Ogończyk inkaski

Ogończyk inkaski
	Synallaxis courseni
	Blake, 1971
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	tyrankowce
Rodzina	garncarzowate
Podrodzina	ogończyki
Rodzaj	Synallaxis
Gatunek	ogończyk inkaski
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; narażony na wyginięcie
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Artykuł ten został zgłoszony do umieszczenia na stronie głównej w rubryce „Czy wiesz”.
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.

Ogończyk inkaski^[3] (Synallaxis courseni) – gatunek małego ptaka z rodziny garncarzowatych (Furnariidae). Występuje w zachodniej części Ameryki Południowej – endemicznie w Peru. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN klasyfikowany jest jako gatunek narażony (VU, ang. Vulnerable)^[4].

Systematyka

Takson ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał amerykański ornitolog Emmet Reid Blake, na podstawie holotypu (Nr 283686) należącego do Muzeum Historii Naturalnej w Chicago, a zebranego we wrześniu 1968 roku przez Petera Hockinga. Jego opis opublikowano w 1971 roku na łamach „The Auk”. Autor nadał mu nazwę Synallaxis courseni, a jako miejsce typowe podał Bosque Ampay (Abancay), region Apurimac w Peru, na wysokości 9000 stóp (około 2750 m n.p.m.)^[5]^[6]. Badania molekularne wykazały, że ogończyk inkaski jest najbliżej spokrewniony z ogończykiem andyjskim (Synallaxis azarae)^[7]. Jest gatunkiem monotypowym^[8]^[9]^[10].

Etymologia

Synallaxis: gr. συναλλαξις sunallaxis, συναλλαξεως sunallaxeōs „wymiana, zamiana”^[11].
courseni: na cześć amerykańskiego przemysłowca i ornitologa Charlesa Blaira Coursena (1899–1974)^[6]^[12].

Morfologia

Mały ptak o ciemnokasztanowych tęczówkach. Nie występuje dymorfizm płciowy. Dziób dosyć długi i cienki, górna szczęka od czarnej do ciemnoszarej, żuchwa niebieskoszara z czarnym zakończeniem. Gatunek ten jest w większości ciemnoszary. Czoło, boki głowy, szyja, grzbiet i pokrywy nadogonowe ciemnoszare z lekkim oliwkowym odcieniem. Na głowie ruda dosyć duża czapeczka. Gardło i podgardle czarne z jasnoszarymi zakończeniami piór tworzącymi jasne cętki. Dolne części ciała jednolicie ciemnoszare z bokami o lekko oliwkowym odcieniu. Ogon ciemnobrązowy, długi, z dziesięcioma sterówkami o postrzępionych końcach. Skrzydła rude z ciemnobrązowymi zakończeniami lotek. Młode osobniki mają grzbiet i szczyt głowy brązowe, a dolne części ciała bladobrązowe. Długość ciała 17–18 cm, masa 15 g^[4]^[13].

Wymiary szczegółowe^[6]:


	Samiec
Długość skrzydła (mm)	61–63
Długość ogona (mm)	102–112
Długość dzioba (mm)	14–15

Zasięg występowania

Ogończyk inkaski występuje w bardzo zawężonym obszarze w prowincji Abancay, w rezerwacie przyrody Santuario Nacional de Ampay oraz w jego okolicach. Zasięg występowania (EOO, Extent of Occurrence) według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 7,7 tys. km². Występuje w zakresie wysokości od 2450 do 3500 m n.p.m.^[13]^[14]

Ekologia i zachowanie

Jego głównym habitatem są dolne warstwy, gęsty podszyt lasu mglistego, wilgotny las Podocarpus, roślinność wtórnego wzrostu i krzaki w okolicach lasów. Szczególnie preferuje obszary występowania bambusów Chusquea^[13]. Długość pokolenia jest określona na 3,8 roku^[14]. Ptak ten żeruje zazwyczaj pojedynczo, rzadziej w parach, a tylko czasami w stadach mieszanych. Niewiele wiadomo na temat diety ogończyka inkaskiego. Składa się głównie z owadów i innych stawonogów. Zaobserwowano, że podejmuje pokarm z liści i niewielkich gałęzi do wysokości 4,5 m nad poziomem gruntu^[13].

Rozmnażanie

Prawie nie ma informacji o rozmnażaniu i gniazdowaniu tego gatunku, niedojrzałe ptaki obserwowano w marcu^[13].

Status

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN ogończyk inkaski jest uznawany za gatunek narażony (VU, ang. Vulnerable)^[2]. Wielkość populacji jest szacowana na więcej niż 600, a mniej niż 1700 dorosłych osobników. BirdLife International ocenia trend liczebności populacji jako stabilny ze względu na objęcie głównych obszarów występowania tego gatunku ochroną prawną – rezerwatem Santuario Nacional de Ampay^[14].

Przypisy

↑ Synallaxis courseni, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b Synallaxis courseni, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Furnariidae Gray,GR, 1840 – garncarzowate – Horneros, foliage-gleaners and spinetails (Wersja: 2023-12-04). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-06-15].
↑ ^a ^b Handbook of the Birds of the World. Josep del Hoyo, Andrew Elliott & Jordi Sargatal (red.). T. 8: Broadbills to Tapaculos. Barcelona: Lynx Edicions, 2003, s. 278. ISBN 84-87334-50-4. (ang.).
↑ DenisD. Lepage DenisD., Apurimac Spinetail Synallaxis courseni [online], Avibase [dostęp 2024-06-15] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Emmet R.E.R. Blake Emmet R.E.R., A new species of spinetail (Synallaxis) from Peru, „The Auk”, 88, 1971, s. 179 (ang.).
↑ Derryberry i inni, Lineage diversification and morphological evolution in a large-scale continental radiation: the Neotropical ovenbirds and woodcreepers (Aves: Furnariidae), „Evolution”, 65, 2011, s. 2973–2986, DOI: 10.1111/j.1558-5646.2011.01374.x .
↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 8.1 [online], styczeń 2024 [dostęp 2024-06-15] .
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Ovenbirds, woodcreepers. IOC World Bird List (v14.1). [dostęp 2024-06-15]. (ang.).
↑ Alan P.A.P. Peterson Alan P.A.P., PASSERIFORMES FURNARIIDAE (incl. DENDROCOLAPTIDAE), Wersja 10.008 (2022.03.02) [online], Zoonomen Nomenclatural data [dostęp 2024-06-15] (ang.).
↑ Synallaxis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-06-15] (ang.).
↑ courseni, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-06-15] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Huw Lloyd: Apurimac SpinetailSynallaxis courseni, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. T.S. Schulenberg) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2024-06-15]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Species factsheet: Synallaxis courseni [online], BirdLife International, 2024 [dostęp 2024-06-15] (ang.).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].

[itis-1] Synallaxis courseni, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] Synallaxis courseni, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-3] Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Furnariidae Gray,GR, 1840 – garncarzowate – Horneros, foliage-gleaners and spinetails (Wersja: 2023-12-04). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-06-15].

[HBW_8-4] Handbook of the Birds of the World. Josep del Hoyo, Andrew Elliott & Jordi Sargatal (red.). T. 8: Broadbills to Tapaculos. Barcelona: Lynx Edicions, 2003, s. 278. ISBN 84-87334-50-4. (ang.).

[AviBase-5] DenisD. Lepage DenisD., Apurimac Spinetail Synallaxis courseni [online], Avibase [dostęp 2024-06-15] (ang.).

[Pierwszy-6] Emmet R.E.R. Blake Emmet R.E.R., A new species of spinetail (Synallaxis) from Peru, „The Auk”, 88, 1971, s. 179 (ang.).

[Derryberry-7] Derryberry i inni, Lineage diversification and morphological evolution in a large-scale continental radiation: the Neotropical ovenbirds and woodcreepers (Aves: Furnariidae), „Evolution”, 65, 2011, s. 2973–2986, DOI: 10.1111/j.1558-5646.2011.01374.x .

[hbwcheck8-8] HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 8.1 [online], styczeń 2024 [dostęp 2024-06-15] .

[ioc-9] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Ovenbirds, woodcreepers. IOC World Bird List (v14.1). [dostęp 2024-06-15]. (ang.).

[Zoon-10] Alan P.A.P. Peterson Alan P.A.P., PASSERIFORMES FURNARIIDAE (incl. DENDROCOLAPTIDAE), Wersja 10.008 (2022.03.02) [online], Zoonomen Nomenclatural data [dostęp 2024-06-15] (ang.).

[11] Synallaxis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-06-15] (ang.).

[12] courseni, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-06-15] (ang.).

[botw_apuspi1-13] Huw Lloyd: Apurimac SpinetailSynallaxis courseni, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. T.S. Schulenberg) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2024-06-15]. (ang.).

[birdlife-14] Species factsheet: Synallaxis courseni [online], BirdLife International, 2024 [dostęp 2024-06-15] (ang.).

[3]

[4]

[1]

[2]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]