobatidae Mathews, 1912-13 (1865) - nawałniki - Northern storm-petrels (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-19].

[op2019-5] Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 35. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2018. „Ornis Polonica”. 60, s. 125–160, 2019.

[ioc-6] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Petrels, albatrosses. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-19]. (ang.).

[auk2016-7] R. Terry Chesser et al. Fifty-seventh Supplement to the American Ornithologists' Union Check-list of North American Birds. „The Auk”. 133 (3), s. 544–560, 2016. DOI: 10.1642/AUK-16-77.1. (ang.).

[nacc-8] AOU Classification Committee – North and Middle America Proposal Set 2016-C. 2016. s. 74–78. [dostęp 2020-06-22]. (ang.).

[9] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183)

[4]

[3]

[5]

[1]

[2]

[6]

[7]

[8]

[9]