Wikipedia

Nowy izraelski szekel

Waluta Izraela
(Przekierowano z Nowy szekel)

Nowy izraelski szekel (hebr. ‏שקל חדש‎, Ikona głośnika szekel chadasz i, lm. שקלים חדשים, szkalim chadaszim; arab. ‏شيقل جديد‎, szikel dżadid) – oficjalna jednostka walutowa Izraela od 1985 roku[4]. Używana także jako legalny środek płatniczy w Autonomii Palestyńskiej[a][5].

Nowy izraelski szekel[1][2]
Ilustracja
Kod ISO 4217

ILS

Symbol

₪

Państwo

Izrael Izrael
Autonomia Palestyńska

Bank centralny

Bank Izraela

Poziom inflacji

-0,54% w kwietniu 2020 roku[3]

Podział

1 nowy izraelski szekel = 100 agorot

Banknoty

20, 50, 100, 200 szekli

Monety

1 agora, 5 agor, 10 agor
½, 1, 2, 5, 10 nowych szekli

Jeden nowy szekel dzieli się na 100 agor[4]. W języku hebrajskim określa się go mianem „nowego szekla” (hebr. שקל חדש, szekel chadasz) lub w skrócie ש"ח (szach)[4]. W Izraelu symbolem waluty jest ₪[b] oraz skrótowiec NIS (od angielskiej nazwy New Israeli Sheqel). Według standardu ISO 4217 waluta ta posiada kod ILS[6]. Emitentem waluty w Izraelu jest Bank Izraela[7].

Banknot polimerowy. Gwiazda Dawida stanowi transparentne „okienko”.

HistoriaEdytuj

Szekel jest jednostką znaną z Biblii. Wspomina została w momencie, kiedy Abraham chciał nabyć grotę oraz kawałek pola w Hebronie od Chetytów[c][8].

Efron dał na to Abrahamowi taką odpowiedź: «Panie mój, posłuchaj mnie: ziemia warta czterysta syklów srebra – suma niewielka dla mnie i dla ciebie – pochowaj swoją zmarłą!»

Biblia Tysiąclecia, Rdz. 23:14-15

Szekel w czasach biblijnych był nazwą jednostki masy, którą wykorzystano do nazwania jednostki monetarnej. Współczesna nazwa waluty izraelskiej odwołuje się właśnie do tej z czasów biblijnych[9].

Nowy szekel został wprowadzony do obiegu 1 kwietnia 1985 i zastąpił starego szekla (1 NIS = 1000 starych szekli), który wcześniej wyparł w 1980 lirę izraelską (1 stary szekel = 10 lir izraelskich), nazywaną też szterlingiem izraelskim (nazwa pochodząca z czasów Mandatu Palestyny). Denominacja starych szekli w stosunku 1000:1 miała ułatwić księgowość i usprawnić płatności przy zmianie waluty na nową. Pierwsze banknoty w 1985 roku miały nominały 50 i 100 nowych szekli. Rok później pojawił się banknot o nominale 20 nowych szekli. Nowe szekle kontynuowały tradycje promowania i utrwalania historii żydowskiej. Kolorystyka również miała odpowiadać tej, która obowiązywała banknoty starych szekli. Oficjalnie nowy izraelski szekel zastąpił stare szekle 1 stycznia 1986 roku[4][10].

Od kwietnia 2008 roku poza zwykłymi banknotami papierowymi, Bank Izraela emituje także banknoty polimerowe. Jedyne zmiany, jakie w nich zaszły, to wprowadzenia tzw. transparentnego okienka pod postacią gwiazdy Dawida[11][12].

Banknoty i monetyEdytuj

Banknoty (seria A)Edytuj

Nominał banknotu Grafika Data emisji Wymiary Portret Opis
1 ₪   8 maja 1986[10] 138 X 76 mm Majmonides Na awersie przedstawiono portret Majmonidesa na tle fragmentu jego dzieła Miszne Tora. Rewers przedstawia Tyberiadę, miejsce pochówku Majmonidesa
5 ₪   4 września 1986[10] 138 X 76 mm Lewi Eszkol Awers przedstawia Lewiego Eszkola na tle Jerozolimy. Rewers przedstawia rurę wodną symbolizującą działania Eszkola na rzecz użyźnienia i nawodnienia gleb w kraju.
10 ₪   4 września 1985[10] 138 X 76 mm Golda Meir Awers przedstawia portret Goldy Meir obok drzewa, którego gałęzie tworzą sześcioramienną gwiazdę. Na rewersie Żydzi przed moskiewską synagogą z napisem po hebrajsku „Pozwól odejść mojemu ludowi”.
20 ₪   2 kwietnia 1988[10] 138 X 76 mm Mosze Szaret Awers przedstawia Moszego Szareta, na prawo od niego tytuły jego książek (widoczne pod szkłem powiększającym), a po lewej upamiętnienie ceremonii wywieszenia izraelskiej flagi przy budynku ONZ. Rewers symbolizuje Gimnazjum Herclija, w którym uczył się Szaret.
50 ₪   4 września 1985[10] 138 X 76 mm Szmuel Josef Agnon Awers ukazuje portret Agnona na tle książek. Rewers przedstawia panoramę Jerozolimy, a pod nią sztetl z Europy Wschodniej.
100 ₪   19 sierpnia 1986[10] 138 X 76 mm Jicchak Ben Cewi Awers ukazuje portret drugiego prezydenta Izraela Jicchaka Ben Cewiego, na prawo znajdują się tytuły jego książek (widoczne pod szkłem powiększającym), w tle grupa ludzi symbolizująca Żydów z różnych części świata, którzy tworzą nowe społeczeństwo izraelskie. Rewers przedstawia widok na Peki’in wraz ze synagogą, jaskinią, starożytnym kamiennym świecznikiem i drzewo karobowe.
200 ₪   16 lutego 1992[10] 138 X 76 mm Zalman Szazar Awers przedstawia portret trzeciego prezydenta Izraela Zalmana Szazara obok menory zrobionej z łańcucha DNA, symbolu postępu w nauce. Rewers przedstawia uczącą się dziewczynkę.

Banknoty (serie B i C)Edytuj

Nominał banknotu Grafika Seria Wymiary Portret Opis
20 ₪    B (od 3 stycznia 1999)[13] 138 X 71 mm Mosze Szaret Na awersie portret Moszego Szareta. W tle upamiętnienie ceremonii wciągnięcia flagi Izraela przed budynkiem ONZ. Na rewersie ochotnicy Brygady Żydowskiej, wieża obserwacyjna z Palestyny oraz przemówienie radiowe Szareta.
  C (od 2014)[14] 129 × 71 mm Rachel Bluwstein Awers przedstawia portret Racheli Bluwstein na tle liści palmowych. Rewers przedstawia wybrzeże Jeziora Kineret oraz cytaty z wierszy poetki.
50 ₪   B (od 3 stycznia 1999)[13] 138 X 71 mm Szmuel Josef Agnon Awers przedstawia Agnona na tle prywatnej biblioteczki, obok treść przemówienia po nagrodzeniu go Nagrodą Nobla w 1966 roku w dziedzinie literatury. Rewers ukazuje jego miejsce pracy oraz listę 16 książek jego autorstwa.
  C (od 2014)[14] 136 × 71 mm Szaul Czernichowski Awers przedstawia portret Szaula Czernichowskiego na tle drzewa cytrynowego. Rewers banknotu przedstawia kolumnę koryncką wraz z cytatem z wiersza poety.
100 ₪   B (od 3 stycznia 1999)[13] 138 X 71 mm Jicchak Ben Cwi Awers przedstawia portret drugiego prezydenta Izraela Jicchaka Ben Cwiego na tle gabinetu prezydenta. Obok przemówienie wygłoszone przez niego na pierwszym zgromadzeniu Żydów jemeńskich w 1953 roku. Rewers ukazuje synagogę w Peki’in oraz widok na samą miejscowość. Obok przemówienie z inauguracji drugiej kadencji.
  C (od 2014)[14] 143 × 71 mm Lea Goldberg Awers banknotu przedstawia portret Lei Goldberg na tle kwiatów migdałowca. Na rewersie znajdują się stado jeleni, będących inspiracją dla wiersza poetki, z którego cytat również znajduje się na rewersie.
200 ₪   B (od 3 stycznia 1999)[13] 138 X 71 mm Zalman Szazar Awers ukazuje Szazara na tle uczniów w szkole oraz przemówienie Szazara w Knesecie po uchwaleniu Prawa o Obowiązkowej Edukacji w 1949 roku. Rewers przedstawia fragment uliczki w Safedzie oraz fragment eseju Szazara.
  C (od 2014)[14] 150 × 71 mm Natan Alterman Awers przedstawia portret Natana Altermana na tle jesiennych liści. Rewers przedstawia roślinność w księżycowym świetle wraz z cytatem z wiersza poety.
500 ₪
 
 Niewprowadzony Icchak Rabin Miał wejść do obiegu w 2002 roku, jednak uznano, że nie ma potrzeby, aby w Izraelu wprowadzić banknot o nominale 500 szekli[15]

MonetyEdytuj

Nominał

monety

Wzory Grafika Data Parametry Opis
Wprowadzenia Wycofania Stop Waga Wymiary (średnica)
1 agora   1 września 1985 1 kwietnia 1991 92% miedzi, 6% aluminium, 2% niklu 2 g 17 mm Awers przedstawia starożytną galerę, nazwę państwa w językach arabskim, angielskim i hebrajskim oraz herb Izraela. Rewers zawiera nominał monety, napis „Agora” po angielsku i hebrajsku oraz rok zapisany po hebrajsku. Motyw odwołuje się do monety bitej przez Heroda Archelaosa.
5 agor   4 września 1985 1 stycznia 2008 92% miedzi, 6% aluminium, 2% niklu 3 g 19,5 mm Awers przedstawia kopię monety z czwartego roku wojny żydowskiej, nazwę państwa w językach arabskim, angielskim i hebrajskim oraz herb Izraela. Rewers zawiera nominał monety, napis „Agora” po angielsku i hebrajsku oraz rok zapisany po hebrajsku.
10 agor   4 września 1985 92% miedzi, 6% aluminium, 2% niklu 4 g 22 mm Awers przedstawia kopię monety bitej przez Antygona, króla Judei, z siedmioramiennym świecznikiem, nazwę państwa w językach arabskim, angielskim i hebrajskim oraz herb Izraela Rewers zawiera nominał monety, napis „Agora” po angielsku i hebrajsku oraz rok zapisany po hebrajsku.
½ szekla   4 września 1985 92% miedzi, 6% aluminium, 2% niklu 6,5 g 26 mm Awers przedstawia lirę oraz herb Izraela. Rewers zawiera nominał monety, napis „nowy szekel” po hebrajsku i angielsku, rok zapisany po hebrajsku i nazwę państwa po hebrajsku, arabsku i angielsku.
1 szekel   4 września 1985 75% miedzi, 25% niklu 4 g 18 mm Awers przedstawia kwiat lilii, napis „Jehud” w starożytnym hebrajskim i herb Izraela. Od 1994 roku obowiązuje moneta o nowym stopie. W celu jej odróżnienia od starej wersji dodano kropkę pod herbem. Rewers zawiera nominał monety, napis „nowy szekel” po hebrajsku i angielsku, rok zapisany po hebrajsku i nazwę państwa po hebrajsku, arabsku i angielsku.
2 szekle   9 września 2007 Stal niklowana 5,7 g 21,6 mm Awers przedstawia dwa rogi obfitości wypełnione owocami, między nimi owoc granatu, nad nimi znajduje się herb Izraela, po jego lewej i prawe stronie, wokół monety znajdują się sznury pereł do połowy monety. Rewers zawiera nominał monety, napis „nowe szekle” po hebrajsku i angielsku, rok zapisany po hebrajsku i nazwę państwa po hebrajsku, arabsku i angielsku. Motyw monety odwołuje się do monety bitej przez Jana Hirkana I
5 szekli   2 stycznia 1990 75% miedzi, 25% niklu 8,2 g 24 mm Awers przedstawia głowicę kolumny, nad nią herb Izraela, a wokół monety jest sznur pereł. Rewers zawiera nominał monety, napis „nowe szekle” po hebrajsku i angielsku, rok zapisany po hebrajsku i nazwę państwa po hebrajsku, arabsku i angielsku. Motyw monety odwołuje się do architektury okresu izraelickiego (epoka żelaza) w regionie.
10 szekli   7 lutego 1995 Rdzeń: Brązal

Pierścień: Stal niklowana

7 g Rdzeń: 16 mm

Pierścień: 23 mm

Awers przedstawia palmę daktylową z siedmioma liśćmi, a po obu stronach palmy kosze z daktylami, po lewej herb Izraela, po prawej napis „ku odkupieniu Syjonu” w starożytnym i współczesnym hebrajskim. Prawa strona rdzenia otoczona sznurem pereł, lewa strona pierścienia i część rdzenia z pionowymi liniami. Rewers zawiera nominał monety, napis „nowe szekle” po hebrajsku, arabsku i angielsku, rok zapisany po hebrajsku i nazwę państwa po hebrajsku, arabsku i angielsku, pionowe linie jak na awersie oraz daktyle. Motyw odwołuje się do monety z ok. 69 roku p.n.e. z okresu wojny żydowskiej, przed zniszczeniem Świątyni Jerozolimskiej.

Okolicznościowe monety obiegoweEdytuj

Osobny artykuł: Izraelskie monety okolicznościowe okresu nowego szekla.
Nominał

monety

Grafika Data emisji Opis
1 agora   10 grudnia 1986 Na rewersie dodano na górze monety chanukiję, po jej lewej stronie nazwę święta Chanuka po angielsku a po prawej po hebrajsku. Reszta pozostała bez zmian.
  7 czerwca 1988 Na rewersie dodano na górze monety napis „40 lat Izraela”. Reszta pozostała bez zmian.
5 agor   10 grudnia 1986 Na rewersie dodano na górze monety chanukiję, po jej lewej stronie nazwę święta Chanuka po angielsku a po prawej po hebrajsku. Reszta pozostała bez zmian.
  7 czerwca 1988 Na rewersie dodano na górze monety napis „40 lat Izraela”. Reszta pozostała bez zmian.
10 agor   10 grudnia 1986 Na rewersie dodano na górze monety chanukiję, po jej lewej stronie nazwę święta Chanuka po angielsku a po prawej po hebrajsku. Reszta pozostała bez zmian.
  7 czerwca 1988 Na rewersie dodano na górze monety napis „40 lat Izraela”. Reszta pozostała bez zmian.
½ szekla   7 czerwca 1986 Na rewersie dodano na górze monety napis „40 lat Izraela”. Reszta pozostała bez zmian.
  27 lipca 1986 Awers przedstawia portret Edmonda Rothschilda z jego imieniem i nazwiskiem po hebrajsku po prawej stronie monety, a po lewej herb Izraela. Reszta pozostała bez zmian.
  10 grudnia 1986 Na rewersie dodano na dole monety chanukiję, po jej lewej stronie nazwę święta Chanuka po angielsku a po prawej po hebrajsku. Reszta pozostała bez zmian.
1 szekel   6 grudnia 1985 Na rewersie dodano na dole monety chanukiję, po jej lewej stronie nazwę święta Chanuka po angielsku a po prawej po hebrajsku. Reszta pozostała bez zmian.
  7 czerwca 1988 Na rewersie dodano na górze monety napis „40 lat Izraela”. Reszta pozostała bez zmian.
  27 lipca 1988 Awers przedstawia portret Majmonidesa, ze skrótowcem Rambam i herbem Izraela. Reszta pozostała bez zmian.
5 szekli   12 września 1990 Awers przedstawia byłego premiera Lewiego Eszkola z jego imieniem i nazwiskiem po hebrajsku wraz z herbem Izraela. Reszta pozostała bez zmian.
  2 grudnia 1990 Na rewersie dodano na dole monety chanukiję, po jej lewej stronie nazwę święta Chanuka po angielsku a po prawej po hebrajsku. Reszta pozostała bez zmian.
  17 listopada 1992 Awers przedstawia pierwszego prezydenta Izraela Chaima Weizmana wraz z jego podpisem i herbem Izraela. Reszta pozostała bez zmian.
10 szekli   27 czerwca 1995 Awers przedstawia byłą premier Izraela Goldę Meir, po prawej na pierścieniu znajduje się jej imię i nazwisko po hebrajsku. Po lewej stronie pierścienia herb Izraela.

Zobacz teżEdytuj

UwagiEdytuj

  1. ↑ Walutą obowiązującą również na terenie Zachodniego Brzegu jest Dinar jordański
  2. ↑ Symbol jest połączeniem izraelskich liter ש i ח
  3. ↑ W Biblii Tysiąclecie wyd. Pallottinum pojawia się jako sykiel

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ Izrael. informatorekonomiczny.msz.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-04-06)]., Ministerstwo Spraw Zagranicznych.
  2. ↑ O Izraelu
  3. ↑ Statista.com: Israel: Inflation rate from 1984 to 2021. 06.05.2020. [dostęp 2020-08-30]. (ang.).
  4. ↑ a b c d Kneset, חוק מטבע השקל החדש, התשמ"ה-1985 [dostęp 2020-08-30].
  5. ↑ Israel Ministry of Foreign Affairs, Gaza-Jericho Agreement Annex IV-Economic Protocol, 29 kwietnia 1994 [dostęp 2020-08-30].
  6. ↑ International Organization for Standardization, Current currency & funds code list [dostęp 2020-08-30].
  7. ↑ Kneset, חוק בנק ישראל, התש"ע-2010 [dostęp 2020-08-30].
  8. ↑ Rdz. 23:13-16 ↓.
  9. ↑ Israel Business & Economy: The Shekel, „Jewish Virtual Library” [dostęp 2020-08-31].
  10. ↑ a b c d e f g h Bank Izraela, First Series of the New Sheqel [dostęp 2020-08-30].
  11. ↑ Bank Izraela, Information on the Polymer Note [dostęp 2020-08-30].
  12. ↑ Bank Izraela, In April the Bank of Israel will for the first time issue NIS 20 banknotes printed on polymer, 20 lutego 2008 [dostęp 2021-08-19].
  13. ↑ a b c d Bank Izraela, Second Series of the New Sheqel [dostęp 2020-08-30].
  14. ↑ a b c d Bank Izraela, Third Series of the New Shekel,2014 [dostęp 2020-08-30].
  15. ↑ Pinchas Bar-Zeew, שטר בסימן שאלה, „Collect.co.il” [dostęp 2020-08-30].

BibliografiaEdytuj

  • Cesare Colombo, Trenta monete d’argento – le monete del Nuovo Testamento, Milano 2003.
  • Augustus Spijkerman, The coins of the Decapolis and Provincia Arabia, Jerusalem 1978.

Linki zewnętrzneEdytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Nowy_izraelski_szekel&oldid=69273644”